باران، آن رحمت بی‌انتهای الهی که زمین خشک را پس از مُردن جان می‌بخشد و دانه را پس از خفتن می‌رویاند پس از خاطره‌ی تلخ سیلاب فروردین ۹۸ حالا به واهمه‌ای تبدیل شده که همه از نتایج پایانی آن در اضطراب‌اند.

اینجا با اولین قطرات باران، وقتی کودکان شعر باز باران با ترانه را بر لب‌هایشان جاری می‌کنند، بزرگتر‌ها به فکر فرو می‌روند و با خویشتن زمزمه می‌کنند که آیا باید در انتظار سیلاب دیگری باشند؟ یا همه چیز به جان گرفتن و سبز شدن زمین‌های تفدیده خوزستان ختم خواهد شد؟

مسؤولین کشوری نیز از اهمیت آمادگی برای مواجهه با بحران سیلاب احتمالی می‌گویند و برخی مسؤولان استانی از «نترسید، خبری نیست!» حال باید دید که سدهای خوزستان تا کجا بر این اظهارات مُهر تایید خواهند زد.

احتمال سیلاب

سیف‌الله آقابیگی،مدیر کل دفتر مدیریت بحران شرکت مدیریت منابع آب ایران با بیان اینکه بارش‌ها در روزهای ابتدایی سال طبق پیش‌بینی‌های انجام شده از سوی سازمان هواشناسی بیش از حد نرمال خواهد بود اظهار کرد: در صورت چنین بارش‌هایی احتمال سیلابی شدن رودخانه‌ها زیاد خواهد بود.

وی افزود: وضعیت حجم مخازن سدها و رهاسازی به موقع و برنامه‌ریزی شده مخازن سدها برای بارش‌های جدید در دستور کار قرار خواهد گرفت تا بتوان به خوبی سدها را در هنگام بارش‌های سیل‌آسا مدیریت کرد.

 مدیر کل دفتر مدیریت بحران شرکت مدیریت منابع آب ایران با تاکید بر اینکه شناسایی نقاط بحرانی رودخانه‌ها و نقاط فاقد گذر آب مناسب در محدوده شهرها و روستاها نیز مورد تاکید قرار گرفته است عنوان کرد: این تصمیم‌ها به‌گونه‌ای گرفته و اجرایی خواهد شد که بتوانیم از آنها نهایت بهره را ببریم پس تمام همکاران باید برنامه‌های پیش‌بینی شده را با هماهنگی سایر دستگاه‌های مربوط اقدام و در سطح استان‌ها به مرحله اجرا درآورند.

سیل‌بندِ ۲۰ساله

محمد حری، مدیرکل دفتر فنی استانداری خوزستان با اشاره به رفع نقاط پرخطر در سیل بندهای استان عنوان کرد: با مجموعه اقداماتی که برای احداث،ترمیم ، بازسازی و مقاوم سازی ۲۱۰ کیلومتر از بازه‌های سیل بندهای استان صورت گرفت می‌توان گفت خطر جدی از بابت سیلاب، روستاهای استان را تهدید نمی‌کند.

وی افزود: مقاوم سازی تمامی این سیل بندها نیازمند اعتبارات بسیار زیادی است که با توجه به محدویت‌های اعتباری انجام عملیات‌های ترمیمی با مشورت فرمانداران، بخشداران و دهیاران انجام شد.

مدیرکل دفتر فنی استانداری خوزستان عنوان کرد: خوزستان ۸۰۰ کیلومتر سیل بند دارد که عمر عمده آنها بیش از ۲۰ سال است و با توجه به خشکسالی سال‌های متمادی و دستکاری‌هایی که در این مدت صورت گرفته، بخش عمده‌ای از آنها نیاز به بازسازی دارد.

وی با تاکید بر اینکه در حال حاضر برای پیشگیری از هرگونه خطر احتمالی ناشی از سیلاب ماشین آلات پیمانکاران در مناطق مورد نظر آماده به کار هستند افزود: به پیمانکاران ابلاغ شده است تا پایان بارندگی‌های فرودین ماه اجازه خروج ماشین آلات را ندارند و در صوررت نیاز تمام امکانات خود را در اختیار ستاد بحران شهرستان‌ها قرار دهند.

