وضعیت آموزشوپرورش استان نامناسب است؛ آمار بالای افت تحصیلی و رقم پایین قبولی‌ها در امتحانات پایان سال، فضای آموزشی فرسوده و غیراستاندارد و ...، همه و همه دست به دست هم داده تا آموزشوپرورش استان در سطح کشور در رتبه آخر قرار گیرد.
این وضعیت البته به دلایل مختلفی بر می‌گردد؛ برخی اعتقاد دارند که این وضع اسف‌بار ناشی از مشکلات موجود در مجموعه استان است؛ مشکلاتی که خیلی وقت است گریبانگیر این استان شده و انگار به این زودی‌ها هم قصد رفتن ندارد!
هرچند وقوع جنگ هشت ساله را به‌عنوان یکی از عوامل عقب‌ماندگی استان ذکر می‌کنند اما عامل مهم‌تر، توقف توسعه در استان بعد از دوران جنگ تحمیلی است، یعنی عدم بازسازی و جبران فجایع جنگ و انباشته‌شدن مشکلات و افزودن بر عقب‌ماندگی.
ممکن
است این تصور که در خوزستان با آن همه منابع زیرزمینی و ثروت خدادادی،
مدارسی وجود دارد که هنوز آب تصفیه لوله‌کشی ندارند و یا تنها در سایه یک
درخت یا کپر فعالیت می‌کنند، کمی سخت باشد اما این واقعیت تلخ وجود دارد؛
واقعیتی که گویا بازگوکردن و تکرار آن، نه تنها دردی را دوا نمی‌کند که آن
را امری طبیعی و عادی جلوه داده است!
بر اساس نظر کارشناسان فرسودگی تعداد زیادی از مدارس، عدم تعادل در تركيب نيروي انساني، تعداد بسیار دانش‌آموزان حاشیه‌نشین، دو زبانه‌بودن شمار زیادی از دانش‌آموزان و خروج خاموش از چرخه آموزشوپرورش به دلیل معضلات فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی از مهمترين مشكلات تحصيلي در خوزستان عنوان می‌شود.
این عوامل بی‌شک در بروز وضعیت کنونی آموزشی در استان تأثیرگذار بوده و البته عدم درک درست از نقش هر عامل این مشکل را گسترش داده و به‌جای جبران، بر حجم این معضل افزوده است؛ پر بیراه نیست اگر بگوییم که اکنون وضعیت آموزشوپرورش و تحصیل دانش‌آموزان به یکی از دغدغه‌های مهم مردم خوزستان تبدیل شده است، مردمی که خود مشکلات کمی ندارند؛ از محرومیت، نبود امکانات و ... به ارث مانده از دوران جنگ تحمیلی تا گرد و خاک این روزها!
شاید همه این‌ها باعث شد تا در بهمن‌ماه سال گذشته و در میانه اعتراض مردم و وقوع گرد و خاک شدید، عبدالحسن مقتدایی استاندار خوزستان، در یک برنامه زنده تلویزیونی از صدا و سیمای مرکز استان قول ارتقای 10 رتبه‌ای جایگاه آموزشوپرورش استان تا پایان سال تحصیلی را بدهد و با اطمینان‌خاطر هم بگوید که در غیر این صورت جایی برای استاندار و مدیرکل آموزشوپرورش در استان وجود نخواهد داشت!
پس از این سخنان امیدبخش استاندار بود که همه به ارتقای وضعیت آموزشوپرورش استان امیدوار شدند و مدیران و مسئولان مختلف هریک به نوبه خود در مصاحبه‌ها و سخنرانی‌ها، تلاش می‌کردند که نشان دهند در این فتح بزرگ نقش داشته‌اند، اما این فصل خوش انتظار طولی نکشید و با برگزاری امتحانات نهایی و پایان سال تحصیلی، کنکور هم از راه رسید تا نشان دهد که وضعیت آموزشی استان اگر بدتر، بهتر هم نشده است!
در شرایطی که انتظار می‌رفت رتبه خوزستان در کشور 10 پله ارتقا پیدا کند، اعلام شد که هیچ یک از داوطلبان استان در کنکور رتبه تک رقمی کسب نکرده‌اند و وضعیت امتحانات نیز نشان از ادامه افت تحصیلی داشت. این وضعیت موجب به راه افتادن یک موج انتقادی شد؛ نقدهایی با طعم افسوس و حسرت!
