گسترش موزه های دنیا و همكاری همه جانبه علمی، فرهنگی و صنعتی، در جهت دستیابی به اهداف فرهنگی از طریق هماهنگ ساختن اقدامات بین المللی و تدوین برنامه هایی مؤثر است كه دارای خطوط اساسی همكاری مشترک و دو جانبه بین مردم و موزه ها در سطح جهانی باشد .

بر اساس همین عقیده، در قطعنامه شماره پنج ِ دوازدهمین مجمع عمومی كمیته بین المللی موزه ها ایكوم(ICOM)  كه در 28 مه 1977 میلادی درمسكو برپا شد، روز 18 مه برابر با 28 اردیبهشت به عنوان روز جهانی موزه ها اعلام شد و از آن سال در روز جهانی موزه درهمه كشورهای عضو، مراسمی اجرا می شود.

بر مبنای تعریفی كه «ایكوم» از موزه می دهد، موزه عبارت است از مكان گردآوری، نگهداری، مطالعه، بررسی كردن و به نمایش گذاشتن نعمت های فرهنگی یا طبیعی به منظور آموزش، پژوهش و ارزش دادن به این مجموعه ها و لذت بردن از آنها.

استان خوزستان به واسطه قدمت و تمدن دیرین و پیشینه کهن دارای آثار تاریخی بسیار زیادی در شهرهای مختلف است که در کنار طبیعت زیبا، اقلیم های متفاوت و تنوع قومیتی، این استان را به مکانی جذاب برای گردشگران تبدیل کرده است.

با وجود اینکه امروزه بسیاری از آثار تاریخی استان از بین رفته و یا به نقاط دیگر منتقل شده ولی هنوز برخی آثار به جای مانده از تمدن های کهن و سلسله های گذشته تاریخی که توسط اداره کل میراث فرهنگی جمع آوری شده در چند موزه استان خوزستان نگهداری می شود.

در خوزستان علاوه بر ابنیه و آثار تاریخی چند موزه شامل آثار باستانی، مردم شناسی و هنرهای ملی زیر نظر میراث فرهنگی و گردشگری استان راه اندازی شده که بیانگر تمدن هفت هزار ساله در این استان و شهرهای آن است.

خوزستان دارای موزه ‌هایی شامل موزه آبادان، موزه آثار تاریخی چغازنبیل و هفت ‌تپه، موزه باستان شناسی و مردم شناسی مسجدسلیمان، موزه شوش و موزه مردم‌ شناسی دزفول است که در زیر به بیان ویژگی های آنها می پردازیم.

موزه‌ آبادان

موزه آبادان قدیمی ‌ترین موزه خوزستان است و در سال 1338 گشایش یافت. این موزه، آثار ارزشمندی از دوره‌ های مختلف تاریخ در خود جای داده و بنیانگذار آن علی هانیبال بود که آن را با همکاری شرکت نفت پایه ‌گذاری کرد.

از ویژگی ‌های موزه آبادان می توان به ساختمان گنبدی شکل آن اشاره کرد که از مقبره دانیال نبی در شوش الهام گرفته شده و ارتفاع گنبد 22.5 متر است؛ گنبد مخروطی شکل موزه، دارای هشت ستون اصلی است ستون ها از راس به هم پیوسته‌ اند.

بنای موزه در ابتدا دارای چهار تالار برای نمایش مجموعه آثار باستانی، مردم ‌شناسی و هنرهای ملی بود و امروز دارای یک تالار اصلی و دو تالار جنبی است؛ آثار حاصل از کشفیات حفاری‌ های شوش و آثاری از دوران صفوی و قاجار در تالار اصلی به نمایش درآمده اند.

بخشی از موزه به آثار مردم‌ شناسی و هنرهای سنتی اختصاص دارد و در تالار جنبی موزه، نمایشگاه ‌های موقت دائر می ‌شود.

موزه آثار تاریخی چغازنبیل و هفت ‌تپه

ساختمان موزه، همزمان با کاوش های محوطه هفت‌تپه و باهدف نگهداری، حفاظت و همچنین نمایش آثار به ‌دست ‌آمده از محوطه، در سال 1352 خورشیدی توسط دکتر عزت اله نگهبان به اتمام رسید؛ این ساختمان با الهام از سبک معماری بومی و متناسب با شرایط اقلیمی و با برداشتی از معماری ایلامی ساخته ‌شده است.

