ماه مبارک رمضان، ماه نزول رحمت و برکات پروردگار رو به اتمام است و هنوز اسرار بسیاری از این ماه کشف نشده باقی است ماه رمضان علاوه بر مباحث سلامتی از جنبه‌های دیگری نیز قابل بررسی است.

ماه رمضان ماه نزول رحمت پروردگار است، در ماه رمضان مسلمانان جهان برای پیرویی از دستورات خالق خود 30 روز را روزه می‌دارند.

تحقیقات بسیاری درباره روزه داری مضرات و منافع آن به عمل آمده است و نتایج این تحقیقات جالب و قابل تامل بوده است.

بر اساس تحقیقات دانشمندان با 30 روز روزه داری، بخش عظیمی از سموم بدن دفع می‌شود، دستگاه‌های مختلف بدن از جمله دستگاه گوارش تقویت شده و مانع بروز بسیاری از بیماری‌ها از جمله کلسترول بالا، افزایش فشار و قند خون می‌شود.

ماه رمضان علاوه بر مباحث سلامتی از جنبه‌های دیگری نیز قابل بررسی است. می‌توان از بعد اقتصادی به آن نگریست که می‌تواند باعث تقویت برخی بازار‌ها شده و یا با کاهش استفاده از برخی اقلام در این ماه تا حدودی تورم را کنترل کند. اگر از بعد سیاسی به بررسی آن پرداخته شود، باعث الفت و نزدیکی بیشتر میان بسیاری از مردم جهان خصوصا مسلمانان شده و می‌تواند تاثیر بسزایی بر تقویت روحیه نوع دوستی و صلح طلبی داشته باشد.

اما بیشترین چیزی که مردم در ایام ماه مبارک رمضان به آن دقت می‌کنند مسائل بهداشتی این ماه است. و بیشترین سوالاتی که برای اعظم روزه داران پیش می‌آید به مباحث این چنینی باز می‌گردد که چرا روزه توصیه شده؟ چه کنیم با روزه داری ضعیف و بیمار نشویم؟ چه بخوریم و چگونه بخوریم؟ و تاثیرات مثبت روحی روانی روزه‌داری چه می‌تواند باشد؟...

سعی شده در این گزارش به برخی از متداول‌ترین سئوال‌های مربوط به این ماه پاسخ گفته شود.

* روزه نعمت خداوند برای سلامتی

به سراغ مدیر شبکه بهداشت شهرستان خرمشهر رفتیم و با او درباره روزه‌داری گفت‌و‌گو کردیم.

فرشید بهشتی روزه داری را برای بدن مفید دانست و گفت: خداوند سبحان با تجویز روزه یک ماهه برای انسان‌ها، به حفظ سلامتی آن‌ها کمک بسیاری کرده است.

وی به بیان منافع روزه داری پرداخت و گفت: روزه‌داری باعث کنترل قند خون و کاهش چربی خون و وزن زاید بدن و درمان کبد چرب است.

* بیماران نیز می‌توانند روزه بگیرند

مدیر شبکه بهداشت خرمشهر با بیان اینکه بسیاری از بیماری‌ها مانع روزه داری نمی‌شود، خاطر نشان کرد: مضربودن روزه برای سلامتی بیمار بسته به نوع و پیشرفت بیماری و با تشخیص پزشک معالج تعیین می‌شود.

وی افزود: به طور عام روزه داری در بیماران دیالیزی، دیابتی وابسته به انسولین، تعدادی از مبتلایان به بیماری‌های قلبی و برخی بیماران که داروهای خاصی را مصرف می‌کنند، توصیه نمی‌شود.

بهشتی کم خونی را از بیماری‌های رایج در منطقه معرفی کرد و در مورد ارتباط آن با روزه داری عنوان داشت: کم خونی منافاتی با روزه داری ندارد و اگر مصرف پروتئین و قرص آهن را در وعده افطار داشته باشیم محدودیتی ایجاد نمی‌کند.

وی به بیمارانی که دارو مصرف می‌کنند و خواستار روزه گرفتن در ماه رمضان هستند، گفت: در بسیاری از بیماری‌ها با یک برنامه ریزی که توسط پزشک معالج صورت می‌گیرد می‌توان دارو‌ها را مصرف کرد و در عین حال به روزه داری پرداخت.

