خوزستان سرزمینی جلگه ای است که می توان آن را «حاصلخیزترین خاک جهان» دانست. رودخانه های دائمی و بسیار پر آب مانند کارون، کرخه، دز، مارون و جراحی خاک این سرزمین را سیراب می کنند و سپس راهی خلیج فارس می شوند.

استان خوزستان از شرق و شمال توسط رشته کوه های زاگرس احاطه شده است. اما هر چه به سمت غرب و جنوب پیش برویم از ارتفاعات کاسته شده و کوه ها جای خود را به جلگه ای پهناور و حاصلخیز می دهند. رودها موجب شده تا مردمان این دیار در کنار آب ها سکونت کرده و برای گذران زندگی کشاورزی کنند.

خوزستان هر ساله در تولید محصولات کشاورزی پیشتاز است. از گندم، نیشکر، ذرت و صیفی جات گرفته تا پرتقال و سیب و انار همگی در این خاک پر رونق قابلیت کشت و تولید دارند. اما مسائلی نیز در این زمینه وجود دارد؛ از جمله نبود برنامه ریزی برای کشت محصولات و بی رغبتی کشاورزان برای استفاده از روش های مدرن آبیاری که موجب بروز مشکلاتی از جمله مصرف زیاد آب و کمبود برخی محصولات کشاورزی می شود.

لازم به ذکر است که طی سال های اخیر با مدیریت صحیح و استفاده بهینه از منابع موجود با وجود خشکسالی، کشاورزی خوزستان کمترین آسیب را دیده است و اکنون نیز با انجام کارهای پژوهشی، محققان به دنبال بهبود کشاورزی و افزایش راندمان تولیدات زراعی در این استان هستند.

«ارزش تقریبی محصولات کشاورزی معادل ۵ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان می‌شود»

کیخسرو چنگلوایی، رئیس سازمان جهاد کشاورزی خوزستان در گفت‌وگو با خبرنگار گروه استان‌های باشگاه خبرنگاران جوان از اهواز، با بیان این که استان خوزستان مهم‌ترین قطب تولیدات کشاورزی است و مقام اول را در این زمینه دارا است، گفت: در حال حاضر مجموع محصولات زراعی ۱۶ و ٢ دهم میلیون تن است، و این در حالیست که در سال ۱۳۹۲ فرآورده‌های ما ۱۲ و ٢ دهم میلیون تن بوده اند که به معنا رشد ٣٧ درصدی طی این سال‌ها است.

او با اشاره به وقوع سیل سنگین در اوایل امسال و وارد آوردن خسارت به بخش کشاورزی خوزستان افزود: خوشبختانه با وجود همه این اتفاقات، شاهد افزایش یک میلیون تنی محصولات زراعی نسبت به پارسال بوده ایم و قسمت عمده بالا رفتن تولیدات به دلیل کشت گندم، ذرت، برنج و کلزا است. ارزش تقریبی محصولات نیز معادل ۵ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان می‌شود که هم کمک به اقتصاد ملی محسوب می‌گردد و هم بهره‌برداری بهینه از منابع تولید ثروت در استان و افزایش درآمد خانوار‌های روستایی را در پی دارد.

چنگلوایی عوامل موفقیت رشد در بهره وری بخش زراعی خوزستان را «طرح ۵۵۰ هزار هکتاری احیا اراضی» دانست و اظهار کرد: این طرح یکی از اقدامات ماندگار در استان است که ما اثر آن را در کوتاه مدت دیدیم و در بلند مدت نیز مشاهده خواهیم کرد. اجرا این طرح، بخشی از سفر مقام معظم رهبری در سال ۷۵  است که با اذن ایشان و پیگیری‌های رئیس جمهور، یک و نیم میلیارد دلار از محل صندوق توسعه ملی برای انجام کار‌های زیر بنایی به استان خوزستان اعطا شد. این اعتبار دقیقا ۱٨ و نیم برابر کمک بلاعوضی است که در آب و خاک این استان طی ۵۰ سال گذشته انجام شد.

