جعفر مهرکیان، سرپرست هیات باستان‌شناسی «دره شمی» و متخصص دوره الیمایی که سال ۶۱ برای نخستین‌بار به محوطه‌ی تاریخی «شمی» رفت، مطالعاتی در آن انجام داد، اما از ۴ سال پیش با مستقرشدن یک تیم کاوش، سرپرست گروه باستان‌شناسی محوطه «دره شمی» را بر عهده گرفت و حالا رئیس ایرانی هیات مشترک ایتالیا و ایران در این محوطه تاریخی و دارای اهمیت است، به اندازه‌ای که به گفته خودش، سید محمد بهشتی، رئیس پژوهشگاه سازمان میراث فرهنگی و گردشگری از او می‌خواهد همیشه در این محوطه تاریخی کاوش داشته باشد.

با این وجود از مشکلات زیادی که این محوطه تاریخی با آن مواجه است و هنوز مسئولان میراث فرهنگی برای برطرف کردن‌شان هیچ قدمی برنداشته‌اند، صحبت می‌کند.

بارها به شمی تجاوز شده، اما ...

جعفر مهرکیان، سرپرست هیأت باستان‌شناسی شمی «ایذه» درباره درخواستش از معاون میراث فرهنگی در رابطه با حفاظت از منطقه باستانی شمی به خبرنگار میراث فرهنگی هنرنیوز می‌گوید: «چندین یادداشت و نامه حضوری، یا با فکس و ایمیل خدمت آقای طالبیان ارسال کردم و حتی تلفنی هم با او صحبت کردم و از معاون میراث فرهنگی درخواست کردم شمی را دریابد، اما هیچ اتفاقی نیفتاده است. با مدیرکل دفتر محوطه‌ها، بافت‌ها و بناهای تاریخی - آقای میثاقیان - هم چندین‌بار تلفنی صحبت کردم و حتی او را دعوت کردم تا از نزدیک منطقه شمی را ببینند اما متأسفانه وی هم از شمی دیدن نکردند. بدون دیدن و شناختن منطقه که نمی‌توان برای آن تصمیم گرفت.»

توپی که آن را دور می کنند

او با اشاره به اینکه از میثاقیان و طالبیان گلایه‌مند است، ادامه داد: پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری مسوول پژوهش و مطالعه است، اما معاونت میراث فرهنگی مسوول حفاظت از آثار تاریخی است. آثار میراثی مانند توپی است که همه دوست دارند آن را از خود دور کنند و به زمین دیگری بیاندازند. سال‌ها شمی به حال خود رها شده بود و کسی به آن سرکشی نمی‌کرد، اما از زمانی که طرح‌های باستان‌شناسی آغاز شد حداقل من خودم در سال چندین دفعه با امکانات شخصی به اینجا سفر می‌کنم.

چشم به راه مسوولان

وی با اشاره به این‌که این منطقه‌ بارها مورد تجاوز قرار گرفته است، ادامه می‌دهد: در همین دوره از حضور ما و پس از پایان کار، همه آرامگاه‌های کاوش را پوشانده‌ایم و در آهنی برایش گذاشتیم و قفل کرده‌ایم. حتی یکی از مسوولان میراث فرهنگی خوزستان نیامده‌اند اینجا را ببینند. من چند ماه است به خانه نرفته‌ام یکی از این آقایان از این منطقه دیدن نکردند. من حتی به معاون جدید میراث خوزستان هم نامه زدم و خصوصی اعلام کردم، ما چشم به راه ماندیم تا یکی از مسوولان سری به شمی بزند.

فرق آنهایی که دیدند و ندیدند

مهرکیان گفت: هنگامی که خانم چوبک - رییس پژوهشکده باستان‌شناسی - و آقای جلیل گلشن از منطقه بازدید کردند. آقای خسرو نشان - مدیرکل میراث فرهنگی خوزستان - نیز آنها را همراهی می‌کرد، همگی من را بر ادامه روند اجرایی کارها تشویق کردند اما پژوهشگاه پول نداشت و قرار شد میراث خوزستان دیگر هزینه‌ها را تأمین کند. مأموریت من تمام شد، اما هیچ اقدامی در این زمینه صورت نگرفت.

وی باردیگر تأکید می‌کند: حفاظت از آثار کاوش شده بسیار حائز اهمیت است. وظیفه حفاظت از آثار کاوش شده در خوزستان بر من تحمیل شده است، به دلیل احساس دین و وظیفه. چند تپه و منطقه کاوش‌شده هست که خواناسازی آنها بدون بودجه و اعتبار مخصوص حفاظت و مرمت توسط باستان شناس انجام شده باشد و اکنون قابل رویت باشد.