با شروع جنگ تحمیلی در سال 1359، این موزه تعطیل و بسیاری از اشیاء آن به سایر مراکز میراث فرهنگی منتقل شد؛ در سال 77، موزه هفت‌ تپه به‌ عنوان مرکز مطالعات پایگاه چغازنبیل و هفت ‌تپه دوباره بازگشایی و ساماندهی شد.

در این موزه آثاری از دوره‌ های مختلف شامل دوره پیش‌ از تاریخ، دوره ایلامی، دوره هخامنشی، دوره اشكانی و دوره ساسانی و همچنین تعداد کمی اشیاء دوره اسلامی موجود است و این مرکز همه ‌ساله میزبان گروه ‌های گردشگری، پژوهشی، دانشجویی و متخصصانی از سراسر کشور و نقاط مختلف جهان است.

موزه باستان شناسی و مردم شناسی مسجدسلیمان

موزه باستان‌ شناسی و مردم‌ شناسی مسجدسلیمان که در جوار تپه باستانی کلگه زرین و در محدوده‌ شهر مسجدسلیمان قرار دارد، نتیجه‌ باززنده سازی ساختمان (بنگله 125) شرکت ملی نفت است.

این موزه هم‌ اکنون دارای چهار گالری باستان ‌شناسی، مردم ‌شناسی، گیاهان دارویی و گالری زاگرس است و همچنین بخش آموزش و پژوهش و کتابخانه تخصصی از دیگر بخش‌ های این موزه هستند.

گالری مردم‌ شناسی به‌ منظور معرفی فرهنگ و شیوه زندگی مردم این خطه از کشورمان در نظر گرفته ‌شده که شامل نحوه‌ زندگی، مصنوعات و ابزار و وسایل و همچنین پوشاک بومی و محلی هست.

گالری گیاهان دارویی، به‌ منظور معرفی گیاهان دارویی منطقه زاگرس بر پا شده و ضمن بازشناسی این گیاهان به همراه نمونه بافت و خواص دارویی، نحوه‌ استفاده و مکان رویش این گیاهان را توضیح می ‌دهد و به‌ منظور آشنایی بیشتر بازدیدکنندگان و تنوع در محیط موزه، عطاری سنتی به نمایش درآمده است.

در گالری زاگرس، مجسمه های بختیاری در توپولوژی خاص زاگرس چیدمان شده و در این گالری آداب و سنن و آیین ‌های زندگی مردمان بختیاری زاگرس به ‌وسیله نزدیک به هزار مجسمه به نمایش درآمده است.

گالری باستان ‌شناسی به دلایل فنی با بخشی از ظرفیت عظیم باستان ‌شناسی شهر مسجدسلیمان افتتاح شده، اما با استقرار اشیای باستانی منحصربه فرد و گران سنگ مانند سردیس سنگی الیمایی، ظروف فلزی و سفالی مربوط به دوره هخامنشیان تا اشکانیان،همه‌ روزه پذیرای بازدید شهروندان و گردشگران مشتاق است.

موزه شوش

کاوش های باستان‌ شناسی در دشت خوزستان، خصوصاً شوش علاوه بر دستیابی به بسیاری از ناشناخته‌ های بشری، با کشف حجم عظیمی از آثار و اشیاء فرهنگی همراه بود، این امر علاوه بر پیشبرد امور پژوهشی و مطالعاتی، عاملی برای جذب سیاحان داخلی و خارجی به منطقه خوزستان و خصوصاً شهر شوش بوده است. بنابراین موزه شوش در سال 1345 ساخته شد.

اشیاء به نمایش درآمده در موزه شوش، اشیاء به‌ دست ‌آمده از حفاری‌ های منطقه بود و به لحاظ سنگینی و حجم بالای مجسمه‌ ها، قبل از اجرای سقف موزه، احجام به محل‌ مورد نظر انتقال یافت.

در سال 1352، طرح گسترش بنا از ضلع شرقی با احداث 2 تالار قرینه مشابه آغاز شد و آثار به نمایش درآمده در موزه شوش از دوره‌ های پیش ‌از تاریخ تا قرن ششم هجری قمری را شامل می‌ شود.

