دانشیار دانشکده اقتصاد دانشگاه شهید چمران اهواز کرونا را فرصتی برای اعمال انضباط مالی و بازنگری در شیوه‌های مدیریتی و روی آوردن به اداره عالمانه و عاقلانه کشور دانستد.

دکتر سید مرتضی افقه در خصوص تاثیر همهگیری کرونا بر تغییرات اقتصادی در سطح ملی اظهار داشت: تنگنای اقتصادی ناشی از شیوع بیماری کرونا و کاهش غیر منتظره قیمت نفت، دیگر اجازه نمی‌دهد که اداره کشور با ریخت و پاش و بی مبالاتی همراه باشد. در طی سه دهه گذشته با اتکا به درآمدهای نفتی، بسیاری از ناکارآمدی های مدیران و مسوولان کتمان شده بود اما اکنون کرونا بهترین فرصت را به وجود آورده  تا ما تغییر و تحول اساسی در اداره کشور ایجاد کنیم.

وی گفت: اداره کشور در سه چهار دهه گذشته به علت درآمدهای وافر نفت با بی‌مبالاتی مسوولان و مدیران کشور در هزینه کردن درآمدها همراه بود یعنی در آمدهای نفتی در این سال‌ها سرپوشی برای ناکارآمدی مدیران بود و این باعث شده بود که ناکارآمدی‌های کتمان شده ای که در سراسر اجزای اداره کشور وجود داشت مشهود نشود.

دانشیاردانشکده اقتصاد دانشگاه شهید چمران اهواز گفت: از جمله بی تدبیری در اداره کشور با اتکا به درآمدهای نفتی، نظام انتصاب و انتخاب مدیران از سطوح بالا تا پائین در همه نهادها و سازمان‌های ارتزاق کننده از بودجه براساس روابط حزبی، قومی، فامیلی و ... بود که باعث ناکارآمدی دراداره کشور شده بود که به نوبه خود موجب اتلاف منابع طبیعی و مالی، کاهش بهرهوری و افزایش هزینه‌های تولید شده بود.

افقه گفت: شرایط جدید شاید اصلاحاتی در این رویه ها ایجاد کند چون دیگر درآمدهای فراوان نفتی برای کتمان این موضوع  وجود ندارد.

این استاد اقتصاد دانشگاه شهید چمران اهواز ادامه داد: بنابراین با تداوم بحران کرونا و در صورتی که قیمت نفت افزایش نیابد و تحریم ها برچیده نشوند، حاکمیت چاره ای جز ایجاد تغییر اساسی در مدیریت و اداره کشور ندارد.

وی افزود: گرچه تغییرات اساسی و زیربنایی در موارد فوق، درکوتاه مدت امکان پذیر نیست و تا چند سال مجبوریم مشکلات این بحران‌های سه گانه را تحمل کنیم ولی حداقل حاکمیت باید در مواجهه با واقعیات موجود متقاعد شود که اداره  کشور نیازمند تغییرات اساسی و زیربنایی در همه اجزا است زیرا تداوم ناکارآمدی ساختارهای سیاسی و اداری کشور، باعث خواهد شد که تورم و رکود و بیکاری و فقر و توزیع درآمد ادامه داشته باشند.

عضو هیات علمی دانشگاه شهید چمران اهواز بیان کرد: این تغییر رفتار می‌تواند به اداره عالمانه و عاقلانه تر کشور کمک کند در غیر این صورت اگر تغییر اساسی ایجاد نشود و در آمدهای نفتی به حالت عادی برنگردد کشور به بن بست می رسد.

وی توضیح داد: تبعات اقتصادی کرونا در صورت داشتن درآمدهای نفتی، طولانی مدت نیست و به محض پایان یافتن،  شاید در کمتر از یک سال شرایط عادی شود اما مشکل انحصاری ما در ایران اعتیاد به درآمدهای نفتی است که با تداوم تحریم‌ها و کاهش قیمت نفت این مشکلات ادامه خواهند داشت بنابراین در ایران پس از کرونا، تغییر اساسی در رفتار مدیریت باید اتفاق افتد.

