رییس جمهوری در حاشیه مراسم افتتاح قطعه اول آزادراه حرم تا حرم رسما کلنگ یک پروژه مهم راه آهن را نیز به زمین زد. پروژه‌ای که طبق اعلام شرکت ساخت، 65 درصد از آن را پیمانکار ایرانی خواهد ساخت.

طرح ساخت راه آهن سریع‌السیر قم – اصفهان که از چند سال قبل به عنوان نخستین و اصلی‌ترین طرح ایران برای ورود به عرصه قطارهای سریع‌السیر مطرح شده بود، سرانجام چند روز قبل و با حضور روحانی وارد عملیات اجرایی شد، با این تفاوت که مسیر تهران - قم هم به مسیر اولیه اضافه شد، اما تفاوت بزرگ‌تر اینجا بود که پروژه‌ که طبق اعداد و ارقام اعلام شده از سوی وزارت راه و شهرسازی دولت یازدهم نسبت به طرح اولیه آن با بودجه‌ای بسیار کمتر ساخته خواهد شد، حتی در شرایطی که مسیر تهران - قم نیز به ان افزوده شده است!

نخستین قرارداد برای ساخت این پروژه مهم در سال 1389 بسته شد. طرحی که برای ساخت آن بنا بود نقش اصلی را پیمانکاران چینی ایفا کنند و در کنار آن سرمایه‌گذاران و فعالان ایرانی در پروژه سهمی ناچیز را به خود اختصاص دهند.

معاون وزیر راه و شهرسازی دولت یازدهم درباره قرارداد قبلی این پروژه اعلام کرده پیمانکار چینی در جریان این قرارداد که با هزینه‌ی 5.2 میلیارد یورویی ساخته می‌شده، نقش اصلی را ایفا می‌کرده است و در قرارداد ابتدایی پیمانکار ایرانی تنها 10 درصد از پروژه را در اختیار داشته و اجازه فعالیت در آن را داشته است اما در قرارداد جدید که اجرای آن با توجه به گشایش اعتبارات اسنادی (LC) در آینده‌ای نزدیک وارد مراحل ابتدایی می‌شود با نرخی بسیارارزان‌تر و البته با محوریت پیمانکار ایرانی در دستور کار قرار خواهد گرفت.

آن‌طور که نورزاد اعلام کرده است، در قرارداد جدید ساخت این پروژه با 2.5 میلیارد یورو هزینه عملیاتی خواهد شد و 65 درصد از این طرح را نیز پیمانکار ایرانی اجرایی خواهد کرد. هرچند با توجه به اینکه طرح راه‌آهن سریع‌السیر تهران – قم – اصفهان به عنوان یک طرح ملی شناخته شده و با توجه به صرفه‌جویی گسترده در زمان و هزینه‌ها در اولویت‌های دولت قرار دارد اما در این بین یک نکته ابهامات بسیاری را به وجود می‌آورد. طبق قراردادی که بازنگری شده، ساخت این راه آهن 410 کیلومتری، تنها 2.5 میلیارد یورو هزینه خواهد داشت و این در حالی است که نزدیک 4 سال قبل و با توجه به شرایط مناسب‌تر شاخص تورم و محورهای مختلف هزینه‌ای قرارداد منعقد شده در این زمینه بیش از 5 میلیارد یورو برآورد شده است.

هرچند شرایط اقتصادی کشور در آن سال‌ها بسیار بهتر بوده و محدودیت تحریم‌ها هنوز به شکلی جدی صنعت نفت ایران به عنوان اصلی‌ترین محور درآمدی کشور را تحت تاثیر نداشته است اما هنوز نمی‌توان دلیل اختلاف نرخ در ساخت یک پروژه مشخص را آن هم با فاصله‌ای 2.7 میلیارد یورویی مشخص کرد. هرچند هنوز هیچ یک از مقام‌ها در این رابطه به شکل خاص اظهار نظر نکرده و دلیل این تفاوت نرخ در ساخت راه آهن قم – اصفهان سابق و تهران - قم - اصفهان فعلی را مشخص نکرده‌اند، اما این مساله می‌تواند به عنوان یک سوال بزرگ بر سر راه این پروژه ملی قرار گیرد که اگر می‌توان پس از 4 سال با 2.5 میلیارد یورو این طرح را به سرانجام رساند پس دلیل بسته شدن قرارداد سال 89 با پیمانکار چینی و ارائه کردن نرخی 5.2 میلیارد یورویی به آن‌ها به چه دلیل بوده است، حتی اگر پاسخ این سئوال فاینانس پروژه از طرف چین باشد، این سئوال کماکان مطرح است که اجرای پروژه با سرمایه خارجی ولی با قیمتی بیش از دوبرابر قیمت واقعی توجیه دارد یا نه.