تأکید استاندار خوزستان بر وعده ارتقاي 10 پلهاي آموزشوپرورش
پیش از این عبدالحسن مقتدایی استاندار خوزستان، با تأکید بر تحقق وعده ارتقاي 10 پلهاي در آموزشوپرورش استان در پایان سال تحصیلی، گفته بود: وقتي گفتم در آموزشوپرورش 10 رتبه ارتقا پيدا مي‌كنيم منظور از ارتقا، میزان قبولي در دانشگاه، قبولي متوسطه و همه محورهای دیگر از جمله موضوع ساخت و ساز، ارتقا كيفيت تدریس معلمان، بهبود فضاي آموزشی در مدارس و توسعه فعالیت‌های فوق‌برنامه است تا آموزشوپرورش حداقل ده پله ارتقا پيدا كند و هنوز هم بر آن تأكيد دارم.
با این وجود وی در آخرین اظهارنظر در خصوص علت عدم تحقق این وعده، ضمن عذرخواهی از مردم گفت: شرایط موجود در سطح کشور، محدودیت‌های مالی، مطرح‌شدن مطالبات فرهنگیان و اعتراض آن‌ها به‌دلیل عدم تحقق آن که کاهش انگیزه معلمان را به دنبال داشت، موجب شد که نتوانیم رتبه آموزشوپرورش استان را مطابق وعده قبلی ارتقا دهیم و به همین جهت از مردم استان عذرخواهی می‌کنم و تلاش خواهیم کرد که جبران کنیم.
شرایط غیر مترقبه‌ای ایجاد شد!
همچنین مدیرکل آموزشوپرورش خوزستان در این خصوص گفت که در سال تحصیلی گذشته شرایط غیر مترقبه‌ای ایجاد شد که مانع از تحقق این وعده شد.
محمد تقی‌زاده در ادامه عدم پرداخت مطالبات معلمان و کاهش انگیزه آن‌ها، کمبود اعتبارات و مشکلات موجود در بخش‌های مختلف، کمبود شدید نیروی انسانی و زيرساختارهاي آسيب‌ديده استان را از عوامل عدم ارتقای رتبه آموزشوپرورش استان دانست و بیان کرد: عدم پرداخت مطالبات معلمان شرایط پیش‌بینی نشده‌ای را ایجاد کرد و این موضوع در کاهش انگیزه معلمان تأثیرگذار است به همین جهت می‌تواند یکی از دلایل عدم موفقیت آموزشوپرورش استان باشد.
وی به عوامل دیگر عدم موفقیت آموزشوپرورش اشاره کرد و ادامه‌داد: مشکلات مالی از دیگر عوامل عدم موفقیت آموزشوپرورش استان و ارتقای رتبه آن بود؛ همچنین در مدارس استان نزدیک به هفت هزار نفر کمبود نیروی انسانی وجود دارد و هفت هزار نفر نیز متقاضی خروج از آموزشوپرورش استان هستند؛ تمام این‌ها عوامل زیرساختی هستند و اگر این مشکلات را برطرف نکنیم قطعا به آن نتیجه ایده‌آل نخواهیم رسید.
معیار پيشرفت و توسعه آموزش و پرورش تنها كنكور نیست
مديركل آموزشوپرورش خوزستان البته در خصوص ارتباط عدم توفیق داوطلبان خوزستانی در کسب رتبه‌هاي تك‌رقمي كنكور و ضعف برنامه‌ریزی در مدارس استان، نیز گفته بود که معیار پيشرفت و توسعه آموزشوپرورش تنها كنكور نیست؛ این موضوع كجاي شاخص‌های علمی بیان شده است؟!
تقي‌زاده در ادامه اظهار داشت: ساماندهي كنكور و برگزاري آن تنها بر عهده آموزشوپرورش نيست و تعداد بسيار زيادي از داوطلبان کنکور در اختيار ما نیستند؛ از حدود 80 هزار داوطلب خوزستانی در كنكور سراسري امسال، تنها 17 هزارنفر دانش آموز بودند و دیگر داوطلبان، فارغ‌التحصیل سال‌های گذشته بودند كه از سیستم آموزشوپرورش خارج شده‌اند و ساماندهي آن‌ها بر عهده آموزشوپرورش نبود.
