سازمان آب و برق خوزستان در نهم خردادماه 1339 با تاسیس اولین سد مخزنی "دز" و با هدف و مسئولیت اجرای طرحهای عمرانی فعالیت خود را آغاز کرد و امروز دامنه وسعت و مسئولیتهای آن به 64 هزار و 746 کیلومتر مربع توسعه یافته و مهمترین وظیفه آن، مدیریت منابع آب، تامین آب شرب، کشاورزی و صنعت است. با احداث سدهایی مانند شهید عباسپور، مسجد سلیمان، کارون 3، مارون، کرخه، جره و ... دامنه وظایف این سازمان گسترش یافت و تولید انرژی برقابی استان و کشور را نیز بر عهده گرفت.

معاونت مطالعات پایه و طرح های جامع منابع آب سازمان آب و برق خوزستان یکی از مجموعه هایی است که مدیریت منابع آب در استان را بر عهده دارد. به همین منظور صدا و سیمای مرکز استان با "هوشنگ حسونی زاده" گفتگویی اختصاصی انجام داده است که شرح آن را می خوانید:


"هوشنگ حسونی زاده" در تعریف و شرح وظایف معاونت مطالعات پایه و طرح های جامع سازمان آب و برق خوزستان گفت: مدیریت منابع آب، اصلی ترین ماموریت سازمان است. ما وظیفه جمع آوری و تهیه اطلاعات پایه، را بر عهده داریم که مورد استفاده در بخش توسعه و بهره برداری است. وی گفت : این معاونت وظیفه برنامه ریزی طولانی مدت و نیازهای کوتاه مدت را به عهده دارد. همچنین او یادآور شد: مسایل زیست محیطی و کنترل کمی و کیفی رودخانه ها، برنامه ریزی مخازن سدها جزو وظایف معاونت مطالعات است. ضمن اینکه این کارها با احداث 330 ایستگاه هیدرومتری، ایستگاه های برق سنجی، ایستگاه های تبخیر سنجی و باران سنجی که هم در سطح استان و هم حوزه های مشرف بر استان است. کار مدیریت، احداث و جمع آوری اطلاعات بر عهده این معاونت است. بدین شرح که اطلاعات پایه را تهیه و تحلیل می کنیم. برآورد سالیانه را با توجه به اطلاعات هواشناسی تخمین می زنیم و اطلاعات روان آب هایی که اتفاق می افتند به بخش های دیگر و به مصرف کننده از جمله کشاورزی، صنعت و شرب اعلام می کنیم و برنامه های هر ماه و تولید برق در فصول مختلف را در افق های 10 روزه تعیین و در اختیار آن ها قرار می دهیم.

معاون مطالعات پایه و طرحهای جامع منابع آب سازمان آب و برق خوزستان، مدیریت منابع آب تحت پوشش این سازمان را بدین گونه شرح داد: منابع آبی که در استان تامین می شوند بر دو نوع هستند.منابع آب های سطحی و منابع آب های زیرزمینی عمده منابع آبی استان ما، آب های سطحی هستند که از حوزه های مشرف به استان تولید و در واقع منابعی هستند که از خارج از استان وارد می شوند. بنا به آماری که در دوره ی 60 و 70 ساله منابع آب های سطحی به دست آمده، ورودی آب های سطحی استان در حدود 30 میلیارد متر مکعب است.

وی یادآورشد: منابع آبهای زیرزمینی خیلی محدود است. به جز نوار شمالی و شمال شرقی استان، منابع آب زیرزمینی نداریم. اصل منابع آب ما، همان آب های سطحی است که از درون رودخانه های کارون، دز، کرخه، مارون و زهره جاری می شوند و در مخازن، ذخیره، کنترل و برنامه ریزی می شوند.

معاونت مطالعات پایه و طرح های جامع سازمان آب و برق خوزستان در باره وجود این حجم آب سطحی در خوزستان و ورودی بالای آب، که خوزستان را شهره و پر پتانسیل معرفی کرده، اظهار کرد: استان ما پتانسیل های خوبی و بالایی دارد. از این بابت هم نیز تپوگرافی مناسبی دارد. یعنی اینکه خداوند این نعمت را داده که بتوانیم از این پتانسیل به خوبی استفاده و حتی بتوانیم استان های دیگر را تغذیه نماییم.

