توضیحات مسئولان وزارت بهداشت و مرکز سنجش پزشکی درباره اجرای مصوبه جنجالی شورای آموزش پزشکی و تخصصی در خصوص پذیرش آزمون دستیاری امسال، همچنان با پیگیری حقوقی داوطلبان این آزمون برای ابطال آن در دیوان عدالت اداری، نگرانی‌ها از تضییع حق آن‌ها را برطرف نکرده و قانع‌کننده نبوده است.

اعمال تأثیر مثبت سوابق تحصیلی در پذیرش آزمون دستیاری 1395 در حالی اعلام شد که این آزمون همواره با حاشیه‌ها و حساسیت‌های زیادی همراه بوده است؛ موضوعی که به ‌یک‌باره شوک بزرگی به داوطلبان این آزمون وارد کرد و سؤالات متعددی را درباره علت و مبنای این تصمیم شتاب‌زده فراروی آن‌ها قرار داد.

مرکز سنجش آموزش پزشکی در حالی در آزمون دستیاری امسال، تأثیر 15 درصدی سوابق تحصیلی داوطلبان (پنج درصد معدل دوره عمومی پزشکی و 10 درصد معدل امتحان پیش‌کارورزی) را مبتنی بر مصوبه شورای آموزش پزشکی و تخصصی در پذیرش آن‌ها لحاظ کرده است که پیش از آن دانشجویان از چنین موضوعی بی‌اطلاع بوده‌اند و امتحانات دوره پزشکی عمومی و امتحان پیش‌کارورزی خود را بدون اطلاع از تأثیر نمرات آن‌ها در پذیرش دوره‌های تخصص گذرانده‌اند.

اگرچه عدم وجود قانونی برای اعمال سوابق تحصیلی دانشجویان در پذیرش تخصص یک خلأ محسوب می‌شود و باید نسبت به رفع آن اقدام شود اما به نظر می‌رسد که ایجاد تکلیف برای این دسته از داوطلبان بدون اطلاع قبلی، هیچ مبنای قانونی نداشته باشد چراکه قانون عطف به ماسبق نمی‌شود و بر همین اساس نیز با وجود همه توضیحات مسئولان وزارت و سازمان سنجش پزشکی درباره عدم تأثیر منفی این سوابق و متضرر نشدن داوطلبان، اکنون حمید اکبری قائم‌مقام معاون آموزشی وزارت بهداشت از احتمال لغو این مصوبه خبر می‌دهد.

آغاز اعتراضات داوطلبان با ارسال نامه‌ای سرگشاده

پیش از این بیش از هزار نفر از پزشکان و دانشجویان مقاطع مختلف پزشکی در نامه‌ای سرگشاده خطاب به کمسیون بهداشت و درمان مجلس، خواستار ابطال تأثیر سوابق تحصیلی در آزمون دستیاری امسال شده بودند و اکنون تعداد داوطلبانی که این نامه را امضا کرده‌اند به بیش از 2 هزار نفر رسیده و به گفته وکیل این داوطلبان پیگیری حقوقی این پرونده در مراجع قانونی ادامه دارد.

در این نامه به مواردی از جمله عدم امکان تراز کردن معدل دانشجویان دانشگاه‌های مختلف به واسطه ارزشیابی غیرمتمرکز و عطف به ماسبق شدن قانون مورد استناد شورای آموزش پزشکی و تخصصی در ارتباط با تأثیر امتحان پیش‌کارورزی و نمرات طی دوران پزشکی عمومی اشاره شده است.

در بخشی از این نامه آمده است: "در توجیه این تغییرات مسؤلین محترم شورای آموزش پزشکی و تخصصی به این جمله اکتفا می‌کنند که این تغییرات صرفاَ جنبه مثبت داشته و اثر منفی بر نمره داوطلب نمی‌گذارد. بر کسی پوشیده نیست که در یک آزمون رقابتی، بهبود نمره یک داوطلب به منزله متضرر شدن یک داوطلب دیگر می‌شود و در این آزمون رتبه ملاک اولویت انتخاب رشته‌شهر بین داوطلبین است".

سود و ضرر غیرموجه بلادلیل

سجاد حجازی وکیل داوطلبان معترض به آزمون دستیاری امسال با بیان این‌که ایرادات بسیار زیادی به مصوبه شورای آموزش پزشکی و تخصصی مطرح است و از سوی دیگر اقدام مرکز سنجش پزشکی در تفسیر به رأی این مصوبه حتی مبنای قانونی ندارد و از جهات مختلف محل اشکال است، گفت: این مصوبه بر خلاف حقوق مکتسبه این داوطلبان است زیرا برای عده‌ای سود غیرموجه بلادلیل و برای عده‌ای دیگر ضرر غیرموجه بلادلیل ایجاد می‌کند.

