اشاره:

طرح جفیر به وسعت 40 هزار هکتار در 35 کیلومتری جنوب غربی اهواز قرار گرفته است. این اراضی از سمت شرق به خط راه آهن اهواز –