رئیس سازمان جهاد کشاورزی خوزستان طرح ۵۵۰ هزار هکتاری را با توجه به تامین مطمئن آب، زهکشی و اصلاح خاک؛ کمک به افزایش عملکرد، تولید پایدار و تجهیز و نوسازی این سازمان عنوان کرد و بیان داشت: کشاورزی امری زنده و پویا است که ما باید کشاورزان را در بحث مدیریت زراعی و استفاده مناسب از نهاده‌ها آموزش دهیم.

اعطا ۳۷۰ میلیارد تومان تسهیلات کم بهره به کشاورزان /خریداری بیش از ۶ هزار دستگاه کارنده

این مقام مسئول در خصوص عوامل موفقیت در افزایش بهره وری محصولات کشاورزی در خوزستان تصریح کرد: توجه ویژه به انتقال یافته‌های تحقیقاتی و کار‌های بِه نژادی، استفاده از ارقام پر محصول (که نه تنها افزایش تولیدی برای ما داشته بلکه در مقابل تنش‌های زنده و غیر زنده مقاوم و متحمل باشد)، توسعه مکانیزاسیون و استفاده از ماشین آلات و عدوات دنباله بند جدید (که برای حفظ محیط زیست و خاک مناسب باشد)، تغییر آرایش سطح زیرکشت (درسال ۹۲ خورشیدی ٣٧ درصد از سطح زیر کشت گندم با کارنده‌ها کشت می‌شد و امثال به بالا ٧٨ درصد رسیده است.)، استفاده از خط ویژه اعتباری مکانیزاسیون (طی ۵ سال گذشته حدود ۳۷۰ میلیارد تومان تسهیلات کم بهره به کشاورزان داده شده و ۵ هزار و ۵۰۰ دستگاه تراکتور سبک و سنگین و ۲۵۰ دستگاه کمباین خریداری شد) که این عوامل توانست به افزایش تولیدات کمک کند.

کیخسرو چنگلوایی در ادامه اذعان داشت: کاهش ضایعات زمان برداشت محصولات (به ازا هر یک درصد کاهش ضایعات در تولید گندم، حدود ۱۷ هزار تن از هدر رفت آن جلوگیری شده است که ارزش ریالی آن بیش از ۳۷ میلیارد تومان است.)، توسعه سیستم‌های نوین آبیاری، مدیریت به موقع عوامل زیان رسان (مانند مبارزه با علف‌های هرز، آفات و بیماری‌ها و تغذیه متعادل) از دیگر دلایل افزایش تولید محصولات کشاورزی در استان خوزستان هستند.

چگونه می توان به افزایش صادرات تولیدات کشاورزی کمک کرد؟

او در خصوص افزایش صادرات تولیدات کشاورزی از خوزستان به سایر نقاط ایران و منطقه بیان کرد: باید در ابتدا بازار‌های هدف را شناسایی، استاندارد‌های آنان را شناخته و بر همان اساس صنایع بسته بندی خود را ارتقا دهیم. هر کشوری معیار‌های مورد نظر خود را در تولید (فراوری های کشاورزی) از لحاظ اندازه، بقایای سموم و فلزات سنگین دارد که در صورت شناخت آنان می‌توان به افزایش صادرات کمک ویژه کرد. البته لازم به ذکر است که وجود صنایع تبدیلی و فراوری محصول در کنار این عوامل نیاز است، زیرا ارزش افزوده نهایی در آنجا تامین می شود.

رئیس سازمان جهاد کشاورزی خوزستان با ذکر این مسئله که اگر محصولات را بر مبنای ٢ نکته فوق تولید کرد می توان به نتایج خوبی دست یافت، در ادامه گفت: رعایت استاندارد‌ها و راه اندازی صنایع تبدیلی و تکمیلی می‌تواند به افزایش صادرات کمک کند. بالا رفتن صادرات چه به لحاظ تنوع تولیدات و چه حجم آن، می‌تواند ارزآوری داشته و به پایداری تولید یاری نماید. کل صادرات فراوری‌های زراعی خوزستان در سال ۱٣٩٢، ۳۷۳ میلیون دلار بود در حالی که همین عدد در سال ۹۶ به یک میلیارد و یکصد و ۴٧ ملیون دلار رسید. (حدود ٣ و نیم برابر شده است.)

