در اهواز خبری از سطل زبالههای رنگی نیست؛ همان سطل زبالههایی که برای تفکیک پسماندها طراحی شده و در بسیاری از نقاط دنیا از شرق تا غرب به وفور دیده میشوند. ما این جا فقط خاکستری رنگهای بزرگ را داریم، آن هم سر خیابانها که کلی راه است و مردم ترجیح می دهند زبالههای شان را دم در بگذارند که یا گربهها تفکیکش کنند یا زبالهگردهایی که زودتر از ماشینهای شهرداری سر میرسند.
در حالیکه برخی از کلانشهرهای ایران طرحهای ساماندهی پسماند را در دستور کار خود قرار دادهاند و نتایج قابل قبولی در این زمینه کسب کردهاند اما هنوز در اهواز این وضعیت بهبود پیدا نکرده و مشکلاتی برای مردم و به تبع مدیریت شهری بهوجود آمده است.
مردم باید خدمات را از شهرداری بخرند
برخی از شهروندان گلایههای زیادی از وضعیت ساماندهی پسماند در کلانشهر اهواز دارند و معتقدند که شهرداری در جمع آوری زبالهها مانده و صحبت از ساماندهی اوضاع پسماند صحبتی به دور از واقعیت موجود در شهر است. البته شهردار اهواز مخالف این اظهار نظر است و میگوید: شهرداری یک نهاد عمومی غیردولتی است که مصارف و هزینههای آن توسط مردم تامین میشود و مردم باید هزینههای آن را بدهند. مردم هر چقدر خدمت میخواهند، باید این خدمات را از شهرداری بخرند.
منصور کتانباف ادامه میدهد: میگوییم سالی 87 هزار تومان پرداخت کنند تا شهر را از زبالهها را تمیز کنیم اما مردم این مبلغ را پرداخت نمیکنند. از 100 درصد شهروندان اهواز تنها 9 درصد در پرداخت عوارض پسماند مشارکت میکنند.
وی میافزاید: هر واحد سکونتگاهی، اداری و تجاری باید هزینهای بابت جمعآوری پسماند پرداخت کند. یک آپارتمان در اهواز سالانه باید 87 هزار تومان یعنی ماهانه 7 هزار و 250 تومان پرداخت کند.
شهردار اهواز بیان میکند: اگر 100 درصد مردم اهواز هزینه حمل زباله خود را بدهند تازه 40 درصد هزینهای که شهرداری خرج میکند، تامین میشود. 91 درصد شهروندان این هزینه را پرداخت نمیکنند. بعد میگویند چرا شهر ما مثل دیگر شهرها نیست.
چشم انداز شهرداری برای کاهش دفن زباله
«اکنون بین ۷۰ تا ۸۰ درصد زباله اهواز دفن می شود و نهایتاً 30 درصد به چرخه بازیافت باز میگردد»، اینها را شهردار اهواز میگوید و ادامه میدهد: چشم انداز شهرداری اهواز در این دوره، علاوه بر ساماندهی و نظارت بر وضعیت پسماند، جداسازی 30 درصد زباله خشک، تولید 45 درصد کمپوست و در نهایت دفن حداکثر 25 درصد است.
کتانباف میگوید: مشکل عمومی در حوزه پسماند در سطح کشور این است که صرفاً یک تکنولوژی بدون داشتن نگاه علمی و صرفاً براساس نگاه مدیریتی خریداری می شود، در واقع ظرفیتها به خوبی شناسایی نمیشود. باید کارشناسی کرد چه امکانی در برخی کشورهای پیشرفته پیش آمده که سیستم زباله سوزی را حذف کردهاند.
وی با اشاره به اهمیت اصلاح فرهنگ شهروندی در حوزه پسماند میافزاید: اگر سبک زندگی خود را اصلاح کنیم، خود را موظف به رعایت فرهنگ شهروندی میدانیم و خود را متعهد به تفکیک زبالهها از مبدا میدانیم و با توجه به اینکه فقط در این زمینه 110 میلیارد تومان هزینه میکنیم در صورت تفکیک زباله از مبدأ حداقل 33 میلیارد تومان در هزینههای پسماند صرفه جویی میکنیم.
چالشهای حوزه پسماند
از مشکلات موجود در شهرهای ایران، جمعآوری پسماندها به صورت یکجا و خودداری شهروندان از تفکیک زباله است. یک کارشناس مدیریت شهری در این باره به فارس میگوید: یکی از اقدامات بسیار سودمند در راستای مدیریت پسماند در سطح جهان، تفکیک پسماند در مبدا است. این اقدام سبب کاهش زمان و هزینه در امر فرآیند بازیافت پسماند میشود.
