جهاد عشایر یکی از وقایع مهم تاریخ خوزستان است که در آن، مردم این استان به پیروی از مراجع تقلید آن وقت برای مقابله با نیروهای اشغالگر بریتانیا با کمترین امکانات دفاعی دست به قیام زدند و توانستند در دو مرحله نیروهای ارتش بریتانیا را از خوزستان بیرون کنند.

همزمان با جنگ جهانی اول، مراجع تقلید نجف اشرف و در راس آنها سیدکاظم طباطبایی یزدی برای جلوگیری از پیشروی قوای بریتانیا در سرزمین های اسلامی، فتوای معروف جهاد علیه اشغالگران را صادر کرد و به تبع این فتوا، تعداد زیادی از مردم عرب خوزستان به رهبری شخصیت های معروف و شیوخ قبائل بنی طرف همچون حاج سبهان و عاصی الشرهان در سراسر استان خوزستان علیه ارتش این کشور بیگانه قیام کردند.

بعد از ورود نیروهای انگلیسی به فرماندهی ویسلون به خاک خوزستان، با ارسال نامه ای به سران قبائل عرب به آنها این اطمینان را می دهند که هیچ دشمنی با مردم نداشته و فقط می خواهد که مردم اجازه دهند نیروهای بریتانیا از این منطقه عبور کنند ولی مردم خوزستان بعد از فتوای مراجع، تصمیم خود را برای جهاد گرفته و خواسته ویسلون را رد کردند.

در سال ۱۲۹۴ و در ۲۰ کیلومتری غرب شهر اهواز که به المنیور معروف است، عشایر خوزستان با کمک تعداد اندکی از نیروهای ارتش عثمانی با اشغالگران بریتانیا مقابله کردند.  

مگوار من یا توپخانه های تو

در این جهاد مردم عرب خوزستان با کمترین سلاحی چون تفنگ های سبک، مگوار، فاله و شمشیر در مقابل ارتشی مجهز به انواع سلاح و توپخانه ایستادگی کردند و آنها را به بیرون از مرزهای این سرزمین راندند، از معروفترین شعارهای حماسی این نبرد می توان به «الطوب افخر لو مگواری» به این معنا که توپ ها تو کارسازتر و برترند یا سلاح من (مگوار) اشاره کرد که قبائل عرب بعد از پیروزی در جنگ سرودند.

۱۰۰ سال از این واقعه و شهادت تعداد زیادی از هموطنان عرب در منطقه المنیور و دیگر نقاط استان خوزستان می گذرد و عصر دوشنبه در مراسمی تحت عنوان «کنگره بین المللی یکصدمین سالگرد واقعه جهاد عشایر عرب خوزستان» یاد شهدای این نبرد تاریخی گرامی داشته شد.    

لبیک مردم به فتوای مراجع تقلید

آیت الله محسن حيدری عضو مجلس خبرگان رهبری در این مراسم عنوان کرد: بعد از اشغال جنوب عراق، نیروهای انگلیسی برای ورود به خوزستان با مشکل بزرگی به نام جهاد عشایر روبرو شدند که در آن هزاران تن از مردم این استان برای بیرون راندن آنها و اطاعت از فتوای مرجع آن وقت بسیج شدند.

آیت الله حیدری با اشاره به پشتوانه دینی و مذهبی مردم برای مقابله با نیروهای بریطانیا بیان کرد: عشایر بعد از صادر شدن فتوای مرجعیت برای جهاد با ابتدائی ترین سلاح ها چون چوب و شمشیر و لکن با یک پشتوانه دینی و مذهبی علیه اشغالگران قیام کردند.

وی افزود: انگلیس برای تاسیس شرکت های نفتی و تفکیک و تجزیه امپراطوری عثمانی و اعمال استعمار خود در جنوب ایران و عراق، خوزستان را بهترین نقطه شروع فعالیت های خود می دانست ولی فکر مبارزه و جهاد مردم خوزستان به ذهن هیچ یک از فرماندهان آن وقت ارتش بریطانیا خطور نمی کرد.

امام جمعه موقت اهواز اظهار کرد: نیروهای بریتانیا در چهار محور شامل از جمله زرگان، سوسنگرد و شادگان با نیروهای جهادی روبرو شدند و با شلیک توپ های این ارتش اشغالگر به سمت مردم و خانه های اطراف، صدها تن از مردم خوزستان را به شهادت رساند.       

آیت الله حیدری با اشاره به روحیه جهادی عشایر و مشارکت شیوخ برخی قبائل در اداره نیروهای جهادگر تاکید کرد: شیوخ قبائل بنی طرف در خلق چنین حماسه ای نقش به سزایی را ایفا و در اولین نقطه جهاد یا همان منطقه المنیور، شهدای زیادی در راه اسلام تقدیم کردند.