«اوج زراعت خوزستان در روسیه یخبندان است»

چنگلوایی بیان داشت: در حال حاضر متناسب با نوع محصول کشوری‌های هدف گذاری شده متفاوت هستند. عمده سبزی و صیفی به روسیه، خرما به کشور‌های حوزه خلیج فارس و گندم به ایتالیا و عمان صادر می‌شود. البته برنامه داریم تا با وارد کردن بخش خصوصی در زمینه صادرات محصولات کشاورزی و با رعایت استاندارد‌ها بازار‌های هدف بیشتری را داشته باشیم. درست در اوج تولیدات زراعی استان خوزستان بسیاری از مناطق روسیه یخبندان است و امکان کشاورزی ندارند.

او در پایان اذعان داشت: اگر بخش خصوصی پای کار بیاید، زیر ساخت‌ها آماده شود، قوانین گمرکی تسهیل یابد، خطوط هواپیمایی راه اندازی شود و لنج‌ها و کشتی‌ها برای صادر کردن به خلیج فارس فراهم شوند، می توان در افزایش صادرات نقش مهمی ایفا کرد. لازم به ذکر است که بر اساس برنامه‌ها قرار است که با برطرف نمودن نقاط ضعف و قوت تا سال ۱۴۱۰ تولید انواع محصولات کشاورزی را به ۳۰ میلیون تن برسانیم.

نقش کودهای شیمیایی در کشاورزی

علیرضا جعفر نژاد، معاون پژوهشی و رئیس بخش تحقیقات خاک و آب مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان خوزستان گفت: یکی از مهم‌ترین نهاده‌های محصولات کشاورزی، کود هاش شیمیایی است که بر اساس نتایج تحقیقات بین ٣۰ تا ۵۰ درصد تولیدات به صرفه محصولات کشاورزی به دلیل مصرف صحیح کود است. در کمیته پایش و نظرات بر انواع کود‌های خوزستان که به مدت ۴ سال در حال فعالیت هست تا حد زیادی از عرضه کود‌های تقلبی در استان جلوگیری کرده و آموزش‌های لازم را نیز در این خصوص به کشاورزان ارائه داده ایم.

او با اشاره به مصرف کود های شیمیایی در کشاورزی و تولید محصولات زراعی افزود: برای اینکه اثر بخشی کود‌ها و میزان جذب عناصر غذایی توسط گیاه اندازه گیری شود، بذر‌ها در آزمایشگاه آسیاب شده و با استفاده از روش‌های استاندارد، میزان عناصر جذب شده و اثر بخشی کود‌های شیمیایی از این طریق اندازه گیری و برآورد می‌گردد.

باید کشاورزی را از سطح معیشتی به درجه تجاری برسانیم

عبدالعلی گیلانی رئیس مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان خوزستان  گفت: اهداف مزرعه تحقیقات کشاورزی را می توان در چند بخش دسته بندی کرد. افزایش تولید، بالا بردن کیفیت، حفظ منابع آب و خاک و در کنار آن، بهره وری مطلوب از این منابع در راستا پاسداری از آنان برای آیندگان از جمله فعالیت های ما هستند.

او هدف نهایی را در سطح کلان تر، افزایش رفاه زندگی مردم جامعه دانست و افرود: باید به گونه‌ای تغییر کنیم که در جهت رفع نیاز‌های انسان باشد تا به امنیت غذایی برسیم. هزینه‌ها را کاهش دهیم و دانش تولید را در عرصه کشاورزی به مرحله‌ای برسانیم که توانمند باشیم و در نهایت جامعه کشاورزی را که امروز به صورت معیشتی است، به سطح تجاری نزدیک نماییم.

