تاریخ انتشار: ۱۸ خرداد ۱۳۹۰ - ۲۰:۴۱
کد خبر: ۳۱۹۲
نسخه چاپی ارسال به دوستان ذخیره
خوزستان و نابرنامه ريزی شهري
امين شحيطاوی

 برداشت نخست:
اميدوارم با اين نظر موافق باشيد كه وضعيت شهرهاي خوزستان به لحاظ  جايگاه برنامه ريزي شهري و اجتماعي ؛اسفبار و به هيچ وجه با منابع و جايگاه اقتصادي خدادادي  و اكولوژيكي اين سامان همخواني و تناسبي ندارد.

شايد براي شما جالب باشد كه از زبان يكي از شهرداران سابق در جلسه رسمي خطاب به مردم و اعضاي شوراي شهر بشنويد كه گفته بود"وضعيت شهرو شهرداري .....بيشتر شبيه شهر "هرت " شباهت دارد تا.....الخ...

از طرفي  گاهي لازم نيست كه بخواهيم با دلايل مستند و علمي بگويم فلان وضعيت در شهر فلان خوب است يا...چون به قولي "چيزي كه عيان است چه حاجت به بيان است..." اميدوارم در آينده بتوانم موضوعات و مستندات بيشتري را با ارائه راهكار براي خوانندگان و احيانا مسئولان تشريح نمايم كه "واقعا مي شود با همين امكانات شهرها و خدمات دهي به شهروندان را با شيوه هاي مديريتي و تكنيكي متحول نمود.

ذكر اين نكته بسيار ضروري است كه نقد و بررسي كلي اين نوشتار هرگز به معناي نفي گذشته و اقدامات شهرداران موفق گذشته و كنوني نيست ولي نمي توان گاف هاي مديريتي و سئواستفاده هاي كلان و خرد شهرداران و....را در استان خوزستان ناديده گرفت !

از طرفي هرچند در تعریف شهر اتفاق نظری وجود ندارد و در تعاریف بیان شده بر مواردی نظیر تعداد جمعیت، نوع فعالیت های اقتصادی، حوزه اداری و موارد دیگری اشاره شده است لیکن در بعد جهانی برای شناخت شهر از روستا بیشتر بر تعداد جمعیت تاکید شده است. با توجه به کم وکاستیهای مربوط به تعاریف شهر، تاکید بر نقش شهر (نوع کارکرد) بهتر ما را در شناخت شهر و تمایز قائل شدن بین آن و روستا هدایت می کند. بدین معنی که در شهرها نقش هایی وجود دارد که روستاها فاقد آن هستند. بنابراین در شناخت شهر به دو کارکرد بیشتر توجه می شود؛ یکی اینکه شهرها کارکرد غیر کشاورزی دارند و دوم اینکه اغلب شهرها به تولید کالا و بیش از آن به مبادله کالا می پردازند؛ یعنی اینکه فعالیت های غیر کشاورزی بر اقتصاد شهر غلبه دارد. با توجه به موارد ذکر شده، در برخی کشورها در شناخت شهر از روستا کارکردهای اقتصادی به همراه میزان جمعیت اساس کار قرار می گیرد. بنابراین تاکید بر یک عامل در شناخت شهر کفایت نمی کند.

از نظر یک مهندس معمار، شهر عبارتست از مکانی قابل زیست که از تعدادی ساختمان، خیابان، سیستمهای لوله کشی آب و گاز و تسهیلات دیگــر تشکیل شده است. طبق قانون، شهر یک تقسیم بندی سیاسی است که معمولاً دولت مرکزی آنرا تعریف و تعیین حدود می‌کند. از نظر اقتصادی، محدوده اقتصادی یک منطقه شهری مهمتر از بقیه مسائل می‌باشد. بنابر این در تجزیه و تحلیل مسائل بیشتر به این مسئله توجه می‌شود. در بیشتر کوششهایی که برای تعریف بنیادی و اساسی شهر شده دو ملاک در نظر گرفته می‌شود.

۱) تعیین حداقل اندازه شهر از نظر جمعیت          
 ۲) تعیین حد نصاب برای چگالی جمعیت

بنابر این، به طور کلی شهر منطقه‌ای است که نسبت تولید و سایر عوامل تولید به زمین، بیشتر از نواحی همجوار خود می‌باشد.

 برداشت  دوم: افزایش جمعیت شهری و حاشيه نشيني در خوزستان، مشکلات متعددی راطي سالهاي اخير به كالبد و ساختار برنامه ريزي شهري اين سامان  به وجود تحميل نموده است که از آن جمله می توان به فروش خارج از ضابطه تراكم ،تغییر کاربری اراضی کشاورزی ، از بين رفتن فضاي هاي مفيد شهري به كاربري هاي غير لازم ،كاهش سرانه هاي شهري با لحاظ افزايش مداوم جمعيت شهر نشين و كمبود هاي كه در فضاها و ضعف هاي كه در طراحي و چيدامان غيراستاندارد مبلمان شهري در شهرهاي خوزستان رخ داده است ؛بسيار شنيدني و ديدني است!

سياه نمايي و فراري دادن سرمايه گذاران و مشاركت كنندگان در زيرساخت هاي شهري خود قصه تلخ و درازي دارد كه نبايد ما ( نويسندگان ) و مديران (شهرداران و..) با سياه نمايي !باعث فرار و خروج سرمايه ها گام برداريم !

