در ایام حزن و اندوه آل‌الله(ع) قرار داریم، ایام و لیالی که تمام آسمان‌ها و زمین، تمام جن و ملک و تمام جنبندگان بر آن آه و ناله و فغان کرده‌اند، ماهی که درک آن سعادت بشریت را تضمین می‌کند.

محرم و عاشورا آمده است تا ما را به نردبان ترقی و بالاترین مدارج بندگی که در تحت تربیت بنده‌ترین بندگان خدا یعنی حضرت سیدالشهداء حسین بن علی (ع)، برساند.

بر همین اساس برای فهم بیشتر از اهداف و آموزه‌های حضرت سیدالشهدا(ع)، راز ارتباط قیام حسینی با قیام مهدوی و چگونگی بهره‌برداری از این فرصت معنوی عظیم با حجت‌الاسلام علی نیکی کارشناس و متخصص دین و استاد حوزه و دانشگاه به گفت‌وگو نشستیم.

گفت‌وگوی خبرنگار فارس با "حجت الاسلام علی نیکی" را در ادامه می‌خوانید.

 تاثیر قیام امام حسین(ع) بر جامعه وقت چه بود؟

قیام امام حسین(ع) موجب بیداری و زنده شدن جامعه و امت اسلامی شد که این بیداری، قیام‌های دیگری چون قیام توابین را به وجود آورد.

زمانی که اموی‌ها مسند حکومت را به دست گرفتند، شروع به تحریف دین و ایجاد بدعت کردند، دین در آن زمان از حالت طبیعی و عادی خود خارج شد و دیگر اثری از شریعت پیامبر گرامی اسلام باقی نماند.

اما خروج و قیام امام حسین(ع) همه را متوجه حقیقت بنی‌امیه و شخص یزید کرد و عامه مردم و جامعه دریافتند که این افراد حاکم، در نقطه مقابل دین قرار دارند و در واقع در آن زمان یک بیداری اسلامی به وجود آمد.

پایداری و حیات اسلام تا چه مقدار مرهون قیام امام حسین(ع) است؟

قیام امام حسین(ع) یک قیام جنگ‌طلبانه یا یک قیام بر اساس امیال شخصی و هوای نفس نبود، بلکه این قیام فقط برای رضایت خداوند متعال و احیای دین بود.

بر همین اساس امام حسین(ع) با این قیام عاشورایی خود اصول مهمی را تبیین کرده و به ارمغان آوردند.

ظلم‌ستیزی نخستین اصلی بود که توسط امام حسین(ع) برای مردم تبیین شد، شعار امام «هیهات من الذله» بود که مومنان باید به این اصل اساسی و مهم پایبند باشند.

تعبد به دین اسلام و شریعت دومین اصل این حماسه بود، یک فرد مومن و مسلمان باید متعبد به دین مبین اسلام باشد که امام حسین(ع) با قیام خود این مهم را برای مردم تبیین کرد.

زمانی که ماه‌های محرم و صفر از راه می‌رسند، نه تنها فقط مومنان و شیعیان بلکه افراد متعلق به ادیان و مذاهب دیگر نیز در مراسمات سوگواری امام حسین(ع) شرکت می‌کنند که در اصل این به معنای احیاء شعائر الهی است.

اصولی که توسط امام حسین(ع) بنا نهاده شد، تداوم حیات اسلام را تضمین کرد و به تعبیری اسلام به وسیله پیامبر گرامی اسلام(ص) پدید آمد و توسط امام حسین(ع) ماندگار شد.

ویژگی خاص عصر امام حسین(ع) چه بوده است که در دیگر عصرها ائمه شیعه مانند ایشان قیام نکردند؟

دلیل اول این است که امام حسین(ع) در زمان معاویه قیام نکردند، چرا که معاویه اهل ظاهرسازی بود و وانمود می‌کرد که فردی متدین و متخلق به آداب و اخلاق اسلامی و شریعت است، بر همین اساس امام نمی‌توانستند بر علیه معاویه به پا خیزند.

دلیل دوم این است که امام حسین(ع)، احترام گذاشتن به صلح امام حسن(ع) را مدنظر داشتند، اما در زمان یزید بن معاویه شرایط و جریان عوض شد، چرا که یزید فردی لاابالی و بی‌قید و بی‌بند و بار بود، اقداماتش علیه اسلام زیاد بود و بر همین اساس قیام علیه چنین حاکم فاسقی نسبت به دیگر حکام ظاهرساز راحت بود.

دلیل سوم این است که سایر ائمه اطهار یارانی چون یاران امام حسین(ع) نداشتند، امام حسین(ع) فرمودند که من اصحابی باوفاتر و بهتر از اصحاب خودم را نمی‌شناسم.