وی ادامه داد: بعد از شکست موقت بریتانیا، جهادگران توانستند آنها را تا رودخانه کارون رانده و بسیاری از نیروهای ارتش را در این نهر غرق کنند.

شکست تاریخی بریتانیا در چهار محور خوزستان

نماینده مردم خوزستان در مجلس خبرگان رهبری با اشاره به دیگر محور جنگ جهاد عشایر گفت: در محور دوم جنگ جهاد عشایر، منطقه زرگان نیز شاهد دلاوری و فداکاری مردمی بود که برای عدم پیشروی نیروهای انگلیسی، لوله های نفت را منفجر کردند و آنجا نیز ۵۰۰ نفر از جهادگران به شهادت رسیدند.

آیت الله حیدری ادامه داد: در محور سوم  یعنی شادگان، مردم به رهبری شیوخ بنی کعب و جابر بن سید مشعل الشوکی و در محور چهارم یعنی در سوسنگرد، قبائل بنی طرف، بنی ساله، خزرج، حیادر و دیگر طوایف، علیه نیروهای انگلیسی متجاوز و نیروهای کمکی از هند مبارزه کردند.

وی با اشاره به عدم توجه به این واقعه در عهد پهلوی تصریح کرد: در دوره پهلوی، هیچگونه سخنی از این واقعه به میان نیامده و این دلیل بر مغایر بودن جهاد قهرمانان عشایر با سیاست های ملوک پهلوی است ولی بعد از روی کار آمدن جمهوری اسلامی هر سال بر تمرکز و توجه به این واقعه تاریخی بزرگ افزوده می شود.

امام جمعه موقت اهواز، حرف های ناگفته از این حادثه را بسیار دانست و گفت: بعد از صد سال از وقوع این جهاد و اثرات مثبتی که در پی داشت، هنوز هم حرف های ناگفته بسیاری در این رابطه وجود دارد.

آیت لله حیدری افزود: بعد از تقدیم پرچم مزین به سه شعار اسلامی نیروهای جهادی این جنگ به مقام معظم رهبری، ایشان این جهاد را بزرگ وصف کرده و دستور نگهداری از آن در موزه امام رضا را صادر کردند.

وی در پایان گفت: وفاداری مردم خوزستان به این خاک و کشور بارها در دوره های مختلف تاریخ اثبات شده که جهاد عشایر و ۲۲هزار شهید دفاع مقدس نمونه هایی از این ایثار و گذشت است.

حضور نمایندگان کشورهای همسایه

سردار حسن شاهوارپور، فرمانده سپاه حضرت ولیعصر(عج) خوزستان نیز در این مراسم با اشاره به حضور نماینده رئیس جمهور عراق و مهمانانی از کشورهای لبنان، سوریه، یمن و بحرین اظهار کرد: برای گرامی داشت واقعه جهاد عشایر خوزستان، تلاش های بسیاری صورت گرفت تا اینک ما شاهد حضور نمایندگان کشورهای دوست و همسایه شامل عراق، سوریه، لبنان، بحرین و یمن در این کنگره باشیم.

شاهوارپور ادامه داد: جهاد عشایر عرب در یکصدمین سال وقوع آن هنوز حکایت تجاوز اشغالگران انگلیسی و دفاع شجاعانه مردم خوزستان را با همان تازگی روایت می کند.

وی با اشاره به فتوای مجتهد وقت و پیروی مردم از آن بیان کرد: بعد از صدور فتوای جهاد توسط مجتهد وقت سید کاظم یزدی، جمعی از مردم غیور ما به تبعیت از این فتوا وارد میدان شده و بعد از یک نبرد تاریخی به شهادت رسیدند.

فرمانده سپاه حضرت ولیعصر(عج) خوزستان افزود: در این مراسم گروه تئاتری نیز برای نمایش حادثه جهاد آمده شدند که این واقعه را بعد از بازسازی و بازنگری در این کنگره بین المللی اجرا می کنند.

شاهوارپور در پایان گفت: راه شهدای کشور، راه حق و ایمان است و  برای حفظ آرمان های این قهرمانان باید قدم های بیشتری برداشته شود.

خوزستان در آتش طمع بریتانیا و عثمانی

همچنین احمد جعفری ماجد یکی از فعالان فرهنگی شهر حمیدیه نیز در حاشیه این مراسم برای شرح واقعه جهاد عشایر در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: در آن دوره که خوزستان در آتش طمع دولت بریتانیا و عثمانی می سوخت، ﺩﻭﻟﺖ ﻣﺮﻛﺰﯼ با اعلام بی طرفی از این جبهه کنار رفت ولی با این حال، هم ﻣﺮﺩﻡ احساس تنهایی نکرده و یکدل با ﻣﺮﺟﻌﯿﺖ به مبارزه علیه دشمن برخواستند.