خوزستان در مقايسه با دیگر استانها شرايط مساوي ندارد
مديركل آموزشوپرورش خوزستان اعتقاد دارد که خوزستان در مقايسه با ساير استانها شرايط مساوي ندارد و به همین دلیل نمی‌توان آن را با دیگر استانها مقایسه کرد. او در این باره اظهارکرد: در خوزستان معضلات بسيار و برخی مشكلات تاريخي وجود دارد كه هميشه اين استان را تهديد كرده‌است به همین جهت خوزستان قابل مقايسه با دیگر استان‌هاي كشور كه هرگز اين مشكلات را تجربه نکرده‌اند، نيست.
تقی‌زاده ادامه داد: ما هميشه مشكلات خود را مطرح و به‌صورت مكتوب اعلام كرده‌ايم. آموزشوپرورش خوزستان نیاز به پشتوانه مالي قوي دارد؛ در بخش نرم‌افزاري تلاش‌های بسیاری ميشود اما در بخش سخت‌افزاري كه به منابع مالي مرتبط است، بايد تقويت شود.
وی با اشاره به این‌که مشكلات اقتصادي بسياري در استان وجود دارد، افزود: با وجود اين‌كه خوزستان یک استان صنعتي است اما در بيكاري رتبه دوم كشور را دارد؛ اين مسايل در روند علمي و آموزشي بي‌تأثير نيستند؛ همچنین زيرساختارهاي استان آسيب ديده‌اند. چالش هاي فرهنگي موجود در استان، گرماي شديد، پدیده ريزگردها و تمام شرایط خاص دیگر بر وضعيت تحصیلی دانش‌آموزان و آموزشوپرورش استان تأثير گذاشته‌است.
بیماری آموزش و پرورش خوزستان حاد است!
همچنین جمشید کمایی معاون آموزش متوسطه اداره‌کل آموزشوپرورش خوزستان، در خصوص این وعده استاندار معتقد است که برای تحقق این هدف باید آموزشوپرورش اولویت نخست استان باشد؛ البته انتظارات هم زیاد نباشد!
وی افزود: کسب رتبه برتر توسط داوطلبان استان توقع زیادی است؛ آموزشوپرورش خوزستان بیمار است و بیماری آن حاد است. از سال 82 تا 93 بهترین رتبه خوزستان در کنکور 23 بوده است. به شکل طبیعی هر بیمار نیاز به مراقبت و توجه ویژه دارد تا بتواند وضعیت خود را حداقل بهبود ببخشد.
معاون آموزش متوسطه اداره‌کل آموزشوپرورش خوزستان ادامه داد: همواره از وضعیت آموزشوپرورش استان که همیشه رتبه سی و یکم کشور را به خود اختصاص داده است، گلایه‌مند بودیم.
کمایی با ابراز ناخرسندی از این‌که کمک ویژه‌ای در حوزه ساختاری به آموزشوپرورش استان نشده است، بیان کرد: آنچه برای بهبود وضعیت آموزشوپرورش استان و ارتقای جایگاه آن در توان داشتیم، به‌کار گرفتیم اما بخشی از تغییرات و پیشرفت ناشی از اصلاح زیرساختارها است؛ در سال تحصیلی 94-93 هیچ‌گونه کمک ویژه‌ای در حوزه مالی و ساختاری نشده است.
وی اضافه کرد: علی‌رغم اقدامات انجام شده رقم قابل ملاحظه اعتباری حداقل در حوزه آموزش برای بهبود وضعیت آموزشوپرورش به استان اختصاص نیافته است؛ تغییر و بهبود با توجه به زیرساختارها حاصل می‌شود اما در خوزستان زیر ساختارها ضعیف هستند و علاوه بر آن کمبود نیروی انسانی و فضای آموزشی وجود دارد؛ همچنین کاهش زمان تحصیل، شرایط بد آب و هوا، حجم بالای بی‌سوادی و ضعف دیگر بخش‌ها در وضعیت آموزشوپرورش استان تأثیر گذاشته است.
