زمستان سال 93 کلانشهر اهواز توانست نام خود را به عنوان پایتخت کتاب ایران معرفی کند و متناسب با این نام برنامه ‎هایی را ارایه دهد. نام پایتخت آن هم در حوزه کتاب تعاریف متفاوتی را به ذهن هر فردی متبادر می کند حالا این که پایتخت نشینی اهوازی ها در حوزه کتاب و در سالی که گذشت چه قدر با تعریف واقعیش برابری می کند جای تامل دارد.

اگر نگوییم قطعا اما تحقیقا و بی گمان آمدن هر پدیده جدیدی ، چه مادی و چه معنوی ، با خود تغییراتی را در همان فضا و شرایط به همراه خواهد داشت. حال اگر پایتخت کتاب بودن یک شهر را به عنوان یک پدیده در نظر بگیریم آمدن آن در هر شهری تغییرات را در حوزه فرهنگی، خاصه کتاب ایجاد خواهد کرد.

اکنون که اندک زمانی از پایان پایتخت بودن اهواز در حوزه کتاب می گذرد باید دید که چه میزان سرانه و مطالعه کتاب در این کلانشهر با رشد همراه بوده است؟ آیا دبدبه و کبکبه نام پایتخت آن هم در حوزه کتاب توانسته است این کالای فرهنگی را مانند دیگر کالاها درون سبد کالای خانواده های اهوازی به عنوان یک کالای ضروری قرار دهد یا خیر؟

در طرح پایتخت کتاب سالانه یک شهر به عنوان پایتخت کتاب کشور انتخاب می شود. در نخستین دوره انتخاب پایتخت کتاب ایران 64 شهر با 390 طرح شرکت کرده بودند که از میان آن ها شهرهای یزد، بوشهر، گنبدکاووس، نیشابور و اهواز به مرحله پایانی راه یافته بودند و با رای نهایی هیات داوران اهواز تحت عنوان نخستین پایتخت کتاب ایران معرفی شد.

کسب عنوان پایتخت کتاب اهواز با مشارکت کانون آموزش شهروندی برای توسعه (کاشت) به دست آمد و هیات داوران اهواز را به دلیل ارایه برنامه های نوآورانه، مشارکت جویانه، موثر و منسجم و استفاده از ظرفیت های بخش خصوصی، تشکل های مردمی، صنایع و مراکز ورزشی و فرهنگی، پایتخت کتاب ایران انتخاب کردند.

رشد خوب خوزستان در حوزه تولید کتاب

در این باره همایون قنواتی مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی خوزستان اظهار کرد: در زمان پایتخت کتاب در اهواز، این کلانشهر فعالیت های خوبی را با همراهی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خوزستان و دیگر دستگاه ها مانند شهرداری، نهاد کتابخانه های عمومی، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان خوزستان و تشکل های مردم نهاد رقم زد.

وی با بیان این که سال گذشته فعالیت های خوبی در حوزه کتاب انجام شد تصریح کرد: خوشبختانه سطح توجه به مساله ترویج کتاب و کتابخوانی در استان افزایش بهتری پیدا کرد و شاهد بودیم که بیشتر سازمان ها و نهادهایی که درگیر فعالیت‎های فرهنگی و مسایل اجتماعی هستند جلسات روخوانی، تقدیر و تجلیل از نویسندگان و اهالی کتاب را برگزار کردند.

قنواتی گفت: سال گذشته آموزش و پرورش خوزستان از معلمانی که مولف بودند تقدیر به عمل آورد و اداره کل کتابخانه های عمومی نیز جشنواره ملی شعر کتاب را برگزار کرد.

وی با اشاره به ارتقای رتبه خوزستان در حوزه تولید کتاب افزود: در حوزه تولید کتاب رتبه خوزستان از 21 به رتبه 10 ارتقا پیدا کرد که رشدبسیار خوبی برای استان خوزستان محسوب می شود.

مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی خوزستان با اشاره به تشکیل شورای نظارت بر کتاب در استان خوزستان گفت: شورای نظارت بر کتاب در استان خوزستان از دیگر اتفاق های خوب حوزه کتاب بود و یکی از دلایلی که توانستیم شورای نظارت بر کتاب را در اهواز فعال کنیم انتخاب اهواز به عنوان پایتخت کتاب ایران بود.

وی با بیان اینکه مساله تولید و زنجیره کتاب با آمدن شورای نظارت بهبود پیدا کرد و تکمیل تر شد ادامه داد: شورای نظارت بر کتاب به تسریع فعالیت های کتاب در استان، حمایت از ناشران و افزایش تولید کتاب کمک می کند. پس از تشکیل این شورا بسیاری از نویسندگان ما برای دریافت مجوز آثار می توانند به خود استان مراجعه کنند تا از این طریق به تولید کتاب و سرانه استان کمک شود زیرا تاکنون بعضی از موسسه هایی که برای دریافت مجوز به تهران مراجعه می کردند حتی کارهای چاپ کتاب را نیز همان جا انجام می دادند.

قنواتی درباره استمرار فعالیت هایی که در زمان اهواز پایتخت کتاب ایران انجام شد اظهار کرد: امسال نیز تلاش می کنیم همان آئین ها و جشنواره هایی که سال گذشته با موضوع کتاب در استان اتفاق افتاد را ادامه دهیم و جشنواره های دوم و سوم آن ها را برگزار کنیم.