مقاوم‌سازی سیل‌بندها

حری در رابطه با اقدامات صورت گرفته بیان کرد: عمده عملیات بازسازی و مقاوم سازی سیل بندها در۷۰ نقطه بحرانی در ۱۰ شهرستان هدف صورت گرفته است و ۳۵۰ دستگاه ماشین آلاتی مانند بیل میکانیکی، لودر، کمپرسی و... در ۱۰ شهرستان اهواز، حمیدیه، باوی، کارون، شادگان، خرمشهر، دشت آزادگان، هویزه، شوش و شوشتر مشغول فعالیت هستند که در روزهای اخیر ضمن انجام اقدامات تکمبلی، نسبت به رفع مشکلات به وجود آمده در نقاط متعدد اقدام کردند.

وی افزود: با این وجود اخباری مبنی بر شکستگی سیل بندها اعلام می‌شود که برابر بررسی‌های انجام شده دلیل عمده آنها مسدود نشدن برخی زهکش‌ها و یا لوله‌های دفع آب‌های سطحی است و این درحالی است که باید متولیان مربوطه به شکل صحیح نسبت به بستن زهکش‌ها و یا لوله‌های دفع آب‌های سطحی اقدام می‌کردند اما با این وجود از پیمانکارانی که در اختیار معاونت عمرانی استانداری هستند خواسته شده تا به این مسئله ورود کنند.

تردید در بحران

مدیرکل دفتر فنی استانداری گفت: به منظور پیشگیری و مقابله با سیلاب احتمالی تمام ظرفیت کارشناسی و اجرایی حوزه معاونت عمرانی و دفتر فنی در کنار فرمانداران به عنوان رؤسای ستاد بحران شهرستان‌ها قرار گرفته است.

وی افزود: بخش زیادی از سیل‌بندهای استان عمر مفید خود را گذرانده‌اند و به صورت قطعی نمی‌توان گفت که در آینده دچار مشکل نخواهیم شد با این وجود اقدامات لازم صورت گرفته و با توجه به تجربه سیلاب سال گذشته این آمادگی در استان وجود دارد تا اجازه ندهیم روستاهای استان دچار آسیب شوند.

سیل‌بندها شکست

سید ابراهیم حسینی، مدیر دفتر حفاظت و مهندسی رودخانه‌ها و سواحل سازمان آب و برق خوزستان با اشاره به شکستگی سیل‌بندها در برخی روستاهای پایین‌دست رودخانه کرخه طی هفته گذشته عنوان کرد: روز گذشته سیل‌بند روستای «بیت کوار» در شهرستان هویزه دچار شکستگی شده که عملیات ترمیم آن در حال انجام است.

وی افزود: در روزهای گذشته نیز شکستگی در سیل بند روستای دفار و روستای کسر در دشت آزادگان و منطقه گبان در هویزه رخ داده بود که اکنون ترمیم شده‌اند.

حسینی در تشریح میزان خسارات بیان کرد: شکستگی این سیل‌بندها تاکنون خسارتی نداشته و باعث آبگرفتگی مزارع و روستاها نشده و زمین‌هایی که زیر آب رفته‌اند به دلیل تعرض و کشاورزی در بستر رودخانه بوده است.

وی با تاکید بر ترمیم و استحکام بخشی سیل‌بندها برای افزایش تاب آوری رودخانه‌های دز و کرخه افزود: متاسفانه سیل‌بندها در منطقه بامدژ از توابع شهرستان اهواز (پایین دست دز) و شهرستان‌های دشت آزادگان و هویزه، استحکام بخشی نشده است که در صورت افزایش آب خروجی از سدهای دز و کرخه، با مشکل مواجه می‌شوند.

مدیر دفتر حفاظت و مهندسی رودخانه‌ها و سواحل سازمان آب و برق خوزستان گفت: بازسازی و تحکیم سیل‌بندها بر عهده استانداری و فرمانداری‌ها بوده اما ماشین آلات و نیروهای سازمان آب و برق برای کمک در عملیات در دشت آزادگان مستقر هستند.

