مجید مشهدی علی‌پور ممقانی، دانشجوی دکتری زمین‌شناسی نفت دانشکده علوم زمین دانشگاه شهید چمران اهواز به‌عنوان اولین دانشجوی این گرایش در کشور، با دفاع از پایان‌نامه خود و کسب نمره 19/7 از این دانشگاه فارغ‌التحصیل شد.

 جلسه دفاعیه پایان‌نامه این دانشجو با عنوان "ژئوشیمی آلی سنگ‌های منشأ و ذخایر هیدروکربنی نامتعارف و تعیین خاستگاه و درجه دگرسانی ذخایر هیدروکربنی در بلوک A  ناحیهٔ خلیج‌فارس با استفاده از روش مدل‌سازی حوضه و سیستم نفتی"، ظهر امروز، 24 تیرماه در تالار پژوهشی دانشکده علوم زمین دانشگاه شهید چمران اهواز برگزار شد که دکتر بهرام علیزاده استاد راهنما و دکتر علی چهرازی استاد مشاور این پایان‌نامه را بر عهده داشتند.

در چکیده این پایان‌نامه آمده است:

این رساله، نتایج حاصل از مطالعه ژئوشیمیاییِ بخش شرقیِ بلوک A حوضه خلیج‌فارس را ارائه می‌نماید. تعداد قابل‌توجهی از نمونه‌های سنگ‌منشأ و نفت مربوط به زمان‌های ژوراسیک تا ترشیری مورد ارزیابی قرارگرفته‌اند. هدف از انجام این مطالعه، تفسیر شرایط رسوبیِ دیرینه سنگ‌منشأهای مختلف، تعیین ارتباط زایشی میان نفت‌ها و سنگ‌های منشأ شناسایی‌شده، بررسی تأثیرِ فرآیندهای مختلف بر روی خصوصیات ژئوشیمیاییِ نفت‌ها، و ارزیابی ژئوشیمیاییِ منابعِ هیدروکربنیِ نامتعارف بوده است. داده‌های مورداستفاده برای این اهداف شامل پارامترهای به‌دست‌آمده از پیرولیز راک-ایول، پتروگرافی آلی، ایزوتوپ پایدار کربن، پارامترهای مولکولیِ به‌دست‌آمده از کروماتوگرافی‌گازی، و نسبت‌های بیومارکریِ حاصل از آنالیزِ GC-MS بوده است. داده‌های راک-ایولِ مربوط به نمونه‌های سنگ‌منشأ و داده‌های مولکولیِ نفت‌ها با استفاده از روش‌های کیمومتریک موردمطالعه قرارگرفته‌اند.

با غربالِ داده‌های ژئوشیمیاییِ آلیِ مربوط به سنگ‌های منشأ، نتایج محکم‌تری درباره افق‌های اصلیِ سنگ‌منشأ در منطقه موردمطالعه به‌دست‌آمده است. نمونه‌های غربال‌شده، برای بررسیِ میزان بلوغ حرارتی، نوع مادهٔ آلی، و در برخی موارد شرایطِ رسوبیِ دیرینه سنگ‌های منشأ مورداستفاده قرارگرفته‌اند.

بررسیِ ژئوشیمیاییِ نفت‌ها و تلفیقِ نتایجِ حاصله در قالبِ زمین‌شناسی و چینه‌شناسیِ ناحیه موردمطالعه، امکانِ تفکیک دو خانواده نفتیِ اصلی را فراهم می‌نماید. این دو خانواده، دارای تفاوت‌های شاخصی در میزان بلوغ، سن، و خاستگاه بوده و با سنگ‌های منشأ مطالعه‌شده قابل‌انطباق هستند. بررسی‌های جزئی‌تر در موردِ خصوصیاتِ ژئوشیمیاییِ هرکدام از خانواده‌های نفتی، مستلزم توجه دقیق به روابط میانِ پارامترهای بیومارکریِ این نفت‌ها بوده است. بدین‌ترتیب، نتایج تازه‌ای درباره خاستگاه و تاریخچه تشکیلِ منابعِ هیدروکربنی در منطقه موردمطالعه حاصل گردیده است. علاوه بر این، وقوع حداقل یک چرخهٔ فروسایی‌زیستی در طیِ تاریخچهٔ تکاملیِ نفت‌های مطالعه‌شده به اثبات رسیده است.

بررسی منابعِ هیدروکربنیِ نامتعارف در حوضه موردمطالعه، با استفاده از فنونِ مدل‌سازی حوضه و سیستمِ نفتی انجام‌گرفته و پتانسیلِ سری‌های مختلفِ رسوبی برای داشتنِ انواعِ مختلفی از این منابع، تعریف‌شده است. منابع گازِ شیلی در سری‌های پالئوزوئیک قابل‌توجه می‌باشند. در عوض، سری‌های ژوراسیک و کرتاسه، عموماً ازنظر منابعِ نفتِ نامتعارف، دارای پتانسیلِ هستند.
 
درنهایت، تلفیق نتایج ژئوشیمیایی و مدل‌سازی با همدیگر و بررسی آن‌ها در چهارچوبِ زمین‌شناسی و چینه‌شناسی ناحیه موردمطالعه، دو نتیجه عمده در برداشته است: (الف) دینامیکِ تجمع ذخایر هیدروکربنی و شارژ تله‌ها به‌طور تنگاتنگی با تکامل زمین‌شناختیِ منطقه کنترل می‌شود؛ و (ب) خصوصیات رخساره سنگ منشأ در تعامل با حوادثِ ثانویه در محل‌های تجمع، سرشت ژئوشیمیاییِ امروزینِ نفت‌ها را کنترل می‌کنند.

مجید مشهدی علی‌پور ممقانی سال ۱۳۸۲ در رشته زمین‌شناسی در دانشگاه تبریز شروع به تحصیل کرد و توانست با معدل 17/21 به‌عنوان دانشجوی ممتاز از این دانشگاه فارغ‌التحصیل شود. پس‌ازآن در سال ۱۳۸۶ با رتبه سه کنکور سراسری، موفق به ورود به رشته زمین‌شناسی نفت دانشگاه شهید چمران اهواز شد و پایان‌نامه خود را در حوضه ایران مرکزی تحت راهنمایی دکتر بهرام علیزاده به انجام رساند.

در سال ۱۳۸۹ نیز با کسب رتبه سه کنکور سراسری در مقطع دکتری رشته زمین‌شناسی نفت دانشگاه شهید چمران اهواز پذیرفته شد و رساله خود را در حوضه خلیج‌فارس با راهنمایی دکتر بهرام علیزاده انجام داد که بخش عمده‌ای از تحقیقات انجام‌شده در این رساله، دارای اهمیت راهبردی بوده و یافته‌های علمی جدیدی را در مورد سیستم‌های هیدروکربنی و منابع نامتعارف در بخش جنوبی حوضه خلیج‌فارس فراهم آورده است.