دلیل چهارم این است که شاید ائمه دیگر، یک قیام را برای تبیین حق کافی می‌دانستند و به همین علت قیام امام حسین(ع) را برجسته نمودند و این را برای اسلام کافی می‌دانستند.

کدام نهضت‌ها و انقلاب‌های انسانی و اسلامی که بشر به دست زده متأثر از قیام امام حسین است؟

انقلاب اسلامی ایران منبعث و برخواسته از متن دین و برگرفته از قیام امام حسین(ع) است، این انقلاب دقیقا برای احیای دین و ارزش‌های انسانی که همان اهداف امام حسین(ع) است، شکل گرفت.

انقلاب اسلامی نیز خود مبدا و حرکتی برای دیگر قیام‌ها و انقلاب‌ها از جمله بیداری‌های اسلامی در منطقه و تحرک مسلمانان علیه ظلم و بازگشت به هویت خود شد که همه این اقدامات با الگوگیری و نگاه به قیام امام حسین(ع) به ثمر نشست.

قیام مردم هند به رهبری گاندی نیز از دیگر قیام‌های متکی به آموزه‌های حسینی بود، رهبر آزادی‌خواهان هند عنوان می‌کرد که من از امام حسین(ع) آموختم که سختی را تحمل کنم و بپذیرم اما ذلت را نپذیرم.

آیا قیام امام زمان(عج) مرتبط با قیام امام حسین(ع) است؟

در روایات ما قیام امام حسین(ع) به عنوان نقطه عطف و قیام امام زمان(عج) به عنوان نقطه پایانی بیان شده است.

البته از این نکته نباید غافل شد که قیام امام حسین(ع) مبدأ قیام امام زمان(عج) است و از طرفی دیگر چون قیام حضرت سیدالشهدا(ع) در مکان و زمان نمی‌گنجد، حمایت از امام زمان(عج) نیز متکی به زمان خاص و مکان خاص نیست، اگر آن زمان حمایت از امام حسین(ع) در حضور در جبهه نظامی کربلا تحقق پیدا می‌کرد، امروز حمایت از امام زمان(عج) در جبهه نرم فرهنگی است.

همانگونه که در سال ۶۱ هجری باید در جبهه نظامی از امام حسین(ع) حمایت می‌شد، اکنون باید از امام زمان(عج) در جبهه‌های فرهنگی حمایت شود، چرا که علیه ایشان شبهات و مباحث جنگ نرم مطرح است و شیعیان باید مسلح به سلاح علم شوند.

بنابراین عاشورائیان کسانی هستند که منتظران واقعی امام زمان(عج) هستند و منتظران حقیقی کسانی هستند که از حماسه عاشورا درس امامت و ولایت را فرا بگیرند.

قیام حضرت سیدالشهدا(ع) یک قیام جهانی و برای همه بشریت بود، امام حسین(ع) قیام خود را از مکه آغاز کردند و در روایت داریم که قیام امام زمان(عج) نیز از مکه آغاز خواهد شد و برای جامعه و تمام بشریت نسخه شفابخشی خواهد بود.

توصیه شما برای استفاده مناسب از این شب‌های نورانی به شیعیان چیست؟

توصیه بنده به مومنان به ویژه جوانان، استفاده حداکثری از فضای معنوی ماه حزن و اندوه محرم است، شیعیان ابتدا باید منزلت و جایگاه اهل‌بیت(ع) را بشناسند و بدانند که برای چه کسانی نوکری و خادمی می‌کنند.

امام صادق(ع) در روایتی می‌فرمایند که هیچکس قابل قیاس با اهل‌بیت نیست، این روایت این مفهوم را نیز می‌رساند که خدمت به اهل‌بیت و امام حسین(ع) با هیچ خدمت دیگری قابل قیاس نیست.

همه باید به این دقت ویژه کنیم که هدف از قیام امام حسین(ع) چه بود، لحظه‌های عمر خود را فقط صرف شور نکنیم چرا که محرم فقط گریه و سینه‌زنی نیست، البته که همین گریه و سینه‌زنی نیز باید با دلیل و محتوا باشد.

خدمت به امام حسین(ع) هم رحمت و هم توفیق است و هر کسی این نعمت عظیم را ندارد پس خادمان و نوکران سیدالشهدا باید قدردان این نوکری باشند.

و به عنوان نکته پایانی، همه مومنان و به ویژه جوانان از محرم برای خودسازی بهره بردارند، از برکت این مجالس نورانی برای از بین بردن رذائل اخلاقی استفاده کنند و تلاش کنند که در مکتب امام حسین(ع) آنگونه که مدنظر اهل‌بیت عصمت و طهارت است، رشد کنند.