همزمان با ادامه نبردها براى آزادسازی بخش غربى شهر «موصل»، مرکز استان «نینوی» در شمال عراق از سیطره گروه تروریستی تکفیری «داعش»، شواهدى به دست آمده که نشان می‌دهد، این گروه از سلاح شیمیایى در این بخش از موصل استفاده کرده است،‌ در حالی‌که هزاران نفر از اهالی در محلات این بخش از موصل به دام افتاده و نمى‌توانند مناطق خود را ترک کنند.

حملات شیمیایی داعش به موصل

در این راستا، یک منبع عراقی روز یک‌شنبه با اشاره به حمله داعش با موشک‌های حامل مواد شیمیایی به آخرین محله‌های شرق موصل تاکید کرد که در این حملات ده‌ها زن و کودک به شدت آسیب دیدند.

به گفته این منبع، داعش با موشک‌های حامل مواد شیمیایی خطرناک منطقه «الرشیدیه»، آخرین محله شرق موصل را هدف قرار داده که موجب آسیب دیدن شدید ده‌ها زن و کودک شده است.

این منبع خاطر نشان کرده که داعش از آخرین مقر خود در غرب موصل به منطقه الرشیدیه حمله کرده و این چهارمین حمله شیمیایی داعش است که غیرنظامیان و نیروهای نظامی عراقی در حال پیشروی در محورهای مختلف موصل را هدف می‌گیرد.

منبع منبع مذکور بر این باور است که مواد استفاده شده در  حملات روزهای اخیر بسیار خطرناک‌تر از حملات قبلی بوده است، چون آثار آن کاملا روی بدن‌ کودکان نمایان شده است. این نشانه‌‌ها تاکید می‌کند،‌ داعش از مواد شیمیایی خطرناک دیگری غیر از کلر و خردل در حملات موشکی اخیرش استفاده کرده است.

شاهدی دیگر بر ماجرا

از سوی دیگر، «حنین قدو»،‌ نماینده پارلمان عراق از استان نینوی هم روز دوشنبه اذعان کرد که محاصره همه جانبه داعش در داخل موصل، این گروه تکفیری را به استفاده از گاز سمی خردل و بمباران مناطقی از شرق موصل با آن واداشته است.

قدور با بیان اینکه در این حملات یک صد نفر از اهالی منطقه در اثر استنشاق گاز خردل کشته و یا مصدوم شدند، توضیح داد: داعش برای ممانعت از پیشروی نیروهای مسلح و امنیتی عراق در محورهای عملیاتی موصل، به همه روش های پلید و شیوه های غیر انسانی از جمله بکارگیری شهروندان به عنوان سپر انسانی و استفاده از سلاح های شیمیایی روی آورده است.

کشف یک انبار بزرگ نگهداری مواد شیمیایی

همچنین نیروی «الحشد الشعبی» با انتشار بیانیه‌ای اعلام کرد که رزمندگان این نیرو طی پاکسازی منطقه منطقه «گوگجلی»، در شرق موصل یک صد تُن مواد شیمیایی را کشف کرده‌اند که داعش از آن در ساخت مواد منفجره استفاده می‌کرد.

این در حالی است که سازمان ملل متحد نیز برای حصول اطمینان از حملات شیمیایی داعش در موصل، تحقیقات و آزمایشاتی را روی 12 غیرنظامیانی که از اول مارس گذشته در بیمارستان‌های شهر «اربیل»، مرکز کردستان، در شمال شرق موصل تحت مداوا هستند، آغاز کرده است.

گزارش سازمان ملل تاکید می‌کند که روی بدن چهار نفر از مجروحان جوش‌ها و تاول های پوستی زیادی مشاهده می‌شود که از اصابت‌شان به مواد شیمیایی خبر می‌دهد.

