این روستا در نزدیکی نخستین اثر جهانی کشورمان زیگورات، چغازنبیل قرار دارد که قدیمی‌ترین و بزرگترین بنای خشتی و آجری جهان است که از زمان عیلام به یادگار مانده است. از طرفی دیگر روستای خماط در حاشیه پارک ملی دز یکی از میراث طبیعی و ارزشمند کشورمان که چشم انداز متنوعی از رود، تالاب و گونه های متنوع گیاهی و جانوری را در خود جای داده است.

همه ساله شمار زیادی مسافران و گردشگران خارجی از کشور های مختلف اروپایی و آسیایی از مسیر این روستا برای بازدید نخستین اثر ثبت جهانی ایران <<زیگورات>> استفاده می کنند. وجود چشم انداز های متنوع میراث طبیعی ملی و میراث فرهنگی جهانی در فاصله نزدیک به هم باعث شده روستای خماط به عنوان روستای هدف گردشگری معرفی شود.

آب و هوای این منطقه گرم و نیمه مرطوب است. زبان مردم این روستا عربی و مردمی مسلمان و پیرومذهب شیعه هستند. بیشتر مردم این روستا به کار کشاورزی مشغول هستند و محصولاتی همچون گندم، جو، کنجد، کاهو و صیفی جات کشت می‌کنند. در کنار زمین های کشاورزی باغ‌های مرکبات و نخل‌ها جلوه زیبایی به زمین‌های کشاورزی اطراف روستا داده است.

روستایی زیرسایه زیگورات چغازنبیل

اهالی روستای خماط تمام افتخار خود را آسایش مهمانی‌ها می‌دانند که مشقت راه را به جان خریده‌اند و پا به این دیار زیبا گذاشته‌اند. آنها همیشه آماده پذیرایی از میهمانان هستند، برایشان فرق نمی‌کنند، آشنا باشند یا غریبه، عرب باشید یا عجم، به هرحال آنها با لباس‌های زیبای عربی و لبخند زنان به استقبال شما می‌آیند و خاطرات خوبی را از این سفر به این دیار برایتان رقم می‌زنند. تا لحظه‌ای که در روستای خماط حضور دارید افراد روستا با روی باز و خندان از شما استقبال می کنند.

جمعیت روستای خماط

روستای خماط در حدود 600 نفر جمعیت دارد،این روستا از طوایف بزرگ عرب، بدوی و بهادری تشکیل شده است. در حدود صدسال پیش یکی از شیخ‌های بزرگ عرب خوزستان به نام خماط، این مکان را که دارای زمین‌های بسیار خوبی برای کشاورزی و پرورش گوسفند، گاو، گامیش و شتر بود، برای اسکان خاندانش انتخاب کرد، جدای از این زمین‌های سرسبز و دشت‌های وسیع در نزدیکی این منطقه رودخانه پرآب دز قرار داشت که باعث شد تا شیخ خماط بر سکونت در این مکان راسخ‌تر شود.

بعد از مدتی و به تدریج طایفه‌های دیگر هم به روستای خماط آمدند و در این منطقه ساکن شدند. شیخ خماط که از طایفه بدوی و شیخ بزرگ روستا بود، حکم کدخدا را داشت و به عنوان قاضی در حل و فصل مشکلات مردم روستا انجام وظیفه می‌کرد. فرزندان و نوادگان‌شیخ خماط هنوز در روستا هستند و کار می‌کنند و با زحمت و دسترنج حلال زندگی را سر می‌کنند.

حرفهی اهالی روستا

شگفت‌آور است که کار اصلی مردم روستای خماط پرورش شتر است که از سالیان بسیار دور در میان مردم این منطقه رایج داشته است. البته در کنار پرورش شتر و گاومیش با تولیدات محصولات لبنی از شیر گاومیش‌ها هزینه‌های خود و خانواده‌هایشان را تامین می‌کنند.

غذاهای محلی روستا

این روستا همانند سایر نقاط عرب نشین از تنوع غذایی خاصی برخوردار است‌. از غذاهای محلی که زنان این منطقه پخت می‌کنند می توان به، امفطح، دهن حر، دبس، افتر، حمیس، آش‌توله، خورشت بامیه و خوراک ماهی اشاره کرد.

بازیهای محلی

مانند هر دیاری مردم این روستا در اوقات بیکاری و در جشن‌ها بازی‌های محلی را اجرا می‌کنند که باعث هیجان، نشاط و همبستگی بیشتر بین آن اهالی می‌شود. از بازهای محلی رایج این روستا می توان به بازی های حوله، توتون، امحچیم و اسب دوانی(لززخیل) اشاره کرد.

سوغاتی روستای خماط

با گردش در کوچه پس کوچه‌های خماط می‌توانید برای دوستان و آشنایان دست بافت‌های زنانه و دختران هنرمند این دیار را به سوغات ببرید. صنایع‌دستی معروف به حصیر‌بافی و کپو‌بافی از جمله این سوغاتی‌ها هستند که بانوان و دختران خانواده با دست‌های خود، کپو و حصیر را از برگ سفید و سبز درختان نخل، چه زیبا می بافند. هر دوهنر این زنان در لیست آثار ملی به ثبت رسیده است. علاوه بر آن می‌توانید نان محلی، کنجد و لبنیات خوشمزه این روستا را به شهرتان سوغات ببرید.