وی بیان کرد: جشنواره دیگری را تحت عنوان جایزه ادبیات داستانی استان یا اهواز در دست راه اندازی داریم. همچنین برای سالروز درگذشت زنده یاد قیصر امین پور قرار است جمعی از نویسندگان را به استان دعوت کنیم و کارگاه های آموزشی را برگزار کنیم ضمن این که سال گذشته با همکاری انجمن ادبیات داستان ایران یک کارگاه داستان نویسی به صورت ملی در اندیمشک برگزار کردیم.

مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی خوزستان گفت: در مجموع فکر می کنم سال قبل توجه به کتاب در استان خوزستان خوب بود هر چند می توانستیم بیشتر از این موضوع بهره بگیریم ولی امیدواریم که سال آینده بتوانیم باز هم در پایتخت کتاب ایران شرکت کنیم.
وی گفت: فضا و علاقه مندی که در حوزه کتاب در استان خوزستان به وجود آمده فضای مبارکی است. امسال 2 شهر خوزستان به عنوان نامزد نیمه نهایی پایتخت کتاب ایران پیش رفتند که نشان دهنده توجه به حوزه کتاب است.

برنامه ها اجرا شده اهواز پایتخت کتاب ایران در سال94

از جمله برنامه های اجرا شده در طول دوران اهواز، پایتخت کتاب ایران در سال 1394 می توان به برگزاری جایزه کتاب سال خوزستان، برگزاری همایش تجلیل از خادمان نشر، برگزاری دومین جشنواره پدران و مادران قصه گو، برگزاری نخستین جشنواره «من هم کتاب می نویسم»، برگزاری نخستین جشنواره کتابخانه های خانگی، برگزاری نمایشگاه بزرگ کتاب استان خوزستان، برگزاری 75 نمایشگاه کتاب و نرم افزار در شهرستان های استان، خرید کتاب از ناشران و مولفین استان به مبلغ 800 میلیون ریال، برگزاری کارگاه های آموزشی ادبیات داستانی، برگزاری جلسات نقد کتاب و تفویض اختیار شدن صدور مجوز چاپ کتاب در استان خوزستان اشاره کرد.

در حوزه کتاب همه نهادها باید وارد عمل شوند

همچنین بهمن ساکی،شاعر و از دست اندکاران حوزه کتاب در این باره اظهار کرد: در طول دوران اهواز پایتخت کتاب برنامه های خوبی در زمینه کتاب و کتابخوانی برگزار شد که اثرگذار بودند اما مساله اصلی این بود که این چنین اتفاق ها تنها مربوط به اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی نبود بلکه همه اداره ها باید تمام قد حضور می یافتند و حرکت های همه جانبه صورت می گرفت. البته استانداری به خوبی حمایت کرد اما توافق نامه هایی در این راستا با دیگر دستگاه های اجرایی منعقد شده بود اما آن طور که بایدبرخی دستگاه ها پای کار نیامدند.

وی افزود: بخشی از مساله انتخاب اهواز برای پایتخت کتاب در آن سال ربطی به نهادهای دولتی استان نداشت بلکه حاصل زحمات هنرمندان و نویسندگان این حوزه بود که با تلاش اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خوزستان و ارایه برنامه های آینده نگر این مساله حاصل شد.

این شاعر بیان کرد: انتخاب اهواز به عنوان پایتخت کتاب ایران نتیجه شایستگی و قابلیت هایی بود که خوزستان در حوزه کتاب داشت.

وی توضیح داد: در مجموع اتفاق های خوبی افتاد و از هنرمندان استان در حوزه کتاب در نمایشگاه بین المللی کتاب تهران سال 94 و 95 تجلیل و قدردانی به عمل آمد.

ساکی درباره تاثیر انتخاب اهواز به عنوان پایتخت کتاب ایران گفت: به هرحال برای رسیدن به سرانه مطالعه مناسب باید اتفاق هایی بیفتد نمی توان گفت که انتخاب اهواز به عنوان پایتخت کتاب صد در صد تاثیر گذار بوده است ولی به طور قطع تاثیرهایی در این زمینه داشته است. این که اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خوزستان به تنهایی بتواند به واسطه پایتخت کتاب همه چیز را متحول کند امکان پذیر نیست.

او بیان کرد: در این دوره جشنواره های خوبی برگزار شد که قبلا نبودند و هرکدام طیف وسیعی از قشرهای مختلف را دربرگرفتند.

اهواز پایتخت کتاب جهان نشد

اما در ماراتن کشورها برای دست یابی به مقام پایتخت جهانی کتاب، اهواز این رقابت را به شهر کوناکری، پایتخت گینه باخت. شهر کوناکری پایتخت کشور گینه به عنوان پایتخت کتاب جهان از طرف سازمان یونسکو در سال 2015 میلادی انتخاب شد.

البته شنیده می شود در این انتخاب تمرکز یونسکو بیشتر بر مساله بی سوادی و کشورهایی که از لحاظ مطالعه بسیار ضعیف ‎اند بوده است و از آن جایی که درصد بالایی از مردم کشور گینه بی سوادند نگاه یونسکو نیز در جهتی بود تا این موضوع را در آفریقا مورد توجه قرار دهد که از این جهت انتخاب نشدن اهواز شاید جای بسی خوشحالی دارد و باید آن را به فال نیک گرفت.