وی ادامه داد: در دوره های گذشته توسط مشاورین خارجی گزارش هایی تهیه شده بود که نشان می داد استان خوزستان می تواند غذای خاورمیانه را تامین کند. این پتانسیل شامل خاک، زمین های هموار و مسطح و با شیب مناسب بود که از این آب، استفاده های چند منظوره، تولید انرژی و کشاورزی نمود.

وی ادامه داد: در اقلیم استان می توان در دوازده ماه سال کشت و کار داشت و تنوع محصول به دست آورد که این در کشور نادر است و در کل ما جلگه ای به حاصل خیزی خوزستان در کشور نداریم.

حسونی زاده در مورد اینکه آیا درست است که بیشتر آب کارون به دریا می ریزد و به درستی مدیریت نمی شود؟ گفت: این سؤال دو قسمت و یا دو جواب دارد. در باره اینکه خوب مدیریت نمی شود باید گفت که باید بهتر از این مدیریت شود و این مدیریت باید مدیریت دو سویه باشد. یعنی هم وظیفه برنامه ریز ها و مسوولان است که امکانات و مدیریتی را اعمال کنند که بشود بهره برداری بهتری را از این آب کرد. و طرف دیگر هم مردم هستند که آنها هم باید از این منابع و سرمایه به درستی استفاده کنند.

او با ذکر اینکه آب نعمت الهی است، یادآور شد: ولی اینطور نیست که این آبها به راحتی جمع شده و جاری شده باشند. این کار با یک مدیریت پیگیرانه و دایمی و با یک تیم متخصص در زمینه های مختلف عملیاتی می شود.

حسونی زاده ادامه داد: کارکنان سازمان آب و برق ، آب را از لحظه ای که از اَبر تبدیل به بارش می شود و وارد جریان رودخانه می شود و تا زمانی که وارد دریا می شود، به نوعی دنبال می کنند و تمام تلاش شان در این است که خوب مدیریت شود. بنابراین توقع ما هم این است که مردم بطور بهینه از آن بهره برداری و استفاده کنند. به خصوص در بخش هایی که مصرف آب بالاست.

 وی متذکر شد: طبق آمار ما، مصرف بخش کشاورزی 90 درصد است. بنابراین کشاورزان عزیز و مسوولان محترم این بخش باید برنامه ریزی کنند که بهره برداری صحیحی از این منابع داشته باشند. پس دو طرف این بحث باید همکاری داشته باشند. البته ما هم راضی به این مدیریتی که آب هدر رود و به دریاها بریزد، نیستیم، و باید بهتر از این ها مدیریت شود.

وی ادامه داد: بحث دوم دریا است. دریا حیات دارد. زنده است و پر از موجودات زنده. دریا همانطوری که به ما فایده و سود می رساند حق دارد که تغذیه شود، اگر ما سهم دریا را از آب شیرین در نظر نگیریم، چند اتفاق خواهد افتاد. به خاطر جزر و مد شبانه روزی دریا، آب شور به رودخانه ها بر می گردد وما باید بتوانیم جلوی جذر و مد دریا را در قسمت خروجی رودخانه بگیریم.

حسونی زاده گفت: می دانیم که EC آب دریا بالای 30 هزار میکروموس است. بنابراین می تواند حیات آبزیان و حیات شهرها را از بین ببرد که این یک بُعد قضیه است. بُعد دوم این است که اگر ما دریا را تغذیه نکنیم، آبزیان، دچار مشکل می شوند و در نتیجه درنبود آن ها، انسانها دچار مشکل می شوند. بنابراین دریا هم حق و سهمی از رودخانه ها دارد که باید حفظ شود. اگر سهم دریا در نظر گرفته نشود، نخیلات ساحلی نیز به خطر می افتند. زیرا مد دریا باعث از بین رفتن تخیلات می شود و این شوری به ضرر درختان است و چه بسا از این بابت منافعی راکه از تولید خرما داریم نیز از دست بدهیم. اگر منابع آب، خوب مدیریت شود می توان از آن استفاده های بهتر و بیشتری نمود. به تعبیری دیگر، اگر ما بتوانیم از این حجم آب به ازای 800 هزار متر مکعب در وضعیت فعلی که داریم خوب استفاده کنیم و راندمان را بالا ببریم و تلفات را کمتر کنیم می توانیم تا 5/1 برابر افزایش دهیم در ضمن خوزستان دارای 300 کیلومترساحل دریایی است که می توانیم از این ساحل برای صیادی و گردشگری نیز استفاده کنیم.