وی در خصوص اعتراض داوطلبان آزمون دستیاری امسال به شیوه‌نامه جدید شورای آموزش پزشکی و تخصصی در خصوص پذیرش دانشجویان، اظهار کرد: داوطلبان به بند 4 و 5 قسمت "ی" مربوط به بخش دوم دفترچه این آزمون تحت عنوان "نمره‌دهی آزمون و محاسبه نمره‌کل" که معدل دوره پزشکی عمومی را به میزان پنج درصد و نمره امتحان پیش‌کارورزی را به میزان 10 درصد در نتایج آزمون دستیاری به‌صورت تأثیر مثبت قلمداد کرده است، معترض هستند.

وی در خصوص اهم دلایل این داوطلبان اظهار کرد: عمده‌ترین دلیل این است که تصمیم‌گیری شورای آموزش پزشکی و تخصصی که در مورخ یکم آذر 93 انجام و سپس در دفترچه آزمون دستیاری امسال عملیاتی و لحاظ شده است، در زمانی صورت گرفته که این دانشجویان قبلاً امتحانات خود را گذرانده‌اند و چنین مقرری در هنگام تحصیل و طول دوره پزشکی عمومی و امتحان پیش‌کارورزی وجود نداشته است.

مصوبه شورای آموزش پزشکی خلاف قواعد حقوقی است

حجازی افزود: در واقع اکنون مصوبه‌ای از سوی شورای آموزش پزشکی و تخصصی ابلاغ و اعلام شده که به دانشحویان سابق عطف به ماسبق شده و این خلاف قواعد حقوقی است؛ ضمن آن‌که خلاف قواعد فقهی و شرعی نیز هست زیرا در فقه نیز قاعده‌ای تحت عنوان ”قبح عقاب بلابیان” وجود دارد. داوطلبان معتقدند که این تکلیف باید قبل از برگزاری امتحان پیش‌کارورزی و ورود آن‌ها به دوره پزشکی ابلاغ می‌شد که اکنون آن را از آنان مطالبه می‌کردند.

وی تصریح کرد: با مصوبه شورای آموزش پزشکی و تخصصی، دانشجویی که دارای معدل پایین‌تری است در مقابل دانشجویی با معدل بالاتر در یک فضای رقابتی متضرر می‌شود زیرا رتبه و نمره‌کل او نسبت به داوطلب با معدل بالاتر، پایین‌تر می‌آید؛ اهم اعتراض داوطلبان هم این است که چرا باید نسبت به موضوعی ضرر کنند و محازات شوند که هیچ‌وقت به آن‌ها گفته نشده است.

وکیل این داوطلبان معترض با بیان این‌که امروز ابطال این مصوبه را از دیوان عدالت اداری تقاضا می‌کنیم، خاطرنشان کرد: این شورا اگر هم مصوبه‌ای را می‌خواست لحاظ کند باید از تاریخ مصوبه به بعد نسبت به دانشجویانی که مشمول آن باشند، آن را اعمال می‌کرد، نه نسبت به دانشجویانی که سال‌ها پیش امتحان پیش‌کارورزی خود را گذرانده‌اند که یک امتحان حدنصابی بوده و همه دانشجویان پزشکی هم تنها می‌خواهند از این امتحان عبور کنند و کسی گمان نمی‌کند که ممکن است روزی این امتحان در نتیجه آزمون تخصصی او 10 درصد تأثیر مثبت داشته باشد و شاید او را از رفتن به رشته مورد نظر خود باز دارد.

حجازی این مصوبه را خلاف حقوق مکتسبه این دانشجویان پزشکی دانست و گفت: در واقع این دانشجویان زمانی که در حال تحصیل بودند و این نمرات را اخذ کردند، قانون این حق مکتسب را برای آن‌ها قائل شده که با همان نمرات بتوانند در آزمون تخصصی شرکت کنند بدون آن‌که این نتایج موجب ضرر آن‌ها شود اما اکنون این مصوبه برخلاف حقوق مکتسبه آن‌ها است.

اقدام مرکز سنجش پزشکی مبنای قانونی ندارد

وی با بیان این‌که ایرادات بسیار زیادی در متن این مصوبه وجود دارد، اظهار کرد: آنچه خود شورای آموزش پزشکی مصوب کرده صرفاً تأثیر معدل در آزمون دستیاری است اما مشخص نکرده که چه نوع تأثیری داشته باشد و آیا این تأثیر مثبت یا قطعی اعمال شود. متأسفانه مرکز سنجش پزشکی در دفترچه‌ی راهنما این آزمون، خود این موضوع را به تأثیر مثبت تفسیر و این تأثیر مثبت را اعمال کرده است.