گیلانی با بیان اینکه باید به شرایطی برسیم که کشاورز توانمند شده و محصولات خود را بر اساس علم و تکنولوژی روز تولید کند بیان کرد: افزایش تولید، بهبود کیفیت و تولید محصولات صادراتی، موجب بالا رفتن سطح معیشت مردم و کسب دانش تخصصی در زمینه کشاورزی می شود. همچنین با انجام کارهای بهره وری می توان در حوزه مصرف کود، آب و سموم به نتایج بهتری رسید.

شناسایی مقاوم ترین بذر برای معرفی به بازار و افزایش بهره وری محصولات زراعی

محمد طباطبایی پاتولوژیست بخش غلات مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان خوزستان با بیان اینکه یکی از عوامل کاهش عملکرد گندم حمله بیماری‌ها به آن است گفت: یکی از اقدامات ما ارزیابی محصولات برای مقاومت در برابر بیماری است. در این مزرعه حدود ۴ هزار ژنوتیپ از ۴ اقلیم کشور کشت می‌شود. بیماری را اینجا مستقر می‌کنیم و در نهایت مقاوم‌ترین بذر‌ها به بازار معرفی می‌شوند.

او افزود: در قسمت پایانی باید محصولی معرفی شود که در مقابل بیماری‌های استان خوزستان مقاوم باشد و نسبت به تنش‌های خشکی تحمل بالایی داشته باشد. ژنوتیپ انتخابی باید نسبت به هر نوع تنش زیستی و غیرزیستی شکیبا باشد و در صورتی که محصول کوچک‌ترین واکنش یا حساسیتی نسبت به هر تنشی داشته باشد، آن را از چرخه خارج کرده که این عمل باعث افزایش عملکرد تولیدات کشاورزی می‌گردد.

طباطبایی با اشاره به آب و هوای اهواز که تنش‌های فراوانی در آن وجود دارد، بیان داشت: گرما، شوری خاک، خشکی آب و هوا، گرد و خاک و ... از جمله مشکلات موجود در خوزستان هستند که در نتیجه باید محصولی کشت شود که در مقابل این تنش‌ها مقاومت کند.

صحت سنجی سموم شیمیایی

صلاحی، رئیس بخش تحقیقات گیاه پزشکی با بیان اینکه یکی از رسالت‌های بخش تحقیقات گیاهپزشکی در خوزستان شناسایی سموم جدید است که هر سال توسط شرکت‌های مربوط تولید می‌شود، گفت: سموم برای صحت سنجی در اختیار ما قرار می‌گیرند و اگر سموم شیمیایی بتوانند حشرات، آفت زا ها و قارچ ها را به خوبی کنترل کنند تایید می شوند. 

او در خصوص نبود شماره ثبت موسسه تحقیقات گیاه پزشکی بر روی سموم هشدار داد و این کونه محصولات را غیر قابل فروش و ممنوع عنوان کرد.

اندرزیان معاون آموزش و سرپرست بخش علوم زراعی و باغی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان خوزستان از برگزاری سالانه حدود ۵۰۰ دوره آموزشی که معادل ۴۰۰ هزار نفر روز است برای کارکنان و بهره برداران مجموعه وزارت جهاد کشاورزی در استان خوزستان نیز خبر داد.

تصرف بازارهای صادراتی منطقه در حوزه محصولات کشاورزی

در خوزستان بیش از ۳ میلیون زمین مستعد برای کشاورزی وجود دارد که تنها یک میلیون و ۱۰۰ هزار هکتار از آن به زیر کشت می‌رود و بقیه آن به صورت بایر باقی می‌ماند. لازم است تا با مدیریت صحیح و انجام کار‌های تحقیقاتی، تولید محصولات زراعی در این استان افزایش یابد و با ورود بخش خصوصی در این حوزه به دنبال تصرف بازار‌های صادراتی کشور‌های منطقه و به خصوص روسیه باشیم.