استادیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه شهید چمران اهواز گفت: اهواز به عنوان کلان شهری که از آن به عنوان یکی از شهرهای آلوده زیست محیطی جهان یاد می شود، محصول روند ضد توسعه شهری در ایران است.

دکتر مصطفی محمدی ده چشمه اظهار داشت: آلودگی هوا، آب و خاک، آلودگی صوتی، آلودگی نوری و مغناطیسی، چالش مدیریت پسماندها، ضعف بهداشت محیطی شهرها و کمبود منابع آبی شهرها از مهم ترین عوارض زیست محیطی شهرنشینی کاذب در بسیاری از شهرهای کشور است.

وی افزود: از جمله مهمترین محورهای آلودگی زیست محیطی در اهواز شامل، آلودگی های ناشی از استقرار نامناسب صنایع سنگین آلاینده درون بافت شهری، فعالیت شرکت مناطق نفت خیز جنوب و سایر شرکت های وابسته به آن و سوزاندن مزارع نیشکر است.

محمدی ادامه داد: آلودگی کارون ناشی از تخلیه فاضلاب های صنعتی و بیمارستانی، ریزگردها، سوء مدیریت آب های سطحی و فاضلاب های شهری، سوء مدیریت پسماندهای شهری و مشکلات بهداشت محیطی شهر از دیگر عوامل آلودگی زیست محیطی در این شهر است.

استادیار دانشگاه شهید چمران اهواز گفت: در ایران متاثر از الگوی سیاست گذاری کلان اقتصادی- سیاسی کشور، شهرها طی چند دهه اخیر همانند سایر کشورهای درحال‌توسعه و چه بسا با شدت بیشتر، تمرکز خدمات و به تبع آن تراکم بالای جمعیت را تجربه کرده اند.

وی بیان کرد: این شهرگرایی بی‌رویه(صرفاً جمعیتی) به صورت عمده ناشی از تمرکز گرایی در امکانات، خدمات، صنایع و عملکردهای مهم در پهنه های سرزمینی محدود و مشخص از یکسو و شدت یابی تفاوت کیفی زندگی در دسترسی به امکانات و خدمات زندگی مابین سکونتگاه های مختلف شهری- روستایی از دیگر سویی بوده است.

محمدی اضافه کرد: این موضوع، علاوه بر ایجاد چالش های مختلف دسترسی نداشتن موثر به امکانات و خدمات، بیکاری، ناامنی، محدودیت فضایی شهرها و افزایش کاذب قیمت زمین، حاشیه نشینی و دیگر موارد، نوعی اسکان فراتر از ظرفیت اکولوژیک شهرها محسوب می شود.

استادیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه شهید چمران اهواز اظهار داشت: پیامد آن چالش های زیست محیطی است که در حال حاضر بیشتر شهرها اعم از بزرگ، میانی و کوچک با آن مواجه اند و همچون طنابی هر روز حلقه محاصره را بر گردن این شهرها تنگ تر می کند.

وی ادامه داد: در حقیقت سیاست های ضد توسعه شهری در مقیاس کلان و متاثر از نبود یک نگاه آمایشی آینده نگر، محیط زیست را به عنوان مهم ترین تهدید کشور (چه بسا امنیتی) در دهه آینده تبدیل کرده است. 

محمدی اظهار داشت: یکی از مهمترین راهکارهای مدیریت زیست محیطی در مقیاس جهانی؛ تغییر برخورد و نگاه شهروندان به محیط زیست است به عبارت دیگر مهمترین فاکتور موثر جهت مدیریت محیط زیست شهرها، رفتارهای زیست محیطی است چون بیشتر مسائل زیست محیطی ریشه در اخلاق و فرهنگ زیست محیطی شهروندان دارد.

این استاد یار دانشگاه شهید چمران اهواز افزود: رفتارهای محیط زیستی از نظر مفهومی، مجموعه ای از کنش های افراد جامعه نسبت به محیط زیست است که در یک طیف وسیع از احساسات، تمایلات و آمادگی های خاص برای رفتار نسبت به محیط زیست را شامل می شود.

وی ادامه داد: این الگوی رفتاری شامل رفتار حمل و نقل، بازیافت، مصرف سازگار با محیط زیست، مصرف انرژی، استفاده از تولیدات محلی، حفاظت از منابع محیط زیستی است و افراد هر جامعه برحسب شرایط و مقتضیات خاص اجتماعی و فرهنگی خود، برخورد متفاوتی با محیط زیست دارند. 

محمدی در خصوص مولفه های رفتار زیست محیطی شهروندان گفت: ویژگی های فردی (وضعیت تأهل، تعداد فرزندان، سن فرزندان، درآمد، شغل و اعتماد اجتماعی) گرایش و ایدئولوژی سیاسی، آگاهی زیست محیطی و عقاید دینی، تجهیزات و امکانات، قوانین و ضوابط، سطح تکنولوژی و رویکرد دولت ها از مهم ترین این عوامل هستند.

استادیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه شهید چمران اهواز بیان کرد: همچنین برنامه ریزان شهری بر رویکرد مدیران شهری و زیرساخت های زیست محیطی، جامعه شناسان بر اعتماد اجتماعی و روانشناسان بر عوامل داخلی مانند انگیزه ها و مسئولیت ها و فعالین زیست محیطی نیز بر شبکه های مشارکت مدنی، به عنوان مولفه های اثرگذار در بروز رفتار زیست محیطی اشاره کرده اند.

وی اظهار داشت: فرهنگ و رفتار محیط زیستی دارای مؤلفه های سه گانه هستند که این مؤلفه ها شامل نگرش محیط زیستی، احساس مسئولیت محیط زیستی و رفتار(عملکرد) محیط زیستی می شود که این مولفه ها خود تحت تأثیر شاخص های مهمی چون فرهنگ محیط زیستی، دانش محیط زیستی(شامل اطلاعاتی که افراد درباره محیط زیست ) امکانات و خدمات ارائه شده و آموزش محیط زیستی هستند.

محمدی ادامه داد: مهم ترین هدف در توانمندسازی زیست محیطی جامعه، شناخت اهمیت تعامل انسان با محیط و تأثیر عملکرد وی بر محیط است.

این استاد یار دانشگاه شهید چمران اهواز افزود: ساختار توانمندسازی زیست محیطی شامل دادن اطلاعات، ایجاد منابع لازم برای تصحیح عملکرد افراد و حمایت ارگان ها از مردم برای اجرای مقررات است. 

وی گفت: برای توسعه فرهنگ و بهبود رفتار زیست محیطی، اجرای راهکارهایی شامل آموزش های همگانی در تمام سطوح سنی، آموزش های تخصصی زیست محیطی، تشویق عوامل فعال در امر حفاظت از محیطزیست و حمایت از تشکل های غیردولتی زیست محیطی، سیاست گذاری و بستر سازی مناسب و گسترش تحقیقات زیست محیطی، وضع قوانین و مقررات محکم برای حفظ محیط زیست و اعمال نظارت و مجازات صنایع و افراد آلاینده، استفاده از وسایل ارتباط جمعی و شبکه های اجتماعی فراگیر در آگاهی دادن به عامه مردم لازم است.