 آداب و رسوم قدیم اهالی روستای خماط

از آداب و رسوم کهن که از گذشته مورد توجه اعراب بوده و مردم روستای خماط هم به آن پایبند هستند، رسم قهوه خوری است. وقتی مهمان خانه های مردم روستای خماط می شوید، پس از سلام و خوش آمدگویی با قهوه مخصوص از شما پذیرایی می کنند.

وقتی وارد خانه می شوید شما را به مضیف هدایت می کنند این مضیف از جنس نی که کف پوش آن از فرش‌های دست بافت قدیمی است که با دستان هنرمند اعراب بافته شده و دور تا دور مضیف با بالش‌های دورچین زیبا با طرح‌ها و رنگ‌های چشم نواز (مخده) تزئین شده است. فقط مردان حق ورود به مضیف را دارند. اولویت ورود به مضیف با شخص مسن‌تر و شخصی است که مسافت بیشتری را برای رسیدن به مضیف طی کرده است. مضیف درب ندارد و ورودی آن کوتاه است.  شخصی که قصد ورود به مضیف را دارد به احترام مضیف و حاضرین خودش را خم می کند. در این مکان مرسوم است که پذیرایی از افراد بزرگ به کوچک انجام میشود.

موسیقی محلی روستا

روستای خماط جاذبه‌های معنوی زیادی برای مسافران دارد؛ موسیقی محلی عربی یکی از آنهاست. باید اعتراف کرد موسیقی به طور شگفت‌انگیزی در میان مردم خماط رواج دارد، به‌ویژه در جشن‌ها. «چوبیه»، «ربابه»، «عطاب»، «علیلی»، «علونی»، «طبله» و «موال» بخشی از انواع گوناگون و متنوع موسیقی این منطقه به شمار می‌آیند.

موسیقی علوانیه با رویکرد مثبت میراث فرهنگی و توجه بیشتر به میراث معنوی اقوام در فهرست آثار ملی قرار گرفت. علوانیه نام یکی از سبک ها یا الحان موسیقی عربی خوزستان است. نام این سبک برگرفته از نام سراینده آن «علوان الشویع» است که در نوازندگی این سبک تخصص داشت. همچنین علوانیه یکی از میراث‌های معنوی عرب‌های ایران به شمار می‌آید.

محمدرضا درویشی، آهنگساز، پژوهشگر موسیقی و مؤلف دایره المعارف سازهای ایران درباره علوانیه می‌گوید که سبک موسیقی علوانیه پیوند میان فرهنگ‌های مختلف کشور ایران است. وی همچنین نوازندگی علوانیه را با ساز َگَلن بسیار زیباتر از نوازندگی با ربابه می‌داند. ویژگی این موسیقی نواختن آن تنها با یک ساز است که آن را رباب می نامند و بیشتر اشعارش حماسی و اخلاقی است.

استفاده از ظرفیتهای گردشگری روستایی خوزستان

یکی از مهم‌ترین انواع گردشگری که نقش مهمی در نیل به توسعه گردشگری دارد، گردشگری روستایی است. این نوع گردشگری با استفاده از ظرفیت جاذبه‌ها و مشارک مستقیم جوامع، ضمن ارائه تصویری زیبا و سنتی گردشگران، بهره مند می‌کند و از این طریق می‌تواند نقش مهمی در توسعه‌ی اجتماعی و اقتصادی مناطق روستایی داشته باشد.
بهرهبرداری گردشگری از قابلیت های طبیعی، تاریخی و مذهبی روستا، فروش فرآورده‌های تولیدی و نیز صنایع دستی منطقه، ایجاد انواع مراکز خدماتی برای ارائه به گردشگران، از مهم‌ترین اشتغال‌های ایجاد شده در اثر حضور گردشگران در روستاها است.
یکی از مهم‌ترین  قابلیت‌های استان خوزستان، وجود ظرفیتهای مناسب گردشگری روستایی است. در مناطق مختلف جغرافیایی استان، انواعی از روستاها با جاذبه‌های متنوع گردشگری، اقوام، آداب، رسوم، مناظر زیبایی ها و سایر ویژگی‌ها روستایی واقع شده‌اند. این استان دارای 17 روستای هدف گردشگری و بیش از 100 روستا دارای قابلیت توسعه گردشگری است.

ظرفیتها و ویژگ های روستای گردشگری خماط

رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایعدستی وگردشگری شهرستان شوش با اشاره به ویژگیهای بارز گردشگری روستای خماط اظهار داشت: روستای خماط نزدیکترین روستا و بافت مسکونی به معبد تاریخی زیگورات، چغازنبیل است و این مسئله اهمیت توسعه‌ی گردشگری در این روستا را مشخص می‌کند. وجود منطقه‌ی حفاظت شده دز و کرخه نیز بر اهمیت قابلت‌های گردشگری آن افزوده است.