گزارش دیده‌بان حقوق بشر

افزون بر آن، گروه دیده‌بان حقوق بشر نیز در بیانیه‌ای تاکید کرد که داعش در پی پیشروی نیروهای عراقی و نزدیک شدن به مرکز موصل، به حملات شیمیایی در این شهر روی آورده است.

«لاما فکیح»، معاون دیده‌بان حقوق بشر در امور خاورمیانه جمعه گذشته اظهار داشت: «داعش درحالی تلاش می‌کند تا خود را به ‌عنوان حافظ اعراب نشان دهد که علیه آنها از تسلیحات شیمیایی استفاده می‌کند».

به گفته دیده‌بان حقوق بشر مستقر در نیویورک، داعش دستکم 3 بار با تسلیحات شیمیایی، منطقه «قیاره»، در جنوب موصل را طی ماه‌های سپتامبر و اکتبر گذشته هدف قرار داده که بر اثر آن دستکم 7 نفر دچار سوختگی شدند است. نیروهای عراقی کنترل این شهر را در ماه اوت به دست گرفتند.

پیشینه حملات شیمیایی داعش در سوریه و عراق

تحقیقات مراکز مطالعات امنیتی و نظامی مستقل جهان تاکید می‌کند، از سال 2014 میلادی تاکنون داعش 52 بار از سلاح‌های شیمیایی حاوی گاز کلر و گاز خردل در سوریه و عراق استفاده کرده که سهم موصل و حومه آن به تنهایی 19 حمله بوده است، اگرچه شواهد و مستندات نشان می‌دهد، اولین حمله شیمیایی داعش به آوریل 2013 باز می‌گردد که طی آن مواضع ارتش سوریه در شهرک «الحمرا»، در 20 مایلی شمال شرقی شهر حماه، مرکز استان حماه را هدف گرفت.

- دومین حمله شیمیایی داعش علیه ارتش سوریه طی عملیات آزادسازی فرودگاه نظامی «منغ»، در ریف شمالی شهر حلب به صورت انجام شد که مواد شیمیایی را در خودروهای بمبگذاری شده‌‌اش جاسازی کرده بود.

- در ادامه ژوئن سال 2015 داعش در حمله به شهر «حسکه»، مرکز استان حسکه در شمال شرقی سوریه و همچنین شهرک «تل براک» در شمال شرقی حسکه که در کنترل مبارزان کُرد اس، از گلوله‌ها و خمپاره‌های حاوی مواد شیمیایی استفاده کرد که طی آن 12 مبارز کُرد زخمی شدند. بی‌آنکه اثری از خود برجای بگذارند.

- اکتبر 2015 روزنامه «نیویورک تایمز» گزارشی از حملات شیمیایی داعش علیه گروه‌های مسلح به اصطلاح میانه‌رو مورد حمایت آمریکا در شهرک «مارع»، واقع در ریف شمالی استان حلب منتشر و افشا کرد، داعش علیه این گروه‌ها از بمب‌های حاوی گاز خردل استفاده کرده است.

عراق میدانی گسترده‌تر با امکاناتی فزاینده‌تر

گزارش‌های محرمانه سرویس‌های اطلاعاتی و امنیتی عراق تاکید می‌‌کند، به موازات اعلام موجودیت داعش در عراق، این گروه عمده تلاش‌‌هایش را بر دستیابی به سلاح‌های شیمیایی و گازهای سمی متمرکز کرد. موضوعی که «کلمب استارک»، تحلیلگر ارشد و رئیس مرکز مطالعات و تحلیل داده‌ها، متخصص در جمع‌آوری اطلاعات امنیتی و رصد منازعات انگلیس نیز به آن اشاره  و از «موصل» به عنوان «مرکز تولید سلاح‌های شیمیایی داعش» یاد می‌کند.

المثنی بهشت شیمیایی داعش

بی‌شک پایگاه و تاسیسات «المثنی» نقطه عطفی بسیار مهم در پروسه دستیابی داعش به سلاح‌های شیمیایی به شمار می‌آید، منطقه‌ای که همانند موصل و برخی دیگر از مناطق استان نینوی ژوئن 2014 میلادی به تصرف داعش درآمد.