معاون آموزش متوسطه اداره‌کل آموزشوپرورش خوزستان اظهارکرد: باید وزارت‌خانه و حوزه‌های کشوری کمک ویژه‌ای به آموزشوپرورش خوزستان ارایه کنند؛ علی‌رغم تلاش استانداری و مدیرکل آموزشوپرورش، چنین کمکی تاکنون حاصل نشده با این حال حرکت رو به جلو در آموزش وپرورش استان آغاز شده است.
کمایی با بیان این‌که بايد انتظار و توقع از آموزشوپرورش استان را با وضعيت موجود تطبیق داد، گفت: تغییر در آموزشوپرورش تدریجی است؛ جبران ضعف‌های پایه نیاز به زمان و تلاش دارد؛ بنابراین بايد انتظار و توقع از آموزش و پرورش را با واقعیت‌های موجود تطبیق دهیم. البته برخي اقدامات زيربنايي انجام شده است كه انتظار داريم در سال‌هاي آينده شاهد نتايج آن باشيم.
وی در مورد انتقادات وارده به مدیران آموزشوپرورش استان پس از اعلام نتايج كنكور نیز بیان داشت: انتقاد بايد وجود داشته باشد تا مديران و مسئولان به فكر تلاش بيشتر باشند؛ تمام افراد بايد پاسخگو باشند اما اين پاسخگويي بايد با امكانات، اختيارات و منابع موجود سنجیده شود.
معاون آموزش متوسطه اداره‌کل آموزشوپرورش خوزستان ادامه داد: بايد يك فرمول براي كارآمدي تعريف شود كه معادل نسبت داده به ستانده است؛ به‌طور مثال بايد مشخص شود كه چه‌چيزي به من داده شده و در مقابل چه چيزي از من خواسته شده است. این انتظار زيادي است که با حداقل امكانات و هزينه، بهرهوري حداكثري را توقع داشته باشیم.
طلای سیاهی که بلای جان ما شد!
خوزستان یک استان صنعتی و سرشار از منابع و ثروت است؛ استانی که از دیرباز با نفت و گاز شناخته شده است. نفت ثروتی خداددای برای همه نسل‌هاست و مدیریت صحیح بهره‌برداری از آن می‌توانست ضامن توسعه سریع استان باشد اما به لطف بی‌توجهی به حقوق مردم و ساکنان بومی، طلای سیاه بلای جان این استان شده است.
بزرگ‌ترین صنایع کشور در خوزستان هستند و نقش اساسی در توسعه کشور ایفا می‌کنند اما سهم خوزستان و مردم آن از این صنایع شاید تنها دود آن باشد و باقی مشکلات! صنایعی که سودآوری و حساب‌های مالی آن‌ها در مرکز است و هیچ تعهد و توجهی نسبت به حقوق مردم پیرامون خود احساس نمی‌کنند؛ شاید هر کدام از این صنایع به‌تنهایی می‌تواند عامل توسعه یک استان باشد اما متأسفانه در خوزستان نه تنها ملزم به انجام وظایف و تعهدات اجتماعی خود نیستند که حتی بدهی خود به آموزشوپرورش استان را هم پرداخت نمی‌کنند تا حداقل حق دانش‌آموزان خوزستان را ادا کرده باشند!
کمک صنایع به مدارس یک مسئولیت و وظیفه حقوقی است
در این باره نماینده مردم آبادان در مجلس شورای اسلامی معتقد است که صنایع استان باید در قبال مسئولیت‌های اجتماعی خود به‌طور جدی عمل و به آموزشوپرورش کمک کنند.
سیدحسن دهدشتی با اشاره به این‌که شرکت‌ها و صنایع استان باید نسبت به پیرامون خود متعهد باشند، گفت: شرکت‌ها و مؤسسات کلان دولتی در استان باید نسبت به مسایل پیرامون خود که آموزشوپرورش بخشی از آن است، مسئولیت بیشتری را متعهد شوند و صرفأ به مسایل اقتصادی توجه و به کمک‌های مقطعی و ناچیز اکتفا نکنند.
وی ادامه داد: شرکت‌ها و صنایع بزرگ در استان باید به طور جدی وارد این مسایل شوند؛ این مسئولیت آن‌ها در قبال محیط پیرامون آن‌ها است و باید نسبت به مشکلات آموزشوپرورش حساس باشند زیرا دانش‌آموزان سرمایه کشور هستند و مهم‌ترین منابع ما منابع انسانی است که اگر خوب پرورش یابند نه تنها موجب رشد استان می‌شود بلکه در پیشرفت و رشد استان نیز می‌تواند نقش مؤثری داشته باشد.
