همه یک رنگ، سیاه‌پوش هستند؛ پرچم‌های سیاه و سبز هم که چند روزی است به نشانه سوگواری بر بام خانه‌های خوزستانی‌ها برافراشته شده است؛ درهای خانه‌ها باز است وعاشقان به یاد مولای خود، در وعده‌های نهار و شام از مردم پذیرایی می‌کنند؛ برخی‌ها هم که نذرشان صبحانه یا همان «اریوگ» محلی است.

در این میان خوزستانی‌ها از عرب و لر و بختیاری تا دزفولی و شوشتری و بهبهانی، هر کدام به روش خود برای مولایشان حسین (ع) عزاداری می‌کنند و مراسم و مناسک آیینی را منطبق با فرهنگ خودشان به اجرا می‌گذارند.

*از «لطمیه» زن‌های عرب تا شبیه‌ «بیت‌چریم»

در این میان مردم عرب، عطر کرامت قهوه، چای دارچین و بخور را در خیابان‌ها و خیمه‌ها به راه انداخته‌اند؛  آنها در مسیر عزاداران قرار می‌گیرند و قهوه تلخ را با ضربان دله‌ها و فنجان‌ها به کام عزاداران حسینی می‌چشانند تا به رسم خود به آنها خدا قوت گفته باشند.

هوسه، چلاب یا همان سینه زنی مردان، وچفیه‌های دور گردن و یا دور پیشانی و سر از نشانه‌های دیگری است که با ما به زبان یک آیین عزاداری بومی سخن می‌گویند.

زنها هم که با گردآمدن در خانه «ملایه»  به مراسم سوگواری «لطمیه» می‌پردازند؛ لطیمه نوعی سینه‌زنی مخصوص بانوان عرب خوزستانی است که توسط ملایه یا همان نوحه‌سرای زن اجرا می‌شود. این مراسم پس از قرن‌ها هنوز در میان عرب‌های ایران متداول است.

تعزیه‌خوانی میدانی 200 ساله «بیت چریم» در شهر حر از توابع شوش و به‌دنبال آن تعزیه‌های صدساله دیگر در این شهرستان نیز از دیگر مراسم‌های سوگواری در استان خوزستان هستند که خیل عزاداران حسینی را در تاسوعا و عاشورا از مناطق مختلف این استان به این منطقه می‌کشانند.

*چوب‌زنی دزفولی یا همان سنگ‌زنی

به شمال خوزستان برویم؛ هیاتی‌ها و عزاداران از شهرهای همجوار به بازار «کهنه» دزفول می‌روند تا پارچه، بیرق، دشداشه مشکی، چفیه و دیگر ادوات مورد نیازشان را تهیه و آماده کنند.

دسته‌های مناطق مختلف نیز در معابر این شهرستان حرکت می‌کنند و درمسیر ضمن اجرای مراسم سوگواری با گویش دزفولی، توسط اهالی و ساکنان محلات مختلف، مورد پذیرایی قرار می‌گیرند.

در برخی مناطق این شهرستان نیز آئین چوب‌زنی یا سنگ‌زنی توسط عزاداران حسینی برگزار می‌شود؛ این آیین تداعی کننده صحنه جنگ یاران امام حسین(ع) با لشگر یزید در صحرای کربلاست که با شعرخوانی و رجزخوانی به صورت یک سنت دیرینه در دزفول اجرا می‌شود.

این آیین از 140 سال پیش در محله کلانتریان و برخی محله‌های قدیمی دزفول در دهه نخست ماه محرم اجرا می‌شود.

*«کولکی» بهبهانی و «سه‌سنگ»

در محرم دسته‌های عزاداری در بهبهان «کولکی»، وارد صحن مطهر امامزاده‌ها می شوند؛ آنها به شکل حلقه‌های چهار نفری کمر همدیگر را گرفته و با ‌آهنگی خاص که به آن «کولکی» می‌گویند با سردادن اشعار شورانگیزی وارد صحن امامزاده می‌شوند.

این حلقه‌های عزادار در ادامه «سه‌سنگی» از صحن امامزاده را ترک می‌کنند؛ به این شکل که عزاداران روی زانو می‌نشینند و نوحه‌خوان به‌ آرامی نوحه می‌خواند.