مدیر شبکه بهداشت تاکید کرد: در برخی بیماری‌ها امکان تنظیم زمان دارو در مدت کوتاه وجود ندارد و تشخیص این امر بر عهده پزشک معالج است.

* در خرید مواد غذایی دقت کنید

در مورد بهداشت مواد غذایی و خصوصا مواد غذایی که در ماه رمضان مصرف بیشتری نیز دارند، صحبت‌ها و اظهار نظرات بسیاری شنیده می‌شود و تلاشهای بسیاری نیز برای کنترل موارد تخلف و حفظ سلامت مردم در این ایام می‌شود.

رئیس مرکز بهداشت خرمشهر در این باره گفت: یکی از مهم‌ترین اقدامات مرکز بهداشت پایش و نظارت بر ارائه مواد غذایی فسادپذیر است.

دکتر زیتونی‌زاده در ادامه توصیه کرد: مواد غذایی خصوصا مواد فسادپذیری همچون انواع گوشت‌ها و سایر مواد پروتئینی از مکان‌هایی تهیه شود که موارد بهداشتی در آن‌ها رعایت شود.

وی تاکید کرد مواد غذایی فساد پذیر را از دست فروش‌ها تهیه نشود و توضیح داد: به علت گرمی هوا مواد غذایی خارج از یخچال به سرعت دچار فساد می‌شوند و می‌توانند سلامت مردم را به خطر بیاندازند.

*مجوزهای بهداشت بهترین تضمین کیفیت

رئیس مرکز بهداشت خرمشهر، بر اطمینان از رعایت معیارهای بهداشتی در خرید تمام مواد غذای و خصوصا شیرینی‌های رایج این ماه همچون زولبیا بامیه تاکید کرد و گفت: رعایت موازین بهداشتی یک سری اصول ساده‌ای است که توسط مراکز تهیه و بخش می‌بایست رعایت شود و خریدار نیز باید به آن‌ها توجه داشته باشد.

وی ادامه داد: از جمله این اصول ساده نگهداری مواد غذایی در یخچالی دارای برودت مناسب است و محل‌های تهیه و توزیع دارای کارت بهداشتی بوده و تاریخ تولید و انقضا بر بسته بندی محصول قید شده باشد.

زیتونی‌زاده اهمیت آب شرب را نیز با توجه به گرمی هوا و روزه داری مردم بیش از پیش خواند و گفت: بهداشت آب در فصل گرم نیز یکی از موارد مهم است و باید سعی شود آب را از محل‌های معتبر خریداری کرد.

وی افزود: تهیه آب از مراکز بخش مستقیم توصیه نمی‌شود و در خرید آب معدنی حتما به تاریخ مصرف و انقضا آن توجه شود.

رئیس مرکز بهداشت خرمشهر خاطر نشان کرد: این امر در مورد یخ نیز صادق است و یخ می‌تواند بسیار خطرناک باشد چرا که آلودگی را به خود جذب می‌کند که توصیه می‌شود یخ نیز از مراکز معتبر و دارای تایید بهداشتی تهیه شود.

* مصرف تمام وعده‌های غذایی الزامی است

چه بخوریم؟ کی بخوریم؟ چقدر بخوریم؟ این سوال‌ها عمده سوالاتی است که ذهن بسیاری از روزه داران، خصوصا آن دسته افرادی را که به سلامتی خود بهای بیشتری می‌دهند را در این ماه مبارک و عزیز تشکیل می‌دهد. کار‌شناس تغذیه و رژیم درمانی بیمارستان طالقانی باغملک در گفت‌و‌گو با فارس به این سئوالات پاسخ می‌دهد.

سیده لیلا هلالات در پاسخ به این سئوال که چرا باید حتما سحری خورد، گفت: حذف وعده سحری کمبود بیش از حد انرژی و سوخت ناقص چربی‌ها، ترکیبات کتونی در بدن آن‌ها ایجاد می‌کند که منجر به ایجاد بوی بد دهان، سردرد و دردهای عضلانی می‌شود.

وی ادامه داد: حذف وعده سحری سبب پایین افتادن قند خون (هیپوگلیسمی) می‌شود که منجر به کاهش یادگیری، بی‌حوصلگی و خستگی می‌شود.