پایگاه المثنی، از توابع ناحیه «الثرثار»، در 20 کیلومتری جنوب شهر «سامراء»، به ذخایر و انبارهای شیمیایی‌اش در عراق معروفیت خاصی داشت.

دلیل شهرت این پایگاه که در 45 مایلی شهر بغداد واقع شده، دربر گرفتن بقایای ذخایر و تسلیحات شیمیایی رژیم «صدام حسین»، دیکتاتور معدوم عراق بالغ بر یک هزار تُن سلاح و مواد شیمیایی از جمله گاز اعصاب و گاز خردل بود که تماما چند روز بعد از باز پس گیری از داعش هیچ اثر و نشانی از آنها باقی نمانده بود.

هم زمان با مفقود شدن مواد شیمیایی و سمی پایگاه المثنی مسکو اعلام کرد، اطلاعاتی در دست دارد که نشان می‌دهد، گروه‌های تکفیری در افغانستان درحال آموزش استفاده از سلاح‌های شیمیایی و گازهای سمی به عناصر خود هستند و قرار است، پس پایان دوره آموزشی عناصر آموزش دیده به سوریه اعزام شوند.

انبارها و مخازن شیمیایی عراق در قبضه داعش

با تصرف پایگاه المثنی، روزنامه نیویورک تایمز گزارش بسیار مهمی منتشر می‌کند. گزارشی که در آن تاکید می‌کرد، پس از براندازی رژیم بعث در عراق در سال 2003 میلادی ده‌ها مخزن و انبار حاوی مواد شیمیایی و سمی و موشک‌های قادر به حمل کلاهک هسته‌ای و شیمیایی به حال خود رها شده بود.

شاید رها کردن این مخازن و انبارها به تنهایی نگران کننده نباشد، اما خطر واقعی زمانی احساس شد که ژوئیه 2014 میلادی یعنی یک ماه پس از سقوط موصل، دولت عراق با ارسال نامه‌ای برای سازمان ملل از مفقود شدن 2500 موشک قادر به حمل کلاهک هسته‌ای و شیمیایی توسط داعش از مناطق تحت تصرف داعش در این کشور خبر داد.

آزمایش‌های شیمیایی داعش روی زندانیان

مستندات و اطلاعات موثق به دست آمده از مقرها و پایگاه‌های داعش، همچنین اعترافات سرکردگان و عناصر این گروه طی بازجویی ضمن اذعان به تلاش‌های داعش برای تولید سلاح‌های شیمیایی و گازهای سمی، پرده از وحشیانه‌ترین و بی‌رحمانه‌ترین برخوردهای داعش با اسرای در بند خود برمی‌دارد.

براساس اعترافات صورت گرفته، از جمله توسط «ابو حفص الموریتانی» داعش از اسرا و زندانیان خود به عنوان موش‌های آزمایشگاهی استفاده و برای آزمایش مواد شیمیایی جدید خود و آثاری که برجا می‌گذارد، آنها را روی اسرا و زندانیان آزمایش می‌کرد، به گونه‌ای طی روز دهم ژوئیه سال 2014 میلادی 10 زن در بند داعش قربانی آزمایش مواد شیمیایی شدند که داعش آن را روی آنها آزمایش کرده بود.

«ابو صفیه الیمنی» عضو سابق داعش که بعدها از آن جدا شد، افشا می‌کند، یک فرانسوی مغربی الاصل به نام «ابو محمد» مسئولیت آزمایش‌های داعش در حلب برای تولید مواد شیمیایی را برعهده داشت. وی برای اطلاع از آثار مواد شیمیایی که تولید می‌کرد، آنها را روی زندانیان و اسرا آزمایش می‌کرد و این یکی از مهمترین شکنجه‌های داعش به شمار می‌آید.