 كيست كه قبول ندارد ؛ ضعف هاي مديريتي و سئواستفاده هاي ناثواب سود جويان و عدم تعريف طرح هاي مناسب سرمایه گذاری و مشاركتي كه متناسب  با رشد افقي و عمودي شهرهاي خوزستان مورد نياز بود با اهمال كاري و ندام كاري  ها باعث عقب گرد شهرهاي خوزستان گرديده است .

 رشد جمعیت شهری در استان خوزستان که عمده این رشد به دلیل مهاجرت از روستا به شهر بوده، یکی از تحولات مهم شهرهاي اين استان  می باشد. اگر چه تغییرات در افزایش جمعیت شهری ریشه‌های متفاوتی دارد و برای مثال مسائلی از قبیل مسائل اقتصادی ،اجتماعي و آموزشي در این تغییرات تاثیر می‌گذارند. مسلماً  افزایش جمعیت شهری اثر مستقیم بر شکل روابط و فعالیت‌های مناطق و اثرات مهمی در نحوه فعالیت و معیشت مردم خصوصاً شهروندان و تازه شهرنشینان خواهد داشت.  افزایش جمعیت شهری از ابعاد مختلفی قابل بررسی است.

اگر بپذيريم كه اساسا شهر تبلور فضایی عملکردهای انسانی وطبيعي مي باشد واقعا ما در اين مسيرو در راستای برطرف کردن نیازهای كنوني و آينده به چه ميزان برنامه ريزي كرديم !

پس چرا هنوز يك شهروندخوزستاني در افتاب گرم و سوزان كه حالا فرض كنيم براي گرفتن نوبت دكتر گرفته تا خريد و تفريح همچنان به دنبال سايه بان يا مكاني مي گردد كه بتواند با آسايش و بدون دغدغه ساعت يا ساعاتي را در آن پناه بگيرد !

بهم ريختگي و شلختگي شهري هنوز برخي شهرهاي خوزستان چنان نمود دارد كه هيچ احتياج ندارد كه شما تحصيل كرده باشيد يا نه !

برداشت  سوم : اهداف برنامه‌ریزی شهری که امروزه مطرح می‌باشد بویژه در شهرهای جهان سوم، به تفکرات رفورمیستی در شهرهای اولیه صنعتی برمیگردد که با حفظ ساختار و نظام موجود، بدنبال تامین حداقل شرایط  زيستي ،بهداشتی-رفاهي  و خانه‌سازی برای توده مردم بودند.

یکی از اهداف اصلی برنامه ریزی شهری ساماندهی جمعیت شهری و تامین رفاه و آسایش برای شهروندان می باشد و مطالعه روند افزایش جمعیت شهری و مشکلات مربوط به آن می تواند راهگشای بسیاری از مسائل مربوط به شهرها باشد.

مقایسه میان نرخ رشد شهرنشینی ایران از جمله در استان خوزستان با شهرهاي در حال توسعه نشان می دهد که نرخ رشد این گونه موارد در این مدت ۵/۳ بوده است. اینگونه افزایش جمعیت به سبب فشار فزاینده شهرها و نظارت نابرابر منابع و دسترسی ناعادلانه به آنها و فقر ، افت کیفیت محیط زندگی بسیاری از شهروندان را به اوج رسانده است . در نتیجه رشد لجام گسیخته شهری ، تغییر کاربری های زمین و توسعه شهری ، مسکن قشرهای کم درآمددر نواحی حاشیه ای که در برابر مخاطره های طبیعی و مخاطراتی با منشا انسانی  آسیب پذیر است گسترش یافته است.

و برداشت چهارم!

به نظر مي رسد كه ادامه وضعيت نامناسب خدماتي و رفاهي به شهروندان در شهرهاي خوزستان با اين ساز و كارهاي كنوني ديگر به مصلحت هيچ كسي نباشد شايد با اين مثال گويا باشد كه در شرايط كنوني آب و هوايي و گرماي بالاي 46 درجه ! شما به عنوان يك شهروندان خوزستاني در بهترين وضعيت پناه بردن به يك پاساژ يا مجتمع تجاري فاقد پاركينگ و خدمات ! در بعد از ظهر ها وساير ساعات روز نشان ميدهد كه طي ساليان گذشته متوليان و ناظران از نهادهاي دولتي گرفته تا شهرداري ها در اين امر موفق نبوده اند كه اين پرسش را پاسخ دهند كه يك شهروند يا به نوعي نوجوان و جوان خوزستاني در يك روز گرم و شايد هم شرجي در تابستان چگونه مي توانند اوقات فراغت يا مشكل كاري  يا هر فعاليت روزمره ديگر خود را به اصطلاح "پر "يا به راحتي برنامه ريزي كند !

خلاصه اين مطلب اين است كه مفهوم برنامه ريزي شهري  حداقل در بيش از نيمي از  شهرهاي كنوني نه تنها معنا نداشته بلكه در مسير خلاف عقربه ساعت برنامه ريزي عمل نموده است  و بيشتر در نابرنامه ريزي ! شهري گام برداشته تا .....

برداشت آخر : راستی نظر شما در این ارتباط چيست!؟

:
:
:
آخرین اخبار