این حرکت تا جایی پیش می‌رود که نوحه وی اوج می‌گیرد و با گفتن کلمه "علی” سینه‌زنان سه بار محکم و متوالی به روی سینه خود می‌زنند و در چندین نوبت این شیوه تکرار می‌شود، سپس در پایان نوحه، نوحه‌سرا با گفتن صلوات، از عزاداران می‌خواهد که امامزاده را ترک کنند.

* سینه‌زنی نجفی در ساختار مذهبی شهری شوشتر

شوشتری‌ها هم در محرم آیین‌های متفاوتی برای خود دارند؛ نقش آیین‌های مذهبی در ساختار شهری شوشتر محسوس است؛ تکایا و امام زاده‌ها، حسینیه‌ها و مساجد به عنوان نقاط کانونی و تاثیر گذار در این ساختارهستند.

هیئت‌های مذهبی براساس محلات باسابقه در شوشتر تشکیل شده‌اند؛ به این شکل که معروف‌ترین هیئت‌های مذهبی «دُلدُل» متعلق به محله «دُلدُل»، هیئت عزاداری «کُوره» متعلق به محله «کُوره»، هیئت «شاهزید» متعلق به محله قدیمی«شاهزید» و هیئت باطنی متعلق به محله «میدان باطنی» است که بیشترین آن‌ها تقریبا 100 سال و کمترین آن‌ها تقریبا 50 سال سابقه دارند.

تطبیق فضاها و عناصر شهری و صحنه‌های برگزاری مراسم سوگواری ماه محرم با پیکره شهر تا حدی است که بدون توجه به این مراسم آیینی نمیتوان تحلیل کاملی از شکل و سازمان‌دهی فضاهای شهری به دست داد.

مجالس سنتی و قدیمی «آل‌طیب» و «آل‌غفور» نیز جایگاه خاصی در میان مردم شوشتر دارند؛ در این مجالس که از شب نخست محرم تا شب شام‌غریبان اهل‌بیت امام حسین(ع) برگزار می‌شود یکی از خاندان آل‌طیب یا آل‌غفور در حسینیه‌های مخصوص خود به موعظه و سخنرانی می‌پردازند و سپس مراسم عزاداری و سینه‌زنی برگزار می‌شود.

سینه‌زنی شوشتری‌ها هم به سبک «نجفی» است؛ سبکی که سینه‌زنان ابتدا با یک دست و سپس با دو دست سینه می‌زنند و این شیوه به صورت یک در میان تکرار می‌شود.

*چلاب‌زنی لری در اندیمشک تا «کتل» بختیاری‌ها

چلاب زنی با گویش لری، حرکت گروه‌های مارش، آئین شیرخوارگان حسینی، تجلیل از پیر غلامان حسینی، آئین ویژه شب شام حسینی با حضور در گلزار شهدای هشت سال دفاع مقدس این شهرستان از جمله آئین‌های ویژه مردم اندیمشک  در ایام محرم است.

در این میان حمل گهواره‌های محلی «تهده» در ایذه به نیت حضرت علی‌اصغر(ع) نیز از رسم‌های دیرینه قوم بختیاری به شمار می‌رود که در محرم انجام می‌شود؛ از طرف دیگر مردان این قوم به احترام سید‌الشهداء از هرگونه اصلاح و پوششی که نشانه شادی باشد خودداری می‌کنند.

همچنین در دست داشتن «علم‌ها» و برپایی «کتل» نیز از دیگر مراسم‌های سوگواری بختیاری‌ها در روزهای محرم است؛ «کتل» تشکیل یافته از چندین پارچه قیمتی و تزئینی، قبا، عبا و یک تفنگ است که به‌صورت وارونه بر روی زین «زیباترین مادیان» عشیره آویزان می‌شود که نشانه غم و ماتم در جنگ‌ها است.

خواندن نوحه‌های عزاداری در این ایام به گویش بختیاری، یکی از آیین‌های مهم قوم بختیاری در برپایی مجالس محرم است که نوحه «حسن حسین» در این بین معروف‌ترین و متداول‌ترین نوحه به شمار می‌رود.

 آیین‌های سوگواری در میان اقوام مختلف استان خوزستان آنقدر وسیع و متنوع است که نمی‌توان آن را در یک گزارش گنجاند، هدف از این همه آیین‌ سوگواری در میان اقوام و تیره‌های مختلف خوزستانی، همنوایی با حماسه عاشورا و همدردی با وقایع کربلاست.