غبار خوزستان «فعلا» فرونشسته و بودجه غبارروبي هم تصويب شده اما بحث درباره تالاب هورالعظيم که پيش از اين از کانونهاي بحراني گردوغبار خوزستان بود و حالا ديگر نيست، هنوز پايان نگرفته است.
ميپرسند
هورالعظيم کانون غبار هست يا نه؟ آيا هورالعظيم ٧١درصد احيا شده يا ٦٣
درصد؟ اين تالاب آلوده به مواد راديواکتيو است يا خير؟ مسئولان محيطزيستي
کشور با استناد به تصاوير ماهوارهاي ميگويند تالاب هورالعظيم احيا شده و
رئيسجمهوري به ٤ميليارد متر مکعب آبي که در اين سه سال به هور ريختهشده
اشاره ميکند. بعد از اينکه در سفر معصومه ابتکار به خوزستان، نماينده
اهواز در حضور رئيسجمهوري مسئولان را دروغگو خواند و مدعي شد که آب اين
تالاب آلوده به مواد راديواکتيو است و ماهيگيري ديگر در هورالعظيم زنده
نيست، رسانههاي تندرو هم اين خطابه را مدام بازنشر و دستمايه حمله به دولت
کردند و از آن روز بحث پايان نگرفته است.
«تالاب هورالعظيم با
فاضلاب نيشکر آبگيري ميشود.» اين بخش از سخنان نماينده اهواز، موضوع بحث
شده و در کنارش هرکسي از ظن خود جايي را منبع تأمين آب «هور» ميداند؛ از
پساب کشاورزي تا پساب تصفيهنشده صنعتي. اما پاسخ معصومه ابتکار، معاون
رئيسجمهوري يک جمله است: «دروغ محض است.» او ميگويد: «تالاب هورالعظيم
بهطور کامل از آب رود کرخه تأمين شده است، نه پساب.»
ابتکار همچنين
درباره برنامهريزي براي بودجه تصويبشده مقابله با گرد و غبار هم که
حجتي، رئيس سازمان جهاد کشاورزي مسئول اجراي آن شده، ميگويد: «صدميليون
دلار براي گرد و غبار تصويب شده و برنامههاي مرتبط با اين بودجه که
٣٠ميليارد آن مربوط به خوزستان است را ستاد ملي مبارزه با گرد و غبار
اعلام ميکند؛ اينکه براساس برنامهها در چه زمينههايي بايد هزينه کند،
چگونه مي تواند به کاهش عوارض کمک کند و چگونه ميتواند مخاطرات گرد و غبار
در خوزستان را حلوفصل کند.»
معاون رئيسجمهوري درباره اولويتبندي
اين برنامهها چنين توضيح ميدهد: «طبعا بخش اجرايي کار به عهده وزارت
جهاد کشاورزي است، بحث پيشبيني به عهده سازمان هواشناسي و درنهايت مسأله
پايش، نظارت و ارزيابي ميزان پيشرفتها به عهده سازمان حفاظت محيطزيست
است. بنابراين پايش هوا، کنترل شرايط و همينطور بحث مهم احياي تالابها
يکي از محورهاي مهم اين کار خواهد بود.»
در حالي که بخش عمده مشکل
تالاب هورالعظيم فعاليت شرکتهاي نفتي است که از سال ٨٩ براي حفاري و
استخراج نفت به مسدودکردن دريچه بين حوضچههاي تعبيهشده در تالاب و
خشککردن اين حوضچهها اقدام کردند و سرانجام خشکي ٦٠هزار هکتار از هور را
رقم زدند اما رودخانه کرخه راه نجات هورالعظيم شد تا با هر وزش باد گرد و
غبار زندگي مردم را به بازي نگيرد.
او وضع هورالعظيم و شادگان را
خوب توصيف ميکند اما معتقد است: «اوضاع تالابها بايد بهتر شود، براي اين
کار لازم است برنامههاي احيا ادامه پيدا کند و حقآبه تالابها حتما تأمين
شود. علاوه بر اين نقاطي از تالابها هست که آسيبديده و آسيبها بايد
برطرف شود. اکنون در حال پيگيري تمام اين موارد هستيم و انشاءالله به
بهبود شرايط ميانجامد.»