اینجا خوزستان است؛ کلاس‌های درس کپری در کنار چاه‌های نفت برپا می‌شود و هر لحظه ممکن است سقف آن بر سر دانش‌آموزان آوار شود و دانش‌آموزانی دیگر که کاغذ سفید نقاشی آن‌ها با دود صنایع فولاد سیاه می‌شود؛ مدرسه‌ای که دود صنایع پتروشیمی نفس دانش‌آموزانش را بند آورده است و ... همه و همه نشان از بی‌توجهی صنایعی است که همچنان فقط به فکر سودآوری خود و استخراج و تولید بیشتر هستند اما نیم‌نگاهی هم به آن‌ها که تنها دود این توسعه اقتصادی به چشم‌شان می‌رود، ندارند.
کمک صنایع و شرکت‌ها به مدارس و آموزشوپرورش یک درخواست یا اظهار لطف این صنایع نیست بلکه یک وظیفه و مسئولیت حقوقی و اجتماعی است؛ البته تجهیز مدارس یا احداث فضاهای آموزشی برای این صنایع بزرگ و قدرتمند که سود خالص سالانه آن‌ها به‌تنهایی معادل کل بودجه آموزشوپرورش است، کاری بس آسان است اما حال که صنایع به وظایف خود عمل نمی‌کنند یا ضعیف عمل می‌کنند آیا انتظار پرداخت مطالبات آموزشوپرورش استان، توقع زیادی است؟ و مدیران و مسئولان ارشد استان قادر به وصول این مطالبات نیستند؟
چندین سال است این شرکت‌ها و کارخانجات از پرداخت مطالبات آموزشوپرورش سرباز زده اند؛ شاید از این طریق وضعیت آموزشی می‌توانست بهبود یابد و البته برای آن‌که بهانه و توجیه مدیران آموزشوپرورش استان برای این وضعیت اسف‌بار، همیشه نبود امکانات نباشد.
حتی در زمان جنگ وضعیت آموزشی استان این‌چنین نبوده است!
بی‌شک نبود امکانات و تجهیزات لازم و همچنین شرایط نابه‌سامان و حتی وقوع جنگ تحمیلی و سال‌های پس از آن در روند تعلیم و تربیت در استان تاثیرگذار بوده است اما قطعأ عوامل دیگری نیز دخیل بودند؛ عواملی مانند شیوه مدیریت و سازماندهی امکانات و منابع.
بیش از یک دهه است که آموزشوپرورش استان در جایگاهی بسیار نامناسب قرار دارد و شاید لازم است شیوه پرداختن به حل این مشکل تغییر کند زیرا به نظر می‌رسد که تمام تلاش‌ها و روش های استفاده شده، ناموفق بوده است.
همچنین دکترعلي‌حسين حسين‌زاده جامعه‌شناس و عضو هیأت‌علمی دانشگاه شهید چمران اهواز در این خصوص معتقد است که بايد یک تيم كارشناسي به‌صورت علمي بررسي كند كه چرا آموزشوپرورش خوزستان در يك دهه اخير دچار افت شديد شده‌است.
این پژوهشگر اجتماعی ادامه داد: ضعف آموزشوپرورش استان، امروز شكل نگرفته‌است بلکه یک دهه از این وضعیت مي‌گذرد و لازم است که برای آن چاره‌يابي شود؛ به نظر ميرسد باید اين ضعف در تمام ابعاد و جوانب آن، هم در حوزه آموزشوپرورش و بيرون آن با يك نگاه كارشناسي و دانشگاهي مورد بررسي قرار گيرد و يك پژوهش جامع با نگاه علمي انجام شود كه تمام شاخص‌هاي اين كاهش كيفيت را بررسي كند.
وي افزود: ممكن است بخشي از مشكلات آموزشوپرورش بيروني باشد يا به ساختار آموزشوپرورش برگردد به همين جهت تمام اين شاخص‌ها بايد مورد بررسي قرار گيرد؛ به نظر ميرسد آموزشوپرورش و استانداري به جهت وظیفه حقوقی باید اين تيم تحقيقاتي را تشكيل دهند.