این آثار عبارتند از مجسمه‌ ها و سرستون‌ ها، ته ستون مکشوفه از سر مسجد و بردنشانده مسجدسلیمان و آپادانای شوش، تابلوهای سفالی و سنگی و خمرهای سفالی، مجسمه‌ های خدایان، تزیینات دیواری سفالی، چگونگی تدفین در دوره عیلامی همراه با وسایل متعلق به فرد متوفی، پاشنه در، آجر نوشته ‌های مکشوفه از شوش و چغازنبیل، کپی سربازان گارد جاویدان و حیوانات خیالی (گریفون یا اسفنکس) به‌ صورت آجرهای لعابدار، خط نوشته‌ های عیلامی، اکدی، پارسی باستان، آرامی، سریانی و پهلوی میانه، گوی های سفالی، گل ‌میخ ‌های تزئینی سفالی، کاسه‌ های مکشوفه از حمیدیه مربوط به صابئین مندایی منقوش به اوراد مقدس، لوازم تزیینی، کپی از صحنه شکارگاه دیوارهای کاخ آپادانا بر روی پارچه نصب ‌شده بر دیوار موزه، کاسه ها، پیه‌ سوزها و تنگ‌ های سفالی لعابدار مربوط به قرون 3 تا 6 هجری قمری مکشوفه از شوش، قمقمه‌ ها و پیه‌ سوزهای سفالی مکشوفه از شوشتر، صحنه‌ های شکار به‌ صورت گچ‌ بری منسوب به بهرام پنجم بر روی دیوار موزه، چرخه ‌ای سنگی ارابه، مفرغ‌ های خوزستان شامل ظروف مختلف، سرنیزه، تبر، خنجر، شمشیر، بازوبند، ساق ‌بند، قطعه‌ های سرنیزه، روبین و ساغرهای تک دکمه‌ ای، کاسه، خمره‌ های نگهداری آب و ...

از سال 1380 تاکنون، تعمیراتی در موزه انجام و دو سالن جنبی نیز به آن افزوده شد، در سال 86، اقداماتی جهت ساماندهی موزه به عمل آمد که در مجموع باعث تغییر چهره کل سایت موزه شد و در مهروموم‌ های بعد، اشیای سنگی، کتیبه‌ ها و سنگ‌ نگاره‌ های پراکنده در اطراف محوطه باستانی شوش جمع آوری و اکنون در باغ ‌موزه، به‌ صورت حفاظت ‌شده در معرض دید عموم قرار گرفته است.

موزه مردم‌ شناسی دزفول

در یکی از بناهای تاریخی این شهر کهن، حمام کرناسیون، قرار دارد، حمام کرناسیون از بناهای زیبای معماری دوره قاجاریه است که مرمت آن از سال 82 آغاز شد و در سال 1385 به موزه مردم ‌شناسی تبدیل شد.

در این موزه، انواع آداب و رسوم و مشاغل سنتی دزفول به نمایش گذاشته ‌شده و در قسمت گرمخانه، آثار فلزی دیدنی و دست نوشته ‌هایی از شخصیت ‌های دزفول، در معرض دید بازدیدکنندگان است.

بنا بر اعلام سیدمحمد ابراهیمی، مسئول موزه های استان خوزستان، به‌ مناسبت فرا رسیدن روز جهانی موزه و هفته میراث ‌فرهنگی و به‌ منظور بزرگداشت این روز، پنج شنبه (28 اردیبهشت) بازدید از تمام موزه‌ها و اماکن تحت ‌پوشش اداره کل میراث فرهنگی خوزستان برای عموم رایگان است.

وی با بیان اینکه ساعت بازدید از موزه های استان ساعت 9 تا 19 است، افزود: برگزاری تور یک روزه‌ برای بازدید از موزه و مناطق دیدنی شهرهای دزفول و آبادان، اجرای موسیقی سنتی و برپایی نمایشگاه صنایع دستی در موزه مردم شناسی دزفول، نمایش فیلم مستند زیگورات چغازنبیل در موزه هفت تپه و اهدای فیلم به بازدیدکنندگان، برگزاری کلاس آموزش صنایع دستی در موزه مسجدسلیمان، برگزاری نشست و کارگاه آموزشی با موضوع موزه ها و حفاظت از آثار تاریخی در موزه آبادان از جمله برنامه هایی است که به این مناسبت برگزار می شود.

مرجع / شبستان