موضوع وضع هورالعظيم تا جايي پيش رفته که
صبح ديروز حسن روحاني، رئيسجمهوري کشورمان هم در نخستين مجمع ملي سلامت
درباره آن صحبت کرد: «تصميم دولت احياي هورالعظيم است و در طول سه سال
اخير حدود ٤ميليارد متر مکعب آب به هورالعظيم ريختهايم.»
او
صحبتهايش را اينطور ادامه داد: «از سال ٩٢ به فکر خوزستان بوديم، گروه
ملي مبارزه با ريزگرد تشکيل داديم و اقدامات ديگر انجام شد؛ اگر در اين
دولت هورالعظيم سالانه تا يکميليارد و ٨٠٠ميليون متر مکعب آبگيري نشده
بود، ببينيد چه اتفاقي رخ ميداد.»
روحاني حتي طعنهاي هم به
اقدامات ديگر نهادها و دولتها زد: «وقتي آب تالاب را قطع ميکنيم، حقآبه
منطقه را نميدهيم و به وظايف قانوني عمل نميکنيم، مقصريم و چنين مشکلاتي
ايجاد ميشود.»
حرف نماينده خوزستان: همان که بود
با
اين همه، حرف علي ساري، نمايندهاي که پيش از اين فرياد کشيده و از نبود
ماهيگيري در تالاب هورالعظيم، آلودهبودنش به مواد راديواکتيو و... گفته
بود، هنوز همان است که بود. او درباره دلايل اعتراض خود به سخنان ابتکار
ميگويد: «چند ماه پيش خانم ابتکار از آبگيري ۶۳درصد تالاب هورالعظيم سخن
گفت که ما طي بازديدي که از هورالعظيم داشتيم، متوجه شديم اظهارات خانم
ابتکار نادرست است. فضاي اين تالاب قبلا و پيش از اينکه خشک شود، نيزار
بوده ولي الان هيچ نيزاري ديده نميشود. چهاره ماه پيش به ما گفتند که
۶۳درصد و ديروز گفتند ۷۱درصد آبگيري شده است. سوال اين است که ۷۱درصد از
کدام مساحت؟ الان دکلهاي نفتي و جاده شرکت نفت در فضاي تالاب وجود دارد و
سوال اين است که چرا چنين اجازهاي به شرکت نفت دادند؟ ما سه نوع ماهي
محلي داشتيم که الان هيچ ماهي در اين تالاب وجود ندارد و معاون سازمان آب و
برق خوزستان هم سخنان خانم ابتکار را تکذيب کرد.»
ساري در ادامه
ميگويد: «قبلا تالاب آب شيرين و شرب هم داشت که الان هيچ موجود زندهاي در
تالاب وجود ندارد. پس اين ادعاي مطرحشده درباره آبگيري هورالعظيم نادرست
است. من گمان ميکنم که مسئولان ذيربط اطلاعات نادرستي به خانم ابتکار
ميدهند. اين تالاب براي خوزستان بسيار مهم و حياتي است؛ يکسري مواد
راديواکتيو در تالاب وجود دارد که وقتي آب نباشد با گرد و خاک به سطح شهرها
منتقل ميشوند و بسيار مضرند. همين الان هم آمار برخي بيماريها در
خوزستان بالا رفته که يکي از مهمترين دلايل آن مشکلات زيستمحيطي ازجمله
گرد و غبار است. تالاب هورالعظيم بازمانده يک فرهنگ و تمدن است که با زندگي
مردم منطقه عجين شده، اما اکنون از بين رفته و باعث کوچ مردم کنار تالاب و
ايجاد مشکلات متعدد و حاشيهنشيني شده است.»
هرچند ضياءالدين
شعاعي، مدير طرح ملي مقابله با گرد و غبار، پيش از اين (٢٥ بهمن امسال) وضع
تالابهاي هورالعظيم و شادگان را اينطور وصف کرده بود: «وضعيت آب در
هورالعظيم به ٦٠درصد اشغال رسيده و تصاوير ماهوارهاي نشان ميدهد که اين
تالاب آباد و پوشيده از نيزارهاست و منشأ گرد و غبار نيست. تالاب شادگان هم
کمابيش آب دارد. بازديد ما نيز حاکي از آن است که شادگان بهواسطه
بارشهاي سال ٩٤، وضع مساعدي دارد و حتي مردم مشغول ماهيگيري در اين تالاب
هستند.»