هوشنگ حسونی زاده مسئولیت ها و وظایف سازمان را بدینگونه تشریح کرد: با گذشت 53 سال از عمر و سابقه سازمان آب و برق خوزستان، فعالیت های مطالعاتی و اجرایی در زمینه های عمران و آبادانی، مسوولیت بهره برداری از سدهای مخزنی بزرگ دز، شهید عباسپور، کارون 3، مارون و کرخه برعهده این سازمان است. همچنین تولید انرژی برق- آبی، بهره برداری بهینه از منابع آب، حفظ تاسیسات فیزیکی و پایداری سدها، مدیریت رودخانه ها و کنترل سیلاب ها و در نهایت تضمین امنیت برق آبی و منابع آب از خدمات شایسته این سازمان است.

حسونی زاده ، در باره طرح ها و برنامه های سازمان آب و برق خوزستان در زمینه توسعه بیان کرد: از دیگر اقدامات در زمینه توسعه سد و نیروگاه می توان به احداث نیروگاه دوم سد شهید عباسپور به ظرفیت یک هزار مگاوات، سد و نیروگاه مارون به ظرفیت 75 مگاوات و ساخت سد جره رامهرمز اشار کرد.همچنین 42 سد و نیروگاه در دست مطالعه هستند و ساخت 6 سد، بالا رود ،خیرآباد، شیرین آب، سردشت، سد تنظیمی آریوبرزن و سد سلولی آبادان از جمله طرح های در دست اقدام سازمان است.


معاونت مطالعات پایه و طرح های جامع، از برنامه های سازمان در زمینه بخش توسعه شبکه های آبیاری اظهار نظر کرد: در بخش توسعه شبکه های آبیاری و زه کشی می توان به برنامه ریزی کلان به منظور مطالعه، اجرا و بهره برداری از اراضی استان با ساخت بیش از 95 درصد سدهای تنظیمی و انحرافی، ساخت بیش از 96 درصد آب گیرها و ایستگاه های پمپاژ و حدود 89 درصد کانال های تامین و انتقال آب اشاره کرد.

حسونی زاده، در مورد مطالعات جدید و طرح های جامع سازمان آب و برق خوزستان، با توجه به شعار امسال، مبنی بر «اقتصاد و فرهنگ، با عزم ملی و مدیریت جهادی» از سوی مقام معظم رهبری، توضیح داد: پیکره سازمان یک مجموعه کامل است و در این زمینه امسال کارهای بسیار بزرگ و مهمی شروع شده و آن طرح 550 هزار هکتاری مقام معظم رهبری است که دوستان ما در جهاد کشاورزی مسوولیت اجرای کانال های درجه 3 و 4 و تسطیح و زه کشی زیر زمینی و تامین آب از سوی سازمان آب و برق، این اراضی با یک اتفاق نظر و هماهنگی و برنامه ریزی مدون آبیاری می شوند همچنین با عزم ملی و یک برنامه ریزی دقیق و هماهنگی کامل با استفاده از تمامی پتانسیل های داخلی، پیشرفت ها و هماهنگی های بسیار خوبی داشته ایم که انشاء الله در پایان این طرح، ثمرات بسیار بالای آن نمایان می شود. اضافه بر این سازمان آب و برق شبکه های آبیاری بسیار وسیعی در سطح استان در مرحله اجرا دارد یعنی در حدود 800 تا 1 میلیون هکتار در حال بهره برداری و اجرا داریم ،لازم به ذکر است از این شبکه ها پساب هایی تولید می شود و برای اینکه استفاده مجددی از این زه آب ها داشته باشیم مطالعات جامعی با استفاده از مشاوران بین المللی و داخلی انجام داده ایم تا بتوانیم این زهاب را طوری مدیریت کنیم که بتوان استفاده های مجددی از این ها داشته باشیم و این پتانسیل های خوب و مهم را از دست ندهیم و این هم یکی از برنامه هایی است که سازمان در مرحله اجرا دارد.