جعفری ماجد ادامه داد: بعد از شروع ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﯽ اول، تمام کشورها در آتش گلوله و بمباران ها می سوزند و از سویی دولت وقت با اعلام بی طرفی موضع خود را مشخص می کند، حال اینکه خوزستان به دلیل ذخایر نفتی و موقعیت مهم جغرافیایی مورد طمع کشورهای حاضر در جنگ بود.

وی با اشاره به بی توجهی بریطانیا نسبت به بی طرف بودن کشور افزود: موضع دولت قاجار برای کشور انگلیس بی اهمیت بود به طوری که اهداف و موقعیت های موجود در کشور آنها را برای تجاوز به خوزستان واشغال این منطقه مصمم کرد.

ایه فعال فرهنگی شهر حمیدیه، حضور سریع مرجعیت را در این واقعه تاثیرگذار دانست و گفت: بعد از رسیدن خبر به مراجع فتوای معروف جهاد از سوی مراجع نجف صادر می شود و ﻣﺮﺩﻡ ﻋﺮﺏ ﺧﻮﺯﺳﺘﺎﻥ، با سر دادن شعارهایی به فتوای مراجع وقت لبیک می گویند.

جعفری ماجد ادامه داد: بعد از این ﺗﻤﺎﻡ ﻃﻮﺍﯾﻒ ﻭ ﻗﺒﺎﺋﻞ ﺩﺭ منطقه «ﺍﻟﻤﻨﯿﻮﺭ‌» ﺩﻭﺭ ﻫﻢ ﺟﻤﻊ شده  ﻭ ﺑا ﺳﻼحهایی ﺍﺑﺘﺪﺍﯾﯽ ﺷﻤﺸﯿﺮ، ﻓﺎﻟﻪ، ﻣﮕﻮﺍﺭ ﻭ ﺗﻌﺪﺍﺩ ﺑﺴﯿﺎﺭ ﻛﻤﯽ ﺗﻔﻨﮓ ﻣﺎﺭﺗﯿﻨﯽ، ﺟﻠﻮﯼ ارتش مجهز به توپ و انواع سلاح های سنگین می ایستند.

این فعال فرهنگی با اشاره به تنها بازمانده جهاد عشایر اظهار می کند: ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎﺯ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺟﻬﺎﺩ ﺍﻟﻤﻨﯿﻮﺭ ﻣﺮﺣﻮﻡ‌ ﺳﯿﺪ ﻃﺎﻫﺮ ﺁﻝ ﻣﻬﺪﯼ ﺣﺪﻭﺩ شش ﺳﺎﻝ ﭘﯿﺶ ﺩﻋﻮﺕ ﺣﻖ ﺭﺍ ﻟﺒﯿک ﮔﻔﺖ و پیش از آنکه از دنیا برود به فرزندش می گوید که در آغاز جهاد تعدادمان بسیار اندک بود و کم کم بر شمار مجاهدین افزوده می شد، برخی توپ ها را می گرفتند و هوسه(شعار) سر می داند و برخی دیگر برای نجات دیگران خود را توپ ها منفجر می کردند.

وی در پایان گفت: این دلاوری و ایثار در میان مردم قهرمان خوزستان تازگی ندارد، وقتی نصر بن عربید عبیداوی یکی از شهدای جهاد با لمس بقایای ترکش گلوله های جهاد در سینه و دنده هایش خطاب به دخترش میگوید: «ﺩﺧﺘﺮﻡ، ﺑﮕﺬﺍﺭ ﺍﯾﻨﻬﺎ ﺩﺭ ﻗﺒﺮ ﺷﻔﺎﻋﺖ دﻫﻨﺪه اﻡ ﺑﺎﺷﻨﺪ» تمامی حرف های ما در مقابل این کلمات رنگ می بازند.

این کنگره به مدت دو روز در شهر حمیدیه و اهواز برگزار می شود که در آن هیئت هایی از کشورهای همسایه حضور دارند، همچنین در حاشیه این بزرگداشت و به همت تعدادی از فعالان فرهنگی استان نمایشگاهی با عنوان «اهواز در گذر تاریخ» دایر است که در آن تصویر و زندگی نامه دانشمندان، شخصیت های تاثیرگذار تاریخ این منطقه، شهدای جهاد عشایر و نیروهای اشغالگر بریتانیا به نمایش در آمده است.