سید علی مهدوی ادامه میدهد: بیتوجهی به این مسئله از سوی شهروندان و بنگاههای تولیدی و خدماتی در موارد متعددی بازیافت را غیرعملی میسازد یا هزینه این اقدام را به حدی افزایش میدهد که دفع آن به لحاظ اقتصادی با هزینه کمتری همراه خواهد بود.
وی با بیان اینکه نبود هیچگونه محدودیتی در تولید پسماند به وسیله افراد و نهادهای مختلف یکی دیگر از معضلات ساماندهی پسماند در کلانشهر اهواز، میافزاید: کاهش تولید پسماند و تفکیک از مبدا از جمله شیوههای مدیریت پسماند است که بازدهی بالایی دارد به همین دلیل در برخی از کشورهای پیشرفته با توجه به فعالیتهای هر بخش جامعه اعم از بخشهای تولیدی، صنعتی، خدماتی، آموزشی و مسکونی، تولید پسماند کنترل و محدود شده است و شهرداری اهواز نیز باید به این سمت و سو گام بردارد.
این کارشناس مدیریت شهری بیان میکند: مسائل قابلتوجه در زمینه پسماند، توجه به فرهنگسازی در میان شهروندان و آموزش و اطلاعرسانی به آنان در این خصوص است، هرچند در سالهای گذشته کوششهایی در این زمینه انجام شده اما این اقدامات باید هدفمند و کاربردی باشد تا نتایج آن در جامعه مشاهده شود.
وی میگوید: توجه به مسئله پسماند و فرصتها و چالشهای ناشی از آن مستلزم مطالعه و اقدامات هدفمند و مفید است. چنین مسئلهای نمیتواند و نباید با نگرشی محدود، کوتاهمدت و تکبعدی مورد بررسی قرار گیرد.
تبریز، الگوی اهواز برای ساماندهی پسماند
استاندار خوزستان در این باره از سفر اخیر خود به تبریز میگوید و بازدید از مرکز ماده ۱۶ این شهر را در راستای الگو گرفتن از تبریز برای ساماندهی متکدیان، معتادان و زبالهگردهای اهواز عنوان میکند.
غلامرضا شریعتی با بیان اینکه اعتبار مورد نیاز این طرح تصویب شده است، اظهار میکند: مرکز مورد نظر ما مشابه تبریز خواهد بود و قصد داریم کارشناسان را برای بازدید دقیقتر به آنجا اعزام کنیم تا این مرکز در سال جاری در اهواز راهاندازی شود.
وی ادامه میدهد: مجموعهای در پادگان الحدید برای راهاندازی این مرکز پیشنهاد شده و در حال پیگیری کار هستیم تا بحث نگهداری، درمان و مهارت آموزی آسیب دیدگان اجتماعی به صورت منسجم و منظم در این مرکز انجام شود.
شریعتی مدیریت پسماند را یکی از چالشهای اصلی مدیریت شهری در خوزستان میداند و میگوید: بحث مدیریت پسماند در کلانشهرها نه تنها هزینهای نمیخواهد بلکه میتواند برای شهرداریها محل درآمدی باشد اما به علت مسائل و ناملایمات مختلف در این زمینه، تصمیمگیری نشده و موجب شده روشهای غیربهداشتی دفن زباله انجام شود که این موضوع جای نگرانی دارد.
وی عنوان میکند: باید کارگروهی با مسؤولیت معاونت عمرانی استانداری و مشارکت دانشگاههای خوزستان با حضور شهرداران تشکیل شود و نقشه راهی در این زمینه تعیین و اقدامات لازم انجام شود.
هرچند در ماههای اخیر صحبتهایی درباره مدیریت پسماند در خوزستان با همکاری شرکتهای خارجی از آلمان و لهستان شده است اما تاکنون اقدام عملی در این زمینه برداشته نشده است. همچنین استاندار خوزستان در حالی خواستار تشکیل کمیسیونی در معاونت عمرانی استانداری شده که این معاونت بعد از اجرای قانون منع به کارگیری بازنشستگان بدون مدیر به کار خود ادامه داده است.
تمرکز جمعیت در شهرها و تشدید نگرش مصرفگرایانه از یک سو و ندرت منابع و امکانات موجود برای تداوم حیات بشری و تاکید بر الزامات پارادایم توسعه پایدار از سوی دیگر، ضرورت توجه به مسئله پسماند، تلاش برای کاهش آن و روی آوری به فرآیند بازیافت که ضمن امکانپذیر کردن بهرهگیری مجدد از بخش قابلتوجهی از پسماند، فشار و آسیب کمتری بر محیطزیست وارد میآورد را اجتنابناپذیر کرده است. با وجود این، به نظر میرسد این مسئله در اهواز چه در میان مسوولان و چه شهروندان و بنگاههای تولیدی، آنگونه که باید، شناسایی و جا نیفتاده است.