افقه با اشاره به اینکه باید رفتارهای صرفه جویانه داشته باشیم و سیستم های مدیریتی به سمت بهبود برود ادامه داد: از آنجا که توده مردم به لحاظ فشارهای اقتصادی در چندین سال گذشته به آستانه صبر خود نزدیک شده یا رسیده اند و با وجود تجارب تنش‌های سیاسی اجتماعی ۹۶ و ۹۸ ، تداوم بی تدبیری و ناکارآمدی در اداره کشور ممکن است هزینه های سنگینی به جامعه تحمیل کند.

استفاده بیشتر از نیروهای انسانی زبده و با انگیزه

افقه افزود: این تنگنا می‌تواند زمینه ای فراهم کند که  ما باور کنیم درآمد نفتی دیگر وجود ندارد و لطمه شدید از کرونا به ما وارد شده پس گریزی نداریم که به سمت استفاده از نیروهای انسانی زبده و با انگیزه حرکت کنیم و با استفاده از انبوه نیروهای متخصص، و زبده و دلسوز خود، مانع از مهاجرت این حجم از نیروهای انسانی خود باشیم. 

دانشیاردانشکده اقتصاد دانشگاه شهید چمران اهواز بیان کرد: سیستم های گزینش و  نحوه انتخاب و انتصاب مدیران باید تغییر کند چون نوع سیستم و ساختار حاکم بر نظام تصمیم گیری باعث شده بود کشور پرهزینه اداره شود و با تورم مزمن بیکاری و رکود روبرو باشیم و به دلیل وجود درآمدهای نفتی و نبود تنگناهای اقتصادی تا کنون ضعف مدیران کتمان شده بود ولی دیگر قابل پنهان کردن نیست و دولت و حکومت باید واقع گرایانه تر با اداره کشور و تصمیمات برخورد کنند.

وی ادامه داد: متاسفانه در شرایط فعلی مردم به شدت متاثر و منفعل نسبت به تصمیمات مدیریتی هستند و مردم با مکانیسم قیمت، رفتارهای خود را تعدیل می کنند و به ناچار اسراف و اتلاف چندانی ندارند اما این خطر وجود دارد که گسترش فقر، ممکن است مشکلات اجتماعی و سیاسی جبران ناپذیری به کشور تحمیل کند.

دانشیار دانشکده اقتصاد دانشگاه شهید چمران اهواز گفت: اثرات اقتصادی بحران کرونا در سطح ملی را باید با کل جهان متفاوت بدانیم چون این بحران با ۲ بحران دیگر همزمان شده است. از سال ۹۷ با بحران تحریم و فشار خارجی مواجه بودیم که نه فقط تحریم نفتی بلکه تحریم ارتباطات بانکی و اقتصادی با خارج را شامل می‌شود.

وی افزود: چالش این بحران قبل از اینکه بحران کرونا در کشور نمایان شود، در بودجه ۹۹ مشهود بود و  بسیاری از کارشناسان اقتصادی این وضعیت را پیش‌بینی کرده بودیم که درآمدهایی که در این بودجه پیش بینی شده محقق نمی‌شود و می دانستیم که پس از سال ۹۹ برای مردم بسیار سخت خواهد بود و کرونا این بحران را تشدید کرد.

افقه ادامه داد: با شیوع کرونا از کار افتادن بسیاری از فعالیت‌هایی که در شرایط تحریم با دشواری مشغول به کار بودند بحران موجود کشور را تشدید کرد.

دانشیار دانشکده اقتصاد دانشگاه شهید چمران اهواز بیان کرد: بحران سومی که بعد از عید نمایان تر شد کاهش شدید و بی سابقه یا کم سابقه قیمت نفت بود که باعث شد امید به تحقق حداقل درآمدهای پیش بینی شده در بودجه نیز کم رنگ شود.

وی گفت: از آنجا که در این ۲ سال تحریم نفتی، اقتصاد کشور با کاهش درآمدهای نفتی خودش را وفق داده بود، کاهش کم سابقه قیمت نفت، در مقایسه با سایر کشورهای صادرکننده نفت، فشار جدید چندانی به ما وارد نمی‌کند البته این گفته در کوتاه مدت صدق می‌کند اما اگر این تحریم‌ها برداشته شوند ما نمی توانیم از وضعیت خروج از تحریم بهره زیادی ببریم.