سیلاب، نه

داریوش بهارلویی،مدیر دفتر برنامه‌ریزی منابع آب خوزستان با بیان اینکه خروجی سدها بر اساس تاب آوری رودخانه‌ها تنظیم شده بیان کرد: تا نیمه فروردین ماه طبق پیش‌بینی‌ها به نظر می‌رسد که جریانات ورودی به استان توسط سدها قابل کنترل باشد بنابراین میزان خروجی سدها تا نیمه فروردین ماه ثابت می‌ماند و برای برنامه‌ریزی خروجی سدها در نیمه دوم فروردین نیز باید منتظر پیش‌بینی‌های هواشناسی و بارش‌های آینده باشیم.

وی افزود: شرایط سیلابی سدهای دز و کرخه بسیار وابسته به سامانه‌های بارشی خواهد بود که از نیمه دوم فروردین‌ماه  وارد این حوضه ها می‌شود.

بهارلویی در پاسخ به احتمال سیلاب عنوان کرد: سازمان هواشناسی پنج سامانه بارشی را پیش بینی کرده بود که تاکنون سه سامانه را در تاریخ های ۲۵ و ۲۸ اسفند و سوم فروردین پشت سر گذاشتیم و برای ۱۰ فروردین نیز سامانه دیگری در راه است.

وی افزود: بارش‌ها ممکن است موجب روان‌آب و آبگرفتگی در شهرها و روستاها شود اما سیلاب و آبگرفتگی که حاصل از رودخانه و سد باشد نخواهیم داشت.

ظرفیت خالی سدها

مدیر دفتر برنامه‌ریزی منابع آب خوزستان ظرفیت خالی سدهای استان برای کنترل سیلاب را ۶.۱ میلیارد مترمکعب عنوان کرد و گفت: از این میزان سهم سد کرخه ۱.۲ میلیارد مترمکعب، سد دز ۸۰۰ میلیون مترمکعب، سدهای زنجیره ای حوضه کارون ۳.۳ میلیارد مترمکعب و سد مارون ۶۸۷ میلیون مترمکعب و سد جره ۸۰ میلیون مترمکعب است.

وی افزود: برای کمک و کاهش فشار به پایین دست رودخانه کرخه، دبی خروجی سد کرخه از ۴۵۰ مترمکعب درثانیه، از امروز به ۴۰۰ مترمکعب درثانیه کاهش می‌یابد، همچنین خروجی سد دز حدود ۶۰۰ تا ۷۰۰ مترمکعب درثانیه، سد گتوند (کارون) ۲۲۰ تا ۲۵۰ مترمکعب درثانیه و سد مارون ۱۰ مترمکعب درثانیه است.

بهارلویی با بیان اینکه باران اخیر تاثیر چندانی بر ورودی آب به استان نداشته بیان کرد: در ۲۴ ساعت گذشته ۱۴۴ میلیون مترمکعب آب وارد سدهای استان شده و ورودی‌ها نسبت به دیروز روند کاهشی داشته، البته تاثیر بارش‌ها در روزهای آینده بیشتر مشخص می‌شود.

وی افزود: با توجه به ظرفیت خالی موجود در سدهای حوضه رودخانه کارون، در این حوضه فعلا جای نگرانی نیست و جریان‌های ورودی قابل کنترل است.

طغیانی دیگر

اگر چه وزیر نیرو، ۲۵ اسفند ماه تاکید کرد که «طبق پیش‌بینی‌ها، در اثر بارش‌های پیش رو ورودی به مخازن کرخه و دز افزایش می‌یابد که در اثر آن، برای داشتن حجم مناسبی از آب در این مخازن با هدف مدیریت یا تسکین سیل، ممکن است به‌ناچار خروجی مخازن افزایش یابد.» اما مدیران سازمان آب و برق خوزستان بر تثبیت خروجی سدها تا اوایل فروردین تاکید کرده‌اند و این در حالی است که کوچک‌ترین تاخیر در تصمیم‌گیری به موقع میتواند خوزستان را تا پای دار سیلاب بکشاند.

سیلابی که خاطرات تلخ به زیر آب رفتن ۱۳۳ روستا، تخلیه جزئی و کلی ۳۷۴ روستا و متاثر شدن ۴۰۰ هزار خوزستانی از آن، هنوز از ذهن رنجور این خاک به در نشده است، حال باید دید که آیا تدابیر اندیشیده و در حال اندیشیدن را یارای مواجهه با سیلی سیلابی دیگر هست یا اینکه مردم باید خود را برای دست‌وپنجه کردن با طغیانی دیگر آماده کنند.