این وکیل دادگستری افزود: در واقع این اقدام آن‌ها حتی مبنای قانونی ندارد و از جهات مختلف محل اشکال است. در هر حال حق داوطلبان این آزمون تضییع شده است و در حال حاضر بیش از 2 هزار و 200 داوطلب با امضای یک نامه سرگشاده خطاب به کمیسیون بهداشت و درمان مجلس خواستار ابطال این تأثیر شده‌اند.

حجازی در خصوص دفاع مسئولان وزارت از این مصوبه و تأثیر مثبت آن در پذیرش آزمون دستیاری با بیان این‌که اصلاَ این‌گونه نیست، تصریح کرد: این یک توجیه است که واقعاَ نمی‌دانم از بی‌اطلاعی این افراد نشأت گرفته است یا دلیل دیگری دارد؛ تأثیر مثبت به این معنا است که داوطلبی که دارای معدل بهتری است، معدل او در نمره تراز و نمره‌کل او محاسبه و اعمال می‌شود و مفهوم آن، این است که رتبه این داوطلب به شکل مثبت جابه‌جا می‌شود و بالاتر می‌آید.

تأثیر مثبت برای عده‌ای و منفی‌ برای عده‌ای دیگر!

وی ادامه داد: عملاً در یک آزمون رقابتی وقتی فردی را بالا ببریم به معنی آن است که افراد دیگر پایین بیایند و به عبارت دیگر تأثیر مثبت برای عده‌ای عملاَ منجر به منفی شدن برای عده‌ای دیگر می‌شود. مسئولان توجیه می‌کنند که این اثر برای آن‌ها که معدلشان پایین است اعمال نمی‌شود. اگر اعمال نکنند باز هم آن داوطلب سر جای خود می‌ماند اما کسی که تأثیر مثبت برای او اعمال می‌شود، بالاتر می‌آید و بالا رفتن او به معنای پایین رفتن رقیبش است و این عدد در یک آزمون رقابتی حساس مانند آزمون دستیاری منجر به اتفاقات بسیاری می‌شود زیرا در هر رشته گاهی یک یا دو نفر ظرفیت وجود دارد و وقتی رتبه فردی سه یا چهار نمره کم یا زیاد شود، عملاً از رشته مورد نظر خود باز می‌ماند.

حجازی با بیان این‌که ما تقاضای دستور موقت برای جلوگیری از اعمال تأثیر سوابق تحصیلی در نتایج آزمون را به دیوان ارائه کرده‌ایم، گفت: امیدواریم دیوان سریع‌تر نسبت به صدور دستور موقت تصمیم‌گیری کند اما اصل موضوع که باید در هیأت عمومی دیوان عدالت اداری مطرح شود، احتمالاً به زمان بیشتری احتیاج دارد. دستور موقت می‌تواند در زمان کوتاه‌تری منجر به نتیجه شود.

تصمیم‌گیری در خصوص سوابق تحصیلی در شأن مجلس است

وی در خصوص تشابه این پرونده با پرونده لغو اثر سوابق تحصیلی در کنکور سراسری، اظهار کرد: یکی از دلایل ما دقیقاَ همین است که در موضوع سابقه تحصیلی همواره مجلس شورای اسلامی ورود داشته و تصمیم‌گیری کرده است و این مسأله آن‌چنان دارای اهمیت است که در شأن مجلس شورای اسلامی است که درباره آن اظهارنظر کند، نه در شأن یک شورای اداری. این موضوع آن‌قدر اهمیت دارد که مجلس 2 بار در اصلاحیه قانون سنجش و پذیرش دانشجو مصوب 95 و قانون اصلی آن مصوب 92 و قانون سنجش و پذیرش دانشجو در دوره تحصیلات تکمیلی نسبت به آن اظهار نظر کرده است.

این وکیل دادگستری تصریح کرد: اگر در مورد دانشجویان دوره تخصص خلأ قانونی در این زمینه وجود دارد مجلس باید ورود پیدا کند و در مورد این موضوع باید اظهار نظر تقنینی انجام شود. معتقدم در مورد اعمال سوابق تحصیلی در دوره تخصص پزشکی خلأ قانونی وجود دارد و قانونی در مورد سوابق تحصیلی، چگونگی اعمال و میزان تأثیر آن در دوره تخصص پزشکی وجود ندارد اما از وحدت ملاک قوانین دیگر از جمله قانون سنجش و پذیرش دانشجو در دوره کارشناسی و تحصیلات تکمیلی مشخص است که این موضوعی است که مجلس همیشه در مورد آن تصمیم‌گیری کرده و اگر تاکنون مجلس به این مورد ورود نکرده قطعاً نظر قانون‌گذار این بوده که احتیاج نیست یا لزومی ندارد و یا مجلس خودش باید در این زمینه اظهار نظر کند.