او با تاکید بر ضرورت تملک منطقه شمی توسط معاونت میراث فرهنگی، می‌گوید: نخست این منطقه باید شناسایی شود، سپس تملک و خریداری آن صورت گیرد. چرا باید باستان‌شناس هزینه‌ی زیادی کند که یک اثر تاریخی را با خاک و غیره به منظور حفاظت بپوشاند؟

ثبت جهانی ایذه و...

مهرکیان با اشاره به این که ایذه باید در فهرست ثبت جهانی قرار گیرد، می‌افزاید: نه نگهبانی استخدام شده، نه اقدامی برای حفاظت شده است، نه کسی آمده سند مالکان زمین‌ها را لیست کند تا حداقل یک شوق به وجود بیاید که گامی در این راستا برداشته شده است. ما مرتب تهدید می‌شویم و کارشکنی می‌کنند و به ادامه کار رضایت نمی‌دهند. ما پیش‌بینی می‌کنیم فصل آینده این نقطه‌ای را که با کمک اقای امین پور - کارشناس ژئوفیزیک - با مغناطیس سنجی به عنوان کوره شناسایی کردیم و به دنبال آن هستیم که بدانیم مجسمه مرد شمی را چگونه ساختند؟ (برخی می‌گویند سرش را در شوش ساختند و برخی معتقدند اصلاً ایرانی‌ها آن را نساختند) ما می‌خواهیم با پیدا کردن تشکیلات ساخت (به دلیل بزرگ بودن مسجمه ما احتمال می‌دهیم در محل ساخت شده باشد) و به تحقیقاتمان ادامه بدهیم. اما مشکل اینجاست که زمین مذکور مالک دارد. رضایت دادن یا ندادن مالک خود یک پروسه فرسایشی است . اگر زمینها تملک می‌شد چنین مشکلی نداشتیم.

وی تاکید می‌کند: از حالا پیش‌بینی می‌کنم هیأت کاوش که از آخر شهریور ماه با متخصصان علوم دیگر قصد دارد کارش را در شمی ادامه دهد، به دلیل بحث‌های موجود در زمین‌ها با مشکل مواجه شود.

باید ببینیم چه کسانی به کمک میراث فرهنگی می‌آیند

به گزارش هنرنیوز؛ محمد حسن طالبیان، معاون میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری توجه به این محوطه را منوط به کمک گرفتن از دستگاه‌های دیگر می‌داند.

او درباره تصمیمات حوزه معاونت میراث فرهنگی برای منطقه شمی به خبرنگار میراث فرهنگی هنرنیوز توضیح می‌دهد: کل آن مجموعه و منطقه بسیار متنوع و فوق‌العاده است و کارهای بسیار زیادی هنوز باقی مانده که باید در آن منطقه انجام شود. با این اعتبار کم هم اصلاً نمی‌توان حریف چنین مجموعه بزرگ و مهمی شد. ما باید ببینیم چه کسانی به کمک میراث فرهنگی خواهند آمد.

شرکت های مهم در حفاظت میراث مشارکت کنند

وی با بیان این‌که اگر شرکت نفت در خوزستان درصد ناچیزی به نجات محوطه‌های خوزستان کمک کند، کارهای زیادی می‌تواند در طولانی مدت انجام شود، می‌گوید: این یک اقدام فرهنگی درخور تقدیر در شرکت نفت خواهد بود. منظور فقط شرکت نفت نیست. شرکت‌های مهم و سرنوشت‌سازی مانند آب و برق و کشاورزی هم در خوزستان وجود دارد که می‌توانند در این اقدامات فرهنگی سهیم شوند و با کمک ناچیزی سرنوشت دیگری را برای محوطه‌های باستانی و تاریخی خوزستان رقم بزنند.

وزارت راه به کمک شمی بیاید

او با اشاره به این که در منطقه شمی بحث تملک، حفاظت و مرمت نیز مد نظر است، بیان می‌کند: وزارت راه و شهرسازی باید درباره تملک این منطقه به کمک میراث فرهنگی بیاید. در همین راستا صحبت‌های گسترده‌ای با این وزارت‌خانه انجام شده است. البته چون برخی از اراضی مربوط به منابع طبیعی است با وزارت کشاورزی هم وارد گفت‌وگو شده‌ایم. برخی از این زمین‌ها مالک خصوصی نیز دارند که در کل باید مجموع این اراضی را معاوضه و جابه جا کرد.

معاون میراث فرهنگی تأکید می‌کند: کلیت ماجرا در سطح ملی پذیرفته شده است. باید اطلاعات و نقشه‌ها را ببریم تا مورد به مورد انجام شوند.

وی اضافه می‌کند: اکنون شبیه این موضوع در جیرفت در حال پیگیری است. در مورد منطقه شمی هم  باید محدوده زمین مورد نظر تعیین و جابه‌جا شود که یک کار کارشناسی دقیقی می طلبد.
مرجع/هنرنیوز