نخلستان های خوزستان امسال هم به جز آب شور سهمی از کارون نبردند به طوریکه کارشناسان معتقدند بیش از دو میلیون نفر نخل استان خوزستان قربانی آب شور شده اند.

بگفته این کارشناسان میلیون ها نخل دیگر استان خوزستان نیز نفس های آخر را می کشند و در صورت عدم تامین آب لازم برای آن بیم آن می رود تا کمتر از 10 سال دیگر خرما در سرزمین نخلستان ها به رویایی دست نیافتنی بدل شود.

أبوحمزه از نخلداران روستای شلهه ثوامر در آبادان می گوید: قبلا نخلستان ها را از اروندرود آبیاری می کردیم، اما بعد از کم شدن آب کارون و نیز نفوذ دریا تا داخل رودخانه اروند و متعاقب آن شور شدن اروند کنار از پنج سال پیش برای تامین آب نخلستانها با مشکل مواجه شده ایم.

أبوصالح یکی از نخلداران منطقه حفار شرقی در خرمشهر، نیز می گوید: اینجا از آب شور هم خبری نیست زیرا آب کارون در این منطقه هم کم شده و هم شور ولی همین اندازه هم به ما تخصیص نمی یابد.

وی با بیان اینکه نخل ها همه ضعیف و بی بار شده و برگهایشان نیز خشک گردیده است افزود: قبلا هر نخل برحی در هر نوبت 250 کیلوگرم محصول می داد و در خت نخل 'استعمران' 150 کیلوگرم، اما اکنون در هر نوبت 50 کیلوگرم بار می دهند و حتی کیفیت آن هم پایین آمده است.

*کاهش 40 هزار تنی

خوزستان اولین صادر کننده خرمای کشور و دومین استان تولیدکننده این محصول است.

سطح زیرکشت نخیلات خوزستان 43 هزار هکتار است که 33 هزار هکتار آن بارور و مابقی نهال است که عمده آن در شهرستان های شادگان، آبادان، اهواز و خرمشهر قرار دارد.

سالانه حدود 180 هزار تن خرما در خوزستان تولید می شود که 120 هزار تن به داخل و خارج کشور صادر می شود.

معاون تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی خوزستان می گوید: شوری بیش از اندازه آب در شادگان، آبادان، خرمشهر و هندیجان خطری است که نخلستان ها را به شدت تهدید می کند.

محمد قاسمی نژاد از بین رفتن نخیلات را ناشی از جنگ، کم شدن آب رودخانه، شور شدن آب و مهاجرت بخشی از مردم می داند و می گوید: علاوه بر این وقوع پدیده ریزگردها نیز شرایط را برای نخلستان ها نامساعد می کند.

به گفته وی با این شرایط 30 تا 35 درصد تولید از بین رفته است و اگر شرایط عادی بود باید بیش از 220 هزار تن خرما تولید می کردیم.

*سهم نخلستان ها به نیشکر رفت

کارون، شاهرگ حیاتی خوزستان، اکنون حجمی کمتر از نصف سال های گذشته را دارد. آب کارون به سختی به نخلستان ها که در انتهایی ترین قسمت کارون قرار دارند، می رسد.

شوری آب کارون در مقطع اهواز اکنون به دو هزار و 300 واحد و در ایستگاه پمپاژ مارد (آبادان) به پنج هزار واحد (میکروموس) می رسد.

معاون بهره برداری و حفاظت از منابع آب سازمان آب و برق خوزستان، خشکسالی و کاهش آب کارون را علت اصلی این موضوع می داند و معتقد است: به همین دلیل کیفیت آب کارون تحت تاثیر مد خلیج فارس است و بخشی از شوری آن هم به آلاینده های رودخانه در طول مسیر بستگی دارد.

مصطفی شبه می گوید: منابع آبی محدود است و ما در خشکسالی به سر می بریم و باید پاسخگوی همه باشیم به همین دلیل به تمام بهره برداران توصیه کردیم که آب کمتری مصرف کنند ولی متاسفانه این توصیه ها رعایت نشده است.

وی می افزاید: در ماههای اردیبهشت، خرداد و تیر امسال که برداشت آب برای مزارع نیشکر انجام می شود، همیشه کیفیت آب به شدت پایین می آید و شوری آب رودخانه بسیار بالا می رود، البته همواره سعی می کنیم با افزایش رهاسازی آب در دز و کارون اثرات آن را کاهش دهیم.