او گفته بود که در بروز غباري که بهمنماه به جان خوزستان
افتاده بود، تالابهاي هورالعظيم و شادگان تاثيرگذار نبودهاند و بيشتر
منشأ گرد و غبار امسال خوزستان، منطقه هنديجان در جنوب شرق اهواز بوده است
که به دليل خشکسالي حاکم بر جنوب استان، با افزايش سرعت باد، گرد و غبار از
آن برميخيزد.
توپ را فقط در زمين مسئول نيندازيم
بالاخره
٦٣درصد يا ٧١؟ آيا کسي دروغ ميگويد؟ ابوالفضل آبشت، مدير ملي طرح حفاظت
از تالابهاي ايران، دعواهاي پيشآمده بر سر عدد را دور از اصل ماجرا
ميداند و به «شهروند» ميگويد: «من بين ٦٠ و ٧١ هيچ فرقي نميبينم. موضوع
اصلي هورالعظيم است و تالابهاي ديگر که مسئولان بايد درباره آنها به
جمعبندي برسند و بدانند که اين منابع خدادادي و طبيعي مهماند و بايد
مراقبت و احيا شوند. پاسخ درست اين است که بدانيم نبايد توپ را فقط در زمين
مسئولان انداخت، بلکه همه ما از شهروند و کشاورز گرفته تا مسئول در
اينباره نقش داريم.»
به گفته او درحاليکه ٩٠درصد آب مصرفي
حوضههاي آبريز کشور در بخش کشاورزي مصرف ميشود، تنها در بخشهايي با کمک
خود مردم بوده است که مصرف کاهش پيدا کرده و قدري آب ذخيره شده است: «با
کاهش ٤٠درصدي اين ميزان مصرف ميتوان هم تالابها را احيا کرد و هم حتي
تالابهاي مصنوعي ساخت.» آبشت اگرچه خوشبين است، اما مطالبهگري را از سوي
مردم مهم ميداند: «مردم بايد بخواهند و اگر اقدام اشتباهي در هر حوزهاي
ديدند، انتقاد کنند. نبايد وضع به شکلي باشد که منتظر باشيم خاک به چشممان
برود، بعد بخواهيم يکشبه همه چيز حل شود. همه ما وظيفه داريم و نبايد توپ
را فقط در زمين مسئول بيندازيم، آن هم فقط يک سازمان. بيآنکه بدانيم چند
نهاد و وزارتخانه و سازمان ديگر در اين مورد وظيفه دارند.»
مدير
ملي طرح حفاظت از تالابهاي ايران ادامه ميدهد: «اين آمارها مردم را
سردرگم ميکند. خود ما هم متر نکردهايم که ٦٣درصد احيا شده يا ٧١ درصد.
هر آماري براساس معياري است و اين آمارها مردم را سردرگم ميکند. بحران را
نبايد با عدد و رقم شمرد. يکي اعتراض ميکند که چرا در تالاب نفت استخراج
ميشود، اما هيچ بعيد نيست که در غير اين صورت نمايندگان اعتراض ميکردند
که چرا ميگذاريد منابع نفتي مشترک را کشورهاي همسايه ببرند؟ فقط بايد
مراقب بود که به شکل مطلوب احصا شود و طبيعت آسيب نبيند.»
هورالعظيم به راديواکتيو آلوده نيستاو
آلوده بودن آبهاي تالاب هورالعظيم به راديواکتيو را رد ميکند و ميگويد:
«بعيد ميدانم آنجا نيروگاه هستهاي داشته باشيم. اما ميدانيم که در اين
منطقه اقدامات نفتي باعث آلودگي هوا شده و در اين مورد با وزارت نيرو
رايزني کرده و به نتايج خوبي رسيدهايم. وزارت بهداشت هم تنها مسأله گياه
کونوکارپوس را تأييد کرده و نه راديواکتيو.»
آبشت از سوي ديگر
درباره نبود ماهيگيري در تالاب هورالعظيم چنين توضيحي دارد: «نماينده معترض
به نبود معيشت صيادي در تالاب اعتراض داشته است. تالاب اکنون بيماري است
که آرامآرام رو به بهبود است. بايد منتظر باشيم تا کمکم تمامي کارکردهاي
اين اکوسيستم به شکل طبيعي بازگردد، گرد و غبار کنترل شود و مشکل صيادان هم
حل شود.»./روزنامه شهروند