افقه ادامه داد: در حال حاضر قیمت نفت  بین ۲۰ تا ۳۰ دلار است و به نظر می‌رسد برابر با هزینه استخراج هر بشکه نفت است یعنی با قیمت های فعلی، عملا درآمد قابل توجهی از فروش نفت نداریم، حتی اگر تحریم‌های فروش نفت ما کاملا برچیده شوند.

دانشیار دانشکده اقتصاد دانشگاه شهید چمران اهواز اضافه کرد: کرونا همزمان با این دو بحران، شرایط را برای کشور خیلی بحرانی تر کرده و لازم است که تمهیدات خیلی جدی تر از قبل برای کشور اندیشیده شود.

وی گفت: اگر چه بحران کرونا در کشور، استان و جهان، بر بسیاری از فعالیت‌ها به ویژه تولید کالاهای لوکس از جمله لوازم خانگی و گردشگری به شدت لطمه وارد کرد اما بخشی از فعالیت ها از جمله تولیدکنندگان وسایل و محصولات بهداشتی، پزشکی و مواد غذایی به علت کرونا رونق گرفتند.

افقه اظهار داشت: بنابراین، دولت می‌تواند به صورت موقت از این تولید کنندگان مالیات بیشتری بگیرد تا برخی از هزینه‌های درمانی را جبران کند.

تاثیر همه گیری کرونا بر اقتصاد خوزستان

دانشیار دانشکده اقتصاد دانشگاه شهید چمران اهواز گفت: تاثیر همه گیری کرونا بر تغییرات اقتصادی خوزستان به طور کل مانند کشور و جهان، تعطیلی بسیاری از فعالیت های اقتصادی، خانه نشینی مردم و از کار افتادن  بسیاری از فعالیت ها، تغییر در سیستم آموزشی و توسل دولت و مردم به استفاده از تکنولوژی‌های ارتباطی و شبکه های اجتماعی برای انجام بسیاری از امور که منجر به کاهش برخی هزینه‌هایی که به صورت فیزیکی انجام می‌شد را به دنبال داشته است.

وی ادامه داد: اما به صورت خاص در خوزستان به نظر می رسد که این بیماری به شرکت‌ها و واحدهای اقتصادی ملی و بزرگ مقیاس که بنیه مالی قوی دارند در مقایسه با بنگاه‌ها یا واحدهای کوچک و متوسط لطمه اقتصادی کمتری وارد کرده است به همین دلیل توصیه می‌کنم از آنجایی که این شرکت ها تا حدی مصون بوده اند بنابراین مسوولان محلی می‌توانند از امکانات مالی و لجستیک آن ها برای حل مشکلات اقتصادی ناشی ازاین بحران کمک بگیرند.

آسیب بسیار کرونا به دست فروشان خیابانی و حاشیه نشینها

افقه گفت: خوزستان در جایگاه  سومین استان با حاشیه نشین بالا در کشور قراردارد که به ویژه در شهر اهواز مشهود است یعنی بخش غیررسمی اقتصادی یا دست فروشان خیابانی در استان بسیار بیشتر است و کرونا آسیب بسیار زیادی به این بخش گمنام وارد کرده چون این افراد شناسنامه کاری برای شناخته شدن ندارند تا از مزایا و کمک های دولت استفاده کنند.

دانشیاردانشکده اقتصاد دانشگاه شهید چمران اهواز ادامه داد: شاید یکی از دلایلی که برخی بازارهای اهواز و به خصوص دکه های دستفروشی در محلات بسته نشده این است که افراد شاغل در آنها گریزی برای امرار معاش ندارند که این ویژگی بیشتر در خوزستان وجود دارد و همچنین تبعات اقتصادی کرونا به زنان خود سرپرست نیز آسیب زیادی وارد کرده است.

رفتارهای بهداشتی و اجتماعی مردم پایدار می‌ماند

وی  در خصوص اینکه کدام تغییرات پایدار می مانند اظهار داشت: شاید در برخی از رفتارهای اجتماعی مردم متاثراز شیوع کرونا تغییراتی ایجاد شود؛ رفتارهای بهداشتی و اجتماعی مردم به دلیل تمرین دردوره کرونا احتمالا تغییر کرده و پایدار می‌ماند و حتی در مناطق دورافتاده و روستاها نیز این تغییر رفتار مشهود است.