ابو صفیه الیمنی تاکید می‌کند که در موارد بسیاری این آزمایش‌ها موجب سوختگی‌های بسیار شدید روی پوست و یا از کار افتادن یکی از اعضای داخلی بدن اسرا و زندانیان از جمله کلیه آنها می‌شد که به نوعی مرگ تدریجی و با درد و رنج بسیار آنها را به همراه داشت.

بی‌توجهی آمریکا و غرب

چشم پوشی و سکوت آمریکایی‌ها و کشورهای غربی در قبال آنچه در سوریه و عراق در قضیه سلاح‌های شیمیایی و گازهای سمی روی می‌داد، به داعش کمک کرد تا هر روز بر دامنه فعالیت‌ها و آزمایش‌های شیمیایی و سیطره بر انبارها و مخازن سلاح‌های شیمیایی و کشتار جمعی بیفزاید و به دنبال آن پروایی در استفاده از این سلاح‌ها در حملاتش در مناطق مختلف عراق و سوریه نداشته باشد.

قتل عام الصقلاویه با کلر و حمله به پیشمرگه

اینگونه بود که اواخر سپتامبر سال 2014 میلادی داعش پس از محاصره 400 سرباز عراقی در دو منطقه «السجر» و «الصقلاویه» از توابع استان الانبار، بیش از 300 نفر از آنها را با استفاده از گاز کلر قتل عام کرد.

در ادامه 14 مارس سال 2015 میلادی اقلیم کردستان از حمله شیمیایی داعش علیه نیروهای پیشمرگه با بمب‌های حاوی گاز کلر خبر داد. به موازات آن ارتش عراق با انتشار گزارش‌هایی تاکید کرد، طی عملیات آزادسازی «صلاح الدین» در یکم مارس سال 2015، داعش برای جلوگیری از پیشروی نیروهای عراقی از بمب‌های کنار جاده‌ای حاوی گاز کلر استفاده کرده است.

از سوی دیگر، دستگاه‌های امنیتی و اطلاعاتی عراق پس از آزادسازی شهر «الرمادی»، مرکز استان «الانبار» در دسامبر 2015 میلادی از تخلیه تمام مخازن و انبارهای حاوی سلاح‌های شیمیایی این شهر توسط داعش خبر می‌دهند.

همکاری آنکارا – داعش

در ادامه روزنامه «حریت» چاپ آنکارا در گزارشی پرده از همکاری و کمک آنکارا به داعش برای تولید مواد منفجره حاوی ترکیبات شیمیایی و ارسال مقادیر زیادی ماده نیترات آمونیوم از مرزهای ترکیه به داعش در سوریه برمی‌دارد.

روزنامه «اِورِنسِل» چاپ آنکارا نیز در گزارشی از ارسال اسلحه و مواد شیمیایی مورد نیاز داعش برای تولید سلاح شیمیایی خبر می‌دهد و به دنبال آن خبرگزاری «آسوشیتد پرس» با انتشار گزارش مفصل و مشروحی تاکید می‌کند که داعش با هدف دستیابی به دانش تولید سلاح‌های شیمیایی و گازهای سمی چندین مرکز تحقیقاتی و آزمایشگاهی در عراق و سوریه دایر کرده است.

به نوشته آسوشیتد پرس داعش این مراکز را عمدتا در مناطق دور افتاده و بیابان‌های وسیع و گسترده تاسیس کرده تا موجب کنجکاوی کسی نشود و در صورت نیاز به انجام آزمایش امکان آزمایش مواد تولید شده را به راحتی داشته باشد.

کارشناسان بعثی و مخالفان نظام سوریه

اطلاعات به دست آمده تاکید می‌کند، داعش برای انجام آزمایش‌ها و تولیدات شیمیایی خود از دانشمندان و نیروهای متخصص وابسته به رژیم سابق عراق و مخالفان نظام در سوریه استفاده می‌کند و یکی از مهمترین پروژه‌های آنها تولید سلاح های شیمیایی با ترکیب گاز اعصاب است.