عضو هيأت‌علمي دانشگاه شهيد چمران اهواز با اشاه به این‌کهباید در برنامهريزيهاي كلان كشور مسائل استاني لحاظ شود، گفت: با ابلاغ بخشنامه سراسري نميتوان اوضاع آموزش و پرورش را بهبود بخشید. هر استان متأثر از شرايط و ويژگيهاي خود است؛ به‌طور مثال نميتوان يك آييننامه ابلاغي را که براي استاني همانند سيستان و بلوچستان تدوین شده‌است، برای خوزستان نیز ارائه داد. بايد ظرفيتسازي مدنظر قرار گیرد و در تصميمگيري‌ها، مسايل استانها نيز لحاظ شود.
حسين زاده در ادامه در پاسخ به این که آیا شرایط آب و هوا و یا مشکلات و محرومیت های موجود در پدید آمدن این وضعیت آموزشی استان نقش دارند ، بیان کرد: در زمان جنگ و شرايط بحرانی آن، آموزشوپرورش خوزستان تا اين ميزان دچار مشكل نبوده‌است، بنابراین به نظر می‌رسد اين افت به علل بسياري مربوط ميشود؛ شايد شاخص‌هايی مانند آب و هوا و دیگر شرايط خاص استان در این زمینه تأثيرگذار باشد اما این دليل اصلی و اساسي وضع موجود نيست. در مورد كاهش كيفيت و افت تحصيلي برخی شاخص‌ها به وزارت آموزشوپرورش برمي‌گردد و شاخص‌هايی نیز به بيرون از آن مربوط ميشود.
وي با بیان این‌كه ارتقاي كيفيت با نظارت دقيق میسر ميشود، خاطرنشان کرد: افزايش كيفيت خلقالساعه نيست بلكه حاصل اجرای يك پروسه و روند است كه با تغيير رویکرد حاصل ميشود؛ تنظيم اين پروسه بايد علمي و كارشناسي و اجراي آن همراه با نظارت دقيق باشد.
"سرنوشت امروز هند در کلاس‌های درس رقم می خورد." این جمله طلیعه گزارش کمیسیون عالی آموزشوپرورش هندوستان در 1964بود؛ جمله‌ای که نشان از نقش تعیین‌کننده آموزشوپرورش و مدارس در سرنوشت یک کشور می‌دهد.
شاید تاریخ شکل‌گیری نظام‌های تعلیم و تربیت به آغاز زندگی انسان بر این کره خاکی برگردد؛ هدف از این سیستم آموزش افراد برای حضور فعال در جامعه و تأثیرگذاری بر رشد و تعالی یک کشور و جهان است اما امروزه متأسفانه در استانی که نخستین دانشگاه جهان یعنی جندی‌شاپور باستان، در آن راه‌اندازی شد و تاریخی هفت هزار ساله از تمدن دارد، وضعیت آموزشی نامناسب است؛ وضعیتی که بی‌شک در سرنوشت حال و آینده آن تأثیرگذار خواهد بود.
البته همان‌طور که این وضعیت معلول عوامل متعدد است، امکان تغییر آن نیز وجود دارد و اگر اراده حقیقی برای بهبود این شرایط و درکی صحیح از عوامل و دلایل بروز آن وجود داشته باشد، رسیدن به وضعیت مطلوب آرزویی محال و غیر قابل دسترس نیست.
این انتظار همیشه وجود دارد که مردمان دیار نخل و بلوط، کرخه و کارون و آفتاب و هور، از آموزش و پرورشی شایسته و درخور تاریخ پرعظمت‌شان برخوردار باشند؛ هرچند نام خوزستان با محرومیت‌ها گره خورده، برآورده‌شدن اندکی از حقوق طبیعی مردمان نجیب این دیار، شاید اندکی از طعم تلخ محرومیت‌ها بکاهد.
امسال هم گذشت و تا چند روز دیگر صدای نواختن زنگ مدارس و آغاز سال تحصیلی جدید به گوش می‌رسد و باید منتظر بمانیم که این‌سال اراده‌ای برای تغییر وضعیت آموزشوپرورش استان و عزمی جدی برای استیفای حقوق این مردم، رقم می‌خورد؟