شناسایی افراد آسیب پذیر منبع آمار برای سیاست‌های آینده دولت

افقه افزود: همچنین در شرایط بحران کرونا دولت می تواند به شناسایی یک سری افراد حاشیه و آسیب پذیر بپردازد که منبع آماری خوبی برای برنامه ریزی‌ها و سیاست های آینده دولت باشد.

دانشیاردانشکده اقتصاد دانشگاه شهید چمران اهواز ابرازامیدواری کرد: دولت از این تنگنا در جهت صرفه جویی های اقتصادی و هزینه ای خود استفاده کند و این پایدار بماند البته گریزی از این نیست که حاکمیت باید بسیاری از هزینه های زاید خود را در بودجه حذف کند و به سمت کاهش هزینه برود تا بتواند مملکت را اداره کند.

وی افزود: از آنجایی که امید و انتظار این است که ماجرای کرونا موقتی باشد و تغییرات پایدار زیادی در تولید و عرضه ایجاد نمی‌کند چون بعد از رفع موانع، این بخش ها به شرایط قبل باز می‌گردند اما شاید باعث شود رفتارهای مصرفی مردم و دولت توام با صرفه جویی بیشترهمراه شود.

افقه گفت: چون بیشتر مردم (البته در طبقات متوسط به بالا)و دولت به دلیل وفوردرآمدهای نفتی، اتلاف و اسراف داشتند این تمرین صرفه جویی به تغییر رفتارکمک می کند البته با قطعیت نمی‌توان درباره میزان پایداری این تغییرات رفتاری سخن گفت به خصوص اگر قیمت نفت و درآمدهای نفتی به حالت قبل برگردد چون دولت به شدت به درآمدهای نفت معتاد شده است.

بحران کرونا یک شوک پیش بینی نشده برای جهان بود

دانشیاردانشکده اقتصاد دانشگاه شهید چمران اهواز در ادامه گفت: بحران کرونا یک شوک پیش‌بینی نشده و غیرمنتظره به کل جهان بود زیرا دیگر تصور نمی‌شد با آن اپیدمی‌ها و همه گیری‌هایی که میلیون ها نفر را در تاریخ از بین می برد مواجه شود اما شیوع کرونا آن هم در قرن ۲۱ این تصور را از بین برد و بشر به ناتوانی خود به رغم پیشرفت‌های علمی در مقابله با حوادث پیش‌بینی نشده پی برد.

وی افزود: عده ای بحران کرونا را با بحران  سال ۱۹۲۹ که از آمریکا شروع شد و به کل جهان سرایت و رکود بر کل جهان حاکم کرد  مقایسه می کنند و حتی در رسانه های بین المللی کرونا را قوی تر عنوان کرده اند.

تبعات جهانی کرونا تا مدت‌ها باقی می‌ماند

دانشیاردانشکده اقتصاد دانشگاه شهید چمران اهواز در ادامه اظهارداشت: کرونا موقتی است و پیشرفت‌های علمی به هر حال بر آن غلبه می‌کنند اما تبعات جهانی آن تا مدتها باقی می‌ماند، تا چند سال دولت های خارجی در سیاست های داخلی و بین المللی تغییرات جدی ایجاد می کنند وتغییرات اساسی در سیاست پذیرش مهاجرین، سیاست‌های پرداخت های انتقالی اقتصادی رایج و مراودات بین کشوری خود حاقل در کوتاه مدت ایجاد می‌کند.

وی گفت: برای زیست بهتر در ایران پس از کرونا تنها توصیه بنده این است که حاکمیت تغیر رفتار دهد امروز که شواهد این بحران بر کشور کاملا نمایان شده هیچ تغییر رفتاری دیده نشده است بنابراین اگر سیستم گزینش و تایید صلاحیت نمایندگان و به تبع آن وزیران و مدیران میانی ایجاد نشود، حتما کشور با مشکلات جدی و غیرقابل مدیریت روبرو خواهد شد.