شبه اظهار می کند: آمارها نشان می دهد که شرکت توسعه نیشکر استان بیش از سهم خود آب برداشت می کند و همین مساله باعث کاهش کیفیت آب کارون شده است.

به گفته وی هفت شرکت کشت و صنعت نیشکر در مجموع حدود 200 مترمکعب بر ثانیه آب از رودخانه کارون برداشت می کنند.

شبه تصریح می کند: از سوی دیگر پساب های شور نیشکر (اگر چه به جز یک واحد تخلیه مستقیم به رودخانه نمی شود) روی منابع آب زیرزمینی و سطحی تاثیر دارد و باعث تشدید شوری آب می شود.

*10 سال تا نخلستان

رییس مرکز تحقیقات خرما و محصولات گرمسیری معتقد است: اگر شرایط نامساعد نخلستان ها ادامه پیدا کند تا کمتر از 10 سال دیگر نخلی در خوزستان نخواهیم داشت و خرمایی هم برداشت نخواهد شد.

مسعود لطیفیان ورود فاضلاب و پساب آلوده به کارون را از عوامل کاهش کیفیت خرمای تولیدی می داند و تاکید می کند: سدسازی، انتقال آب از سرشاخه های کارون و کاهش ورودی آب شیرین به خلیج فارس، باعث پیشروی آب دریا و شوری آب کارون شده است که به تبع آن کشاورزی پایین دست این رودخانه به ویژه شهرهای آبادان و خرمشهر به مخاطره افتاده است.

وی تاکید می کند: نخل خرما آب و خاک بهتری نیاز دارد و شرایط فعلی به هیچ وجه مناسب نیست به طوری که نخلستان ها اکنون رو به نابودی است.

لطیفی با بیان اینکه شوری آب و خاک روی کاهش تولید خرما اثر مستقیم دارد، می افزاید:بعضی بر این باورند که نخل تحمل شوری را دارد اما اگر می خواهیم اقتصادی و با کیفیت باشد باید نسبت به شوری بسیار حساس باشیم تا کیفیت خوبی از خرما به دست آوریم چرا که به ازای هر 10 درصد افزایش شوری آب، محصول 6.8 درصد کاهش می یابد.

به گفته وی نخل حداکثر تا سه هزار واحد شوری خاک و دو هزار واحد شوری آب را تحمل می کند.

لطیفی اظهار می کند: شرایط نامساعد محیطی یکی از مهمترین علل بوجود آمدن بیماری خشکیدگی برگ نخل است که عمده نخلستان های استان با آن درگیر هستند.

وی ادامه می دهد: هنوز آماری از بیماری خشکیدگی برگ نداریم اما نخلستان های منطقه بهمنشیر به سمت خشک شدن می رود و در برخی شهرستان ها همچون شادگان گفته شده تا 60 درصد باعث کاهش تولید شده است.

این محقق تصریح می کند: این شرایط فعلی فراتر از حد تحمل نخل است و به معنی این است که به تدریج خرما در خوزستان در حال از بین رفتن است به این ترتیب که اگر این شرایط ادامه پیدا کند کمتر از 10 سال دیگر نخلی در خوزستان باقی نخواهد ماند.

وی اضافه کرد: نخلداران مصرانه از ما می خواهند که راه نجات نخلستان از آب شور دریا را به آنها فرا دهیم اما متاسفانه راهی برای این امر وجود ندارد.

رییس مرکز تحقیقات خرما و محصولات گرمسیری استان خوزستان می گوید: برای نخلداری باید بسترهایی فراهم باشد اما اکنون نه آب و نه خاک در این استان مناسب است و مجموع پارامترهای زیست محیطی در خوزستان به نحوی دارد عمل می کند که شرایط را برای پرورش نخل و تولید خرما سخت می کند.

وی اظهار می کند: از سوی دیگر تحمل نخل درمقابل درجه حرارت 50 درجه سانتیگراد است که در ماه های اخیر دما به کرات از 55 درجه بالاتر رفته است که مضرات زیادی دارد.

لطیفیان با بیان اینکه نخلستان ها در حفظ جمعیت روستانشین در مرز ها نقش اساسی دارند، تاکید می کند: نخلستان ها باعث تعدیل شرایط آب و هوایی شده، میانه کاری را ممکن می کنند.

وی نابودی خاک، وقوع سیلاب، فرسایش آبی، بادی و خاکی و طوفان های شن را از دیگر تبعات نابوی نخلستان ها می کند و می افزاید: یکی از عوامل شیوع پدیده ریزگرد ها تخریب نخلستان ها در ایران، عراق، سوریه، اردن و عربستان است.