بر اساس برآوردهای سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور بیش از 20 درصد مساحت ایران تحت تاثیر بیابان‌زایی قرار دارد و سرانه بیابان در کشور ما 4 هزارو 300 متر مربع است این در حالی‌است که سرانه بیابان در جهان 2 هزار متر مربع است. همچنین بر اساس یافته‌های سازمان هواشناسی نیز بیش از 90 درصد مساحت کشور تحت تاثیر خشکسالی قرار دارد.
علی محمد طهماسبی بیرگانی- مدیر ستاد مقابله با گرد و غبار کشور اظهار کرد: 100 میلیون یورو اعتبار به منظور مقابله با ریزگردها از محل صندوق توسعه تامین شده است که تا کنون سهم هیچکدام از استان‌ها هنوز مشخص نشده، اما بخشی از آن مربوط به برق و مابقی مربوط به استانهای درگیر با گرد و غبار است.
وی با اشاره به اعتراض خوزستان نسبت به کاهش اعتبار مقابله با ریزگردها گفت: کارگروه ملی گرد و غبار به طرح‌های گذشته که در این استان اجرا شده توجه دارد و یکی از اولویت‌های آن مراقبت و نگهداری از طرح‌هایی همچون نهال‌کاری‌ها است.
طهماسبی بیرگانی افزود: طرح جامع مهار کانون‌های گرد و غبار توسط موسسه جنگل‌ها و مراتع کشور در دست مطالعه است که قرار بود تا آبان ماه 97 به اتمام برسد، این طرح بعد از ارائه به کارگروه مقابله با گرد و غبار خوزستان، باید ارزیابی شده و در کارگروه ملی مقابله با گرد و غبار به تصویب برسد تا قابلیت اجرا توسط اداره کل منابع طبیعی را داشته باشد.
350 هزار هکتار وسعت کانون گردوغبار در خوزستان
علیرضا جمشیدیان مدیر کل منابع طبیعی و آبخیزداری خوزستان در رابطه با اجرای طرح‌های بیابان‌زدایی در خوزستان اظهار کرد: یکسری کانون‌های فرسایش بادی داریم که به کانون مولد گردوغبار تبدیل می‌شوند؛ این کانون‌ها همان کانون‌های 7 گانه هستند که 350 هزار هکتار در استان وسعت دارند.
وی افزود: حدود یک میلیون و 275 هزار هکتار کانون فرسایش بادی (شن‌های‌روان) در خوزستان وجود داردکه حدود 240 هزار هکتار آن کانون بحرانی است که در آنها مالچ پاشی و نهال کاری انجام می‌شود.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خوزستان با بیان اینکه متناسب با اعتبارات هر ساله فعالیت‌های نهال‌کاری و مالچ‌پاشی در بحث کانون مولد گردو غبار و ریزگرد انجام می‌شود، عنوان کرد: بزرگترین کانون مولد گردغبار به مساحت 112 هزار هکتار واقع در جنوب و جنوب شرق اهواز است و از اسفند سال 95 در دستور کار نهال کاری قرار گرفت و تا الان ادامه دارد.
90 درصد منشاء گردو غبار خوزستان خارجی است
جمشیدیان با تاکید بر اینکه 90 درصد منشاء گردو غبار خوزستان خارجی است و تنها 10 درصد داخلی است، گفت: گردوغبار محلی در 7 کانون اتفاق می‌افتد و مابقی گردو غباری است که از سمت عراق، سوریه و عربستان وارد کشور می‌شود و اینگونه نیست که نهال‌کاری و سایر عملیات‌ها در این زمینه بتواند مشکل را کامل رفع کند.
وی افزود: بخشی از این کانون‌های گردوغبار به واسطه بارندگی در سال گذشته در عراق و ایران در حوزه هور‌العظیم رفع شد؛ گرد و غباری که منشاء خارجی دارد فقط از طریق روابط بین‌الملی حل می‌شود و تمام کارهایی که در مرز خودمان انجام می‌دهیم مال گردوغبار محلی است.
جمشیدیان با بیان اینکه اقدامات صورت گرفته در رابطه با طرح‌های بیابان‌زدایی یکساله جواب نمی‌دهد و نهال‌کاری حداقل مراقبت 5 ساله می‌خواهد، گفت: بحث مالچ‌پاشی نزدیک 5 دهه در خوزستان سابقه دارد و خوزستان جزو اولین مکان‌های کشور بود که دستور کار مالچ پاشی در آن صورت گرفت.
وی افزود: مالچ‌پاشی در غرب کرخه، (بین حمیدیه و سوسنگرد) از سال 53 آغاز شده است، به طوری که در این منطقه که کانون‌های مولد ماسه بادی بود اکنون در حدود 26 هزار هکتار جنگل حیات وحش برگشته است.
جمشیدیان گفت: در سال 96 درخوزستان با مالچ‌پاشی و نهال‌کاری 15 هزار هکتار رکورد مالچ‌پاشی و نهال‌کاری در همه دهه‌ها در کشور شکسته شد و در سال 97 با مالچ‌پاشی حدود 8 هزارو 200 هکتار حدود 4 برابر نسبت به کل استانهای کرمان، یزد، قم، هرمزگان و سیستان و بلوچستان که کانون ریزگرد در کشور هستند، کار کردیم.
وی عنوان کرد: هر جایی که که مالچ‌پاشی کردیم نهال‌کاری هم شد و جایی وجود ندارد که مالچ‌پاشی را بدون نهال کاری انجام داده باشیم؛ در اطراف شهرستان‌های شوش، حمیدیه، سوسنگرد واطراف اهواز عمده کارهای مالچ پاشی و نهال‌کاری متمرکز است.