حجازی با تأکید بر این‌که این یک موضوع تقنینی است، زیرا ایجاد حق و تکلیف برای مردم حق اختصاصی قانون‌گذار است، تصریح کرد: غیر قانون‌گذار کسی نمی‌تواند برای مردم حق و تکلیف ایجاد کند. مانند این مورد که برای عده‌ای سود غیرموجه بلادلیل و برای عده‌ای ضرر غیرموجه بلادلیل ایجاد شده اشت. این حق مجلس است و به اعتقاد من شورای اداری حق ورود به چنین موضوعی را ندارد.

تأثیر سوابق به‌دلیل بی‌اطلاعی دانشجویان کاملاَ مثبت است!

همچنین دکتر آبتین حیدرزاده مسئول آزمون‌های دبیرخانه شورای آموزش پزشکی تخصصی وزارت بهداشت نیز در توضیح این اقدام به ایسنا گفت: تأثیر سوابق تحصیلی داوطلبان در نتایج آزمون دستیاری 15 درصد تعیین شده و به دلیل این‌که دانشجویان در جریان این قانون نبودند، تأثیر کاملاَ مثبت و به نفع دانشجو خواهد بود.

وی با اشاره به عدم تأثیر سوابق تحصیلی در کارنامه اولیه آزمون دستیاری داوطلبان، اظهار کرد: جای هیچ نگرانی در این خصوص وجود ندارد چراکه تأثیر سوابق تحصیلی بر نتایج دستیاری مثبت است و وزارت بهداشت به نفع دانشجویان عمل خواهد کرد.

معاون اجرایی دبیرخانه‌های معاونت آموزشی وزارت بهداشت افزود: درباره تأثیر آزمون پیش‌کارورزی در نتایج دستیاری نیز به دلیل این‌که این آزمون به‌صورت کشوری برگزار می‌شود به‌صورت سال به سال تراز خواهد شد. یعنی ممکن است این آزمون یک سال سخت‌تر یا یک سال آسان‌تر بوده باشد بر همین اساس این معدل‌ها هم بر اساس سال تراز می‌شوند.

حیدرزاده خاطرنشان کرد: روش تراز کردن معدل و نمره‌های پیش‌کارورزی دانشجویان روشی بسیار پیچیده، آماری و علمی است که در همه  کشورهای دنیا معمول کاربرد دارد و توسط متخصصین آماری اعمال می‌شود.

وی تأکید کرد: جای هیچ‌گونه نگرانی در خصوص تأثیر سوابق تحصیلی در نتایج آزمون دستیاری وجود ندارد چراکه وزارت بهداشت به نفع دانشجویان عمل می‌کند یعنی اگر معدل دانشجویی در دوران تحصیل 15 و آزمون دستیاری را در حد معدل 16 داده باشد تأثیر معدل محسوب نمی‌شود و تنها نمره آزمون لحاظ خواهد شد.

با همه این موارد به نظر می‌رسد که ایرادات و نقایص بسیاری در خصوص این مصوبه جنجالی مطرح است و نمی‌توان بدون اطلاع قبلی فیلتری را در پذیرش یک آزمون رقابتی بسیار حساس اعمال کرد که موجب بهبود رتبه برخی از داوطلبان می‌شود و به طبع رتبه داوطلبان دیگر را تنزل می‌دهد.

اگرچه ایجاد تحول در بسیاری از حوزه‌های آموزش پزشکی یک امر ضروری و غیر قابل انکار است و درخصوص آزمون‌های پزشکی نیز باید استانداردها و معیارهای مناسب و جدیدی وضع شود که این امر به‌درستی در گام چهارم طرح تحول نظام سلامت نیز دیده شده و در مرحله اجرا به سر می‌برد اما این اقدام وزارت و پیرو آن مرکز سنجش پزشکی، نه تنها یک اقدام شتاب‌زده بدون در نظر گرفتن جنبه‌های مختلف حقوقی مسأله است که می‌تواند کیفیت آموزش پزشکی را نیز با توجه به عدم پیش‌بینی زیرساخت‌های اجرای چنین مصوبه‌ای، تحت‌الشعاع قرار دهد.

باید منتظر ماند که با وجود چنین ایرادات و ابهاماتی آیا وزارت بهداشت خود نسبت به لغو این مصوبه اقدام خواهد کرد یا داوطلبان از مجاری قانونی خواسته خود را به کرسی خواهند نشاند.