این کار‌شناس تغذیه در توضیح اینکه در وعده سحری چه بخوریم گفت: سحری باید شامل یک وعده غذای کامل برای هر فرد باشد، مهم‌ترین درشت مغذی که بایستی حتما در وعده سحری تامین شود پروتئین است که می‌توان با قرار دادن گوشت، لبنیات حبوبات در سحری پروتئین‌های مورد نیاز بدن را تأمین کرد.

هلالات بهترین روش برای تقسیم وعده‌های غذایی در طول زمان افطار تا سحر را داشتن سه وعده غذایی خواند و عنوان کرد: افراد روزه‌ دار همانند زمانی که روزه‌ دار نیستند، باید سه وعده غذا بخورند که این وعده‌ها شامل سحر، افطار و شام است. البته مصرف غذا در دو وعده (سحری و افطار در ایام تابستان که شب‌ها کوتاه و فاصله بین افطار و سحر کم است) بیشتر توصیه می‌شود.

* مصرف آب بیشتر، باوری اشتباه در مورد رفع تشنگی

کار‌شناس علوم تغذیه و رژیم درمانی بیمارستان شهید طباطبایی باغملک با تاکید بر اینکه در زمان بین افطار تا سحر، البته با رعایت فاصله با غذا، باید آب کافی آشامید، ادامه داد: از آشامیدن آب فراوان در وسط غذا خودداری کنید. آب در وسط غذا، سبب رقیق شدن شیره گوارشی و اختلال در هضم می‌شود.

هلالات برای کاهش تشنگی در ماه رمضان توصیه‌هایی ارائه کرد و گفت: مصرف میوه‌های آب‌دار و خنک مانند هندوانه، خیار و غذاهای لعاب‌دار مانند کدو، شیر، فرنی و سبزی‌هایی مانند کاهو و خرفه در زمان افطار و سحر به کاهش تشنگی در طول روز می‌انجامد

وی افزود: برای کاهش تشنگی در ایام روزه‌داری، می‌توان عرق کاسنی و شاهتره، را به نسبت مساوی تقسیم کرد و در یخچال گذاشت و در فاصله افطار تا سحر از آن استفاده کرد، مصرف این نوشیدنی، تشنگی طول روز را بسیار کم می‌کند.

هلالات با بیان اینکه در صورت دلخواه در سحری و افطار می‌توانید چای بنوشید، فقط از مصرف چای زیاد در سحری خودداری کنید، توضیح داد: کافئین موجود در چای دفع ادرار را افزایش می‌دهد و از این طریق نمک‌های معدنی که در طول روز بدن به آن‌ها نیاز دارد، دفع می‌شوند.

* چند توصیه تغذیه‌ای کمک کننده در ماه رمضان

این کار‌شناس تغذیه و رژیم درمانی چند توصیه بهداشتی نیز به روزه داران کرد و عنوان داشت: شیر یا یک لیوان ماست را حتماً در هردو وعده افطار و سحر داشته باشید در صورت تراکم بالای مواد غذایی در وعده افطار می‌توانید آن‌ها را در فاصله بین افطار و سحر مصرف کنید. برای جلوگیری از اضافه وزن نوع کم چرب یا بدون چربی مصرف شود.

وی خاطر نشان کرد: هرگز افطار خود را با نوشیدن آب سرد، نوشابه و مانند این‌ها شروع نکنید. خوردن چای شیرین کم رنگ، شیر گرم، فرنی، و حلیم بی‌روغن در آغاز افطار مناسب است.

هلالات در ادامه اظهار کرد: استفاده از خرما در ماه رمضان به‌ خصوص در هنگام افطار برای تأمین قند خون فرد روزه‌ دار بسیار مؤثر است.

وی افزود: افطار را با خوردن خرما، کشمش، عسل و به طور کلی با یک قند طبیعی آغاز کنید. به این ترتیب اشت‌ها کنترل می‌شود و زیاده خوری کمتر پیش می‌آید. نان و پنیر و سبزی و یا نان و پنیر و مغز گردو نیز انتخاب‌های خوبی هستند.

ماه رمضان راهی برای تعالی روح

ماه رمضان تنها محدود به بعد جسمی نیست حتما بار‌ها شنیده‌اید که روزه داری شاید ضعف جسم را به همراه داشته باشد اما روح را قوی و نیرومند می‌سازد و گرسنگی تنها در خشکی لب و لرزش دست نیست فلسفه آن جلای دل و اعتلای روح است. برای اینکه تاثیرات روزه داری را از بعد روان‌شناسی بررسی کنیم به سراغ مسئول واحد سلامت روانی اجتماعی مرکز بهداشت خرمشهر رفتیم.