جمشیدیان بیان کرد: در مجموع 7 کانون گردوغبار استان چیزی حدود بالای 27 هزار هکتار نهال‌کاری انجام شده است که با توجه به اعتباراتی که داریم پیش‌بینی می‌شود تا مرز 36 هزار هکتار برسد.
طرح‌های بیابان‌زدایی که در خوزستان در حال انجام است غلط است
محمد درویش عضو هیئت علمی مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع اما معتقد است، طرح‌های بیابان‌زدایی که در خوزستان در حال انجام است غلط است و ما نباید بیابان زدایی کنیم؛ بیابان یک اکوسیستم است مثل جنگل؛ مرتع، تالاب و کوهستان و واجد یک تنوع زیستی خاص خودش است.
وی با بیان اینکه در مورد اجرای طرح بیابان زدایی در خوزستان انتقاد جدی وجود دارد، گفت: به منظور تثبیت عرصه‌های بحرانی در خوزستان باید از گونه‌های بومی منطقه استفاده شود و نباید از گونه‌های غیر بومی مانند کهور آمریکایی یا پاکستانی استفاده کرد.
عضو هیئت علمی مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع بیان کرد: در خوزستان برای اینکه بتوان گردوغبار را مهار کرد باید به سمت پرداخت حق آبه تالاب‌ها حرکت کرد اما مشاهده می‌شود برای اینکه اکتشافات نفتی در میدان آزادگان ارزانتر تمام شود بخش‌هایی از هور العظیم خشک می‌شود و برای مقابله با عرصه‌های ریزگرد درخت کاری می‌کنیم.
90 درصد ریزگردها منشاء داخلی دارد
درویش با بیان اینکه محیط زیست، وزارت نیرو و آب و برق خوزستان باید تلاش کنند تا حق‌آبه 6 تالاب خوزستان پرداخت شود، گفت: تامین حق‌آبه تالاب‌ها به طرز قابل توجهی در شرایط زیست‌محیطی خوزستان موثر خواهد شد و بیش از 90 درصد مسائل ریزگردها حل می‌شود اما 10 درصد مابقی به حل مشکلات فرامنطقه‌ای برمی‌گردد.
وی با تاکید بر اینکه 90 درصد ریزگردهایی که ایجاد بحران می‌کنند و سبب می‌شود شاخص آلودگی ده‌ها برابر از حد مجاز برسد منشاء داخلی دارند، عنوان کرد: کانون این ریزگردها در منطقه هندیجان، تالاب‌های شادگان و هور العظیم، جاده اهواز- ماهشهر و مقداری از آنها مربوط به استان ایلام هستند.
درویش گفت: ریزگردهایی که خارج از کشور می‌آید در ارتفاع بالا حرکت می‌کنند و سبب نمی‌شود که شهر تعطیل، پروازها لغو و برق قطع شود؛ ریزگردهایی که در شهرهای اهواز، آبادان، خرمشهر، دزفول، ماهشهر و... بحران ایجاد می‌کنند منشاء داخلی دارد و ما نباید به نسبت درصد آنها را بسنجیم بلکه باید به نسبت اهمیت سنجیده شوند.
از 89 هزار هکتار 60 هزار هکتارکانون ریزگردها، نیاز به تامین آب دارد
محمدجواد صالحی نژاد مدیرعامل موسسه جهاد نصر خوزستان گفت: در فاز اول اقدامات مقابله و کنترل ریزگردها در خوزستان کانون جنوب و جنوب شرق اهواز در مساحت89 هزار هکتار به منظور آبشویی و پخش آب(مرطوب سازی) و 34 هزار هکتار برای عملیات بیولوژیکی(نهال و بوته‌کاری) پیش‌بینی شده است.
وی افزود: از کل مساحت 89 هزار هکتاری، معادل 60 هزار هکتار نیاز به عملیات اجرایی و تامین آب داشته که موسسه جهاد نصر وظیفه تامین و انتقال آب در این طرح را به عهده دارد همچنین مسؤولیت انتقال آب از انتهای کانال ریزگردها به رودخانه جراحی جهت تامین آب نخیلات شادگان نیز به عهده موسسه جهاد نصر است.
مدیرعامل موسسه جهاد نصر خوزستان عنوان کرد: کل مبلغ قراردادهای منعقد شده توسط موسسه جهاد نصر در طرح ریزگردها و نخیلات شادگان با ضریب و تعدیل‌های مربوطه به میزان 3 هزارو 600 میلیارد ریال است که تا کنون یک هزارو 670 میلیارد ریال آن پرداخت شده است و دیون باقی مانده( مطالبات پیمانکاری) به میزان یک هزارو 930 میلیارد ریال است.
مصوبه هیئت دولت
هیئت دولت طرح کوتاه مدت و بلندمدت تثبیت کانون‌های
گرد و غبار در خوزستان را در فروردین سال 96 تصویب کرد که این مصوبه پس از
طوفان شدید گرد و غبار در بهمن سال ۹۵ طرح شد.
برآورد‌ها کانون‌های گرد
و غبار خوزستان را بیش از 700 هزار هکتار (رسی و ماسه ای) نشان می‌دهد که
350 هزار هکتار از آنها بحرانی و بیش از 40 هزار هکتار فوق بحرانی است؛
کارشناسان بر این باورند که 400 تا 700 هزار هکتار از زمین‌های این استان
نیز تنها یک گام با بیابانی شدن فاصله دارند.
بیابان‌زدایی به عنوان یک معضل گریبانگیر بسیاری از کشورهای جهان از جمله کشورهای در حال توسعه است و نتیجه این فرآیند از بین رفتن منابع تجدیدشونده در هر یک از این کشورها است.