باز هم سکوت و بی‌تفاوتی آمریکایی‌ها

علی‌رغم انتشار تمام این گزارش‌ها و حملاتی شیمیایی که داعش در عراق و سوریه دست به آن می‌زد،‌ کاخ سفید همچنان به سیاست سکوت و چشم پوشی خود ادامه می‌داد و اظهار نظر مقامات مسئول آمریکایی به نداشتن اطلاعات و مدارک قابل اثبات محدود می‌شد، در حالی‌که روزنامه «نیویورک تایمز» در گزارشی ضمن محکوم کردن این رویکرد کاخ سفید، تاکید می‌کند که «پنتاگون» مستنداتی در دست دارد که نشان می‌دهد، داعش موفق به تولید بمب های شیمیایی شده و قصد دارد،‌ آنها را طی نبردهای آینده‌اش با کُردهای عراق و سوریه و برای در بمباران مواضع و مقرهای آنها به خدمت بگیرد.

نکته حائز اهمیت اینجاست که نیویورک تایمز تاکید می کند که تولید سلاح‌های شیمیایی و گازهای سمی داعش از بیش از یک دهه قبل آغاز شده، هنگامی که گروه های شبه نظامی سنی اقدام به استفاده از بمب‌های شیمیایی قدیمی حاوی گاز کلر علیه نظامیان آمریکایی و نیروهای امنیتی و ارتش عراق کردند.

مهمترین مراکز و آزمایشگاه‌های شیمیایی داعش

«ابو القاسم السوری»، امیر سابق مخازن وتسلیحات شیمیایی داعش در عراق و سوریه پس از جدایی از این گروه، افشا کرد که دانشگاه موصل اصلی‌ترین و مهمترین آزمایشگاه داعش برای تولید سلاح‌های شیمیایی توسط دانشمندان این دانشگاه و دانشمندان مراکز علمی و تحقیقاتی جدا شده از نظام سوریه است.

افزون بر آن می‌توان به موارد زیر به عنوان مهمترین مراکز آزمایش و تولید سلاح‌های شیمیایی داعش نیز اشاره کرد:

- دانشکده های کشاورزی، شیمی، داروسازی و صنایع موصل؛ داعش مواد شیمیایی مورد استفاده این دانشکده‌ها برای اغراض علمی و تحقیقاتی را برای اغراض و اهداف خود در تولید سلاح‌های شیمیایی به خدمت گرفت

- تاسیسات پتروشیمی منطقه «الجنابیین» از توابع منطقه «جرف النصر» که حاوی انواع مختلفی از مواد شیمیایی بود

- کارخانه تولید مواد شیمیایی القعقاع، وابسته به صنایع نظامی عراق

- کارخانه فسفات «القائم» در نزدیکی مرزهای مشترک عراق و سوریه و ضبط 169 تُن کود تری فسفات و 3500 تُن کود مرکب و انتصاب یکی از مهندسان مزدور شهر موصل به ریاست این کارخانه

- انبارها و سیلوهای وزارت کشاورزی شهر «حویجه» عراق که در آنها 300 تُن سوپر فسفات و سوپر فسفات تری و برخی از سم ها برای مصارف کشاورزی نگهداری می‌شد

- مخازن کلر و ایستگاه‌های تصفیه آب استان‌های نینوی، صلاح الدین، الانبار و دیالی

- کارخانه گوگرد «المشراق» موصل که بنابر اطلاعات به دست آمده داعش پروژه تولید موشک‌های حاوی کلاهک‌های شیمیایی را دنبال می‌کرد.