دیناروند گفت: به دلیل ثبت جهانی چغازنبیل و ملاحظات بینالمللی، امکان احداث و ایجاد بسیاری از تاسیسات گردشگری در این سایت تاریخی وجود دارد. با توجه به اهمیت بین المللی زیگورات و حضور مداوم گردشگران خارجی در این منطقه، ضرورت دارد که تاسیسات گردشگری مورد نیاز در روستای خماط مکان یابی و ایجاد شود.

رئیس اداره میراث فرهنگی شهرستان شوش به ظرفیت های سرمایه گذاری در روستای خماط اشاره کرد و افزود: ایجاد کمپهای گردشگری، استفاده از بافت روستا برای ایجاد اقامت گاههای بوم گردی، ایجاد رستوران های سنتی و بومی، موزه روستایی، برپایی بازارچه ی صنایع دستی و تولیدات بومی می باشد.

ویافزود: با کمک شورا و دهیاری روستای خماط، تعدادی از خانه‌های آن روستا را به عنوان هدف گردشگری شناسایی کرده و به آنان مجوز اسکان داده ایم تا گردشگران ایرانی و خارجی ضمن استفاده از آن فضای باستانی و تاریخی، شب را هم در همان فضا و در این خانه‌های مشخص شده گذران و نیازهای غذایی خود را هم در همان خانه‌ها برطرف کنند.

دیناروند بیان کرد: این طرح از دید گردشگران خوب و رضایت بخش عنوان شده و برای اهالی روستا هم ایجاد درآمد کرده است. اهالی روستا هم اقدام به فروش تولیدات محلی خود از جمله ماست و دوغ کرده اند.

بازدید کارشناسان سازمان میراث فرهنگی کشور از سه روستای هدف‌گردشگری در خوزستان

مدیر برنامه‌ریزی گردشگری خارجی سازمان میراث ‌فرهنگی و سرپرست گروه اعزامی به خوزستان، ضمن تشریح اهداف این طرح، اظهار داشت: کارشناسان سازمان میراث‎فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری برای اجرای طرح ضربتی تولید و اشتغال، در سفری 2 روزه به استان خوزستان، از سه روستای هدف‌گردشگری خوزستان بازدید و ظرفیت‌های تولید و اشتغال را در این روستاها ارزیابی کردند.

رسول فلاحت زاده گفت: همزمان با آغاز اجرای طرح ارزیابی ظرفیت تولید و اشتغال در 73 روستای کشور، سه روستا از استان خوزستان، خماط در نزدیکی نخستین اثر ثبت جهانی کشورمان چغازنبیل، شهرستان شوش، لیوس در شهرستان دزفول و کهباد2 در ایذه به‌ عنوان روستاهای هدف‌گردشگری این استان بررسی و بازدیدی صورت گرفته است.

سرپرست گروه اعزامی به خوزستان بیان کرد: طرح ضربتی ارزیابی ظرفیت تولید و اشتغال 73 روستای منتخب کشور، با هدف ارج نهادن به روستانشینان و توسعه گردشگری و نیز منتفع شدن جوامع محلی از موضوع گردشگری درحال اجر است.

وی افزود: خوزستان ظرفیت زیادی برای گردشگری روستایی دارد، به‌دنبال شناسایی نقاط قوت و ضعف موجود در روستاها برای توسعه گردشگری و ورود پایدار گردشگر به آن‌ها هستیم.

فلاحت تصریح کرد: در سال‌های گذشته، 1100 روستای هدف‌گردشگری شناسایی و تعیین شدند که برای اجرای این طرح، درنهایت 500 روستا انتخاب و با اقبال هر سه حوزه در سازمان مواجه شده است.

مدیر برنامه‌ریزی گردشگری خارجی سازمان میراث ‌فرهنگی گفت: در گام های بعدی، 73 روستا که دارای ظرفیت‌های مناسب در حوزه مأموریت‌های سه‌گانه سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری هستند شناسایی و برای اجرای این طرح انتخاب شدند و کارشناسان سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری از 26 فروردین سال جاری، به این روستاها اعزام شده‌اند که قرار است در مدت یک هفته به بررسی ظرفیت‌های این روستاها با هدف ایجاد اشتغال و تولید انجام شود.

سرپرست گروه اعزامی به خوزستان شناسایی ظرفیت‌ها، برنامه‌ریزی و آموزش را از مهم‌ترین رویکردهای این طرح برشمرد و افزود: شناساندن ظرفیت‌های موجود به اهالی روستا به‌منظور بهبود و بهره‌وری هر چه بیشتر آن‌ها رویکرد اصلی این طرح است.

وی ادامه داد: مهم‌ترین اقدامات و فعالیت‌های کارشناسان اعزامی به این روستاها، ظرفیت‌سازی و تغییر نگرش روستاییان به ظرفیت‌های موجود در هر روستا و برنامه‌ریزی برای استفاده بهینه از ظرفیت‌ها است.