مهدی دلفی موسوی، روزه را دارای چند بعد خواند و از منظر روان‌شناختی چند دلیل را برای رشد روحی روانی روزه داران درایام ماه مبارک رمضان برشمرد و گفت: یکی از این دلایل نزدیکی بیشتر به خدا در ماه رمضان به وسیله عبادات، راز و نیاز، خواندن قرآن و دعاهای منسوب به این ماه عزیز است.

وی ادامه داد: ایجاد فضای عاطفی گرم و صمیمی در بین اعضا خانواده و نزدیکی اعضا درجه یک خانواده و افزایش دور همنشینی‌های در زمان افطار و سحر از دیگر دلایل رشد روانی انسان در این ماه پر خیر و برکت است.

* رسیدن به حس همدردی نتیجه روزه داری

مسئول واحد سلامت روانی اجتماعی مرکز بهداشت خرمشهر نتیجه نزدیکی به خدا و گرم شدن کانون خانواده را رسیدن به درکی متقابل از نیازهای دیگران عنوان کرد و گفت: با روزه گرفتن احتیاجات دیگران همچون همسایه‌ها و همشهریان را بیشتر درک می‌کنیم و بیشتر می‌توانیم با آن‌ها همدردی کنیم.

وی ادامه داد: انسان در یک برهه زمانی می‌تواند احساس کند که به خدا و دیگران نزدیک‌تر و از من به ما تبدیل شده است که همین احساس تاثیر مثبتی بر روحیه او خواهد داشت..

دلفی موسوی خاطرنشان کرد: فرد روزه دار با رسیدن به این احساس از درون خود خارج شده و به اجتماع می‌پیوندد و برای نداشتن‌ها، احتیاجات و مشکلات دیگران دلسوزی می‌کند و خودخواهی به تدریج در وجودش ذوب می‌شود.

وی رسیدن به درکی متقابل از اجتماع را ابتدای رسیدن به هدفی بزرگ‌تر دانست و عنوان کرد: فهمیدن اطرافیان باعث شکل گیری یک حق اجتماعی در درون افراد برای ادامه زندگی می‌شود و در ‌‌نهایت به داشتن جامعه سالم می‌انجامد.

*اتصال به منبع قدرت ازلی هدف اصلی روزه داری

مسئول واحد سلامت روانی اجتماعی مرکز بهداشت خرمشهر کاهش آسیب‌های اجتماعی را از دیگر نتایج روزه‌داری در ماه رمضان خواند و اظهار کرد: طبق آمارهای سال‌های گذشته آسیب‌های اجتماعی همچون اعتیاد، بزه و مشکلات خانوادگی در ماه رمضان نسبت به سایر ماه‌های سال کاهش محسوسی دارد.

دلفی موسوی اذعان کرد: ماه رمضان باعث افزایش بعد سلامت معنوی انسان شده و تنش‌ها و مشکلات روانی نیز کاهش می‌یابد.

وی ضعف و بی‌حالی حاصل از روزه‌داری که در نتیجه عدم مصرف آب و خوراک به مدت طولانی در فرد ایجاد می‌شود را یک امتیاز و موقعیت مثبت در تحول روحی فرد روزه دار خواند و ادامه داد: ممکن است روزه داری از لحاظ جسمی ضعف ایجاد کند اما تحقیقات ثابت کرده این حالت در انسان احساس عجز و ناتوانی ایجاد می‌کند و می‌خواهد خود را به یک منبع قدرت متصل سازد و همین امر زمینه ساز تحولی بزرگ در زندگی او خواهد بود.

یک ماه روزه داری با وجود تمام نکات مثبت و فوایدی که به انسان می‌رساند نیازمند رعایت یک سری اصول نیز هست. نیازمند توجه بیشتر به سلامتی، نوع خوراک و کیفیت مصرف مواد غذایی است و حتی نیازبه توجه بیشتر به احساسات خودمان را نیز دارد. برای درک ابعاد پنهان روزه گرفتن و اتصال به منبع لایزال قدرت همه روزه داران نیازمند مراقبت هستند مراقبت از جسم و روح. و چه نیکوست اندکی بیشتر مراقب خودمان باشیم.