- شهرک صنعتی «التامیم» در رمادی که در مخازن آن ماده‌ شیمیایی یافت شده که می‌تواند بدن انسان را کاملا بسوزاند

افزون بر آن در موصل اسناد ومدارکی از مقرهای داعش به دست آمده که صراحتا به فعالیت داعش در این عرصه اشاره می‌کند، از جمله اینکه اکتبر گذشته در یکی از مقرهای داعش در ناحیه «الحمدانیه» استان نینوی اسنادی به دست آمد که نشان می‌داد، یکی از سرکردگان داعش در این منطقه به نام «خالد بن الولید» از دایره موسوم به «دایره نظامی جنوب شرقی نینوی» درخواست ارسال برخی مواد شیمیایی شده است.

آمریکایی‌ها مجبور به شکستن سکوت می‌شوند

با وجود تمام مستندات ارائه شده باز آمریکایی‌ها به سکوت خود در برابر فعالیت‌ها و حملات شیمیایی داعش ادامه دادند و تنها سپتامبر سال 2015 بود که  تحت فشار افشاگری رسانه‌ها و محکومیت‌ها و انتقادات افکار عمومی جهان مجبور به شکستن سکوتشان شدند و یک مقام آمریکایی که نخواست نامش فاش شود، در گفت‌وگو با شبکه خبری بی.بی.سی اعلام کرد که کاخ سفید بیش از پیش به این باور رسیده که داعش سلاح‌های شیمیایی تولید کرده و از آنها در عراق و سوریه استفاده می‌کند.

به گفته او، آمریکا دست‌کم چهار مورد از استفاده داعش از گاز خردل در دو طرف مرزهای عراق و سوریه را ثبت کرده است. این مقام آمریکایی خاطر نشان کرده بود، مواد شیمیایی استفاده شده به شکل پودر بوده است.

بعدها آمریکایی‌ها گفتند داعش یگان ویژه‌ای را برای ساخت سلاح‌های شیمیایی آماده کرده است. این مسئول آمریکایی تصریح کرد که داعش از گاز خردل استفاده می‌کند و ما از این مساله اطلاع داریم.

عملیات بزرگ موصل و بیم از سلاح‌های شیمیایی داعش

عملیات بزرگ آزادسازی موصل از اشغال داعش درحالی دوشنبه 17 اکتبر سال 2016 میلادی به فرمان «حیدر العبادی»، نخست وزیر عراق و فرمانده کل نیروهای مسلح این کشور آغاز شد که یکی از مهمترین نگرانی‌های این عملیات استفاده داعش از مواد شیمیایی بود، به ویژه آنکه گزارش‌های مطبوعاتی درباره وجود این احتمال به شدت به دولت عراق هشدار داده بودند.

اقدام روزهای اخیر داعش در استفاده از سلاح‌های شیمیایی کشتار جمعی علیه نیروهای ارتش عراق و شبه‌ نظامیان کُرد تاکید می‌کند، این هشدار بیهوده نبوده است، درحالی که دستیابی داعش به این سلاح‌ها را چیزی جز نتیجه و رهاورد سکوت و چشم پوشی آمریکا و غرب در برابر فعالیت‌های شیمیایی داعش نمی‌توان ارزیابی کرد.

زمانی آمریکا و غرب همین سیاست سکوت و بی‌توجهی را در قبال رشد پدیده تروریسم و گسترش فعالیت‌های آن در منطقه اتخاذ کردند و نتایج آن را امروز به صورت ملموس ملاحظه می‌کنند. می‌بینند که چگونه رویکرد سکوت و بی‌توجهی و فراهم کردن زمینه رشد و نمو گروه‌های تروریستی هم اکنون دامنگیر آنها شده است.

حال نمی‌دانیم، وقتی همین رویکرد سیاسی در قبال دستیابی داعش به سلاح‌های شیمیایی و گازهای سمی اتخاذ کردند، به تمام ابعاد و جوانب این سیاست توجه کرده‌اند و در همه عواقب و پیامدهای آن تامل کرده‌اند.