معاونت مطالعات پایه و طرح های جامع سازمان در پاسخ به این سوال که شهرداری های شهرهای استان که رودخانه از کنار ویا میان آن شهرها گذر می کند و شهرداران آن شهرها می خواهند در کنار رودخانه کار و در کنار آن ساحل سازی کنند یا در رودخانه آب نمایی بسازند، گله مندند که سازمان آب و برق همکاری ندارد و یا مانع می شود و یا باید سلسه مراتب های سخت و پیچیده ای را بگذرانند گفت:از 53 شهر استان خوزستان ، رودخانه از کنار ویا میان 33 شهر عبور می کند. بنابراین رودخانه ها دایمی و فصلی است و همه به نوعی می خواهند از این رودخانه ها استفاده کنند و ما هم استقبال می کنیم اما حفظ مسایل زیست محیطی و شرایط زیست محیطی راهم باید مورد توجه قرار داد. زیرا عمده آبها  سطحی است و آب شرب از این منابع سطحی تأمین می شود و باید طوری با این منابع برخورد شود که رودخانه زنده بماند.وی پیشنهاد داد:شهرداران طرح های خود را به سازمان ارایه دهند تا با مدیریتی که برای این کار در نظر گرفته شده، طرح ها را بازبینی نمایند. وی گله مند شد:بعضی از شهرداران با توجه به اینکه مدیریت شهری در اختیارشان است، بدون هماهنگی اقدام به ایجاد پارک در حریم رودخانه می کنند، حال اگر سیلابی و یا حجم آب، بالا بیاید که از آن بستر بیشتر باشد، تمام آن زیر ساخت ها و ساحل سازی ها از بین می رود و تأسیساتی که در کنار رودخانه ساخته بودند باعث آلودگی رودخانه ها خواهد بود .

حسونی زاده ازشهرداران محترم استان که میخواهند در کنار رودخانه ها، کارهای توسعه ای و تفریحی انجام دهند، درخواست کرد: نقشه ها، اطلاعات ومشخصات طرح ها را در اختیار معاونت حفاظت قرار دهند و ما هم استقبال می کنیم و سعی می کنیم که نکاتی را که لازم است، متذکر شویم و یا اطلاعاتی را که لازم است به آن ها اعلام  کنیم. بنابراین هیچ گونه محدودیتی از این بابت وجود ندارد و فقط نگرانی ما از این است که به حریم رودخانه تجاوز نشود و خدای نکرده باعث آلودگی نشوند.

به عنوان پرسش پایانی، راجع به مدیریت منابع آب ،از ورودی و خروجی آب رودخانه و استفاده بهینه از منابع آبی پرسیدیم و شنیدیم که: وقتی ابری ظاهر می شود و دوستان ما درهواشناسی آن را اعلام می کنند ما از چند روز قبل مطلع می شویم که در فلان حوزه احتمال بارش است و با چه حجمی و با چه احتمالی، چه مقداری از آن تبدیل به بارش می شود. 330 ایستگاه از کردستان گرفته تا چهارمحال بختیاری و حوضه کرخه و یا کارون داریم. بارشی که اتفاق می افتد و تبدیل به باران یا برف می شود را اندازه گیری می کنند.

وی ادامه داد: در بالا دست سدها ایستگاه های هشدار دهنده ای داریم که آمار را به ما می دهند و ما می توانیم با توجه به وسعت حوضه، تخمین بزنیم چه مقدار روان آب وارد حوضه ما می شود. در پایین دست هم ما ایستگاه های سنجش کیفی داریم. وی همچنین از وجود ایستگاه ها از گتوند تا اروند وخلیج فارس خبر داد وگفت: این ایستگاه ها در دیسپاچینگ ـ سیستم مرکزی اطلاعات- به صورت روزانه و ساعتی اعلام می شود. اگر شرایط فعال باشد یا باران و سیل باشد، اطلاعات را با دوره های زمانی کوتاه می گیریم و اگر شرایط زمانی غیر فعال باشد یعنی تابستان، با یک فاصله بیشتری اطلاعات اخذ می شود. بعد تیمی داریم که این ها را تجزیه و تحلیل می کنند و اعلام می کنند.

با توجه به قدمت 50 ساله و وجود کارشناسان با تجربه در این حوزه ها، خطاهای ما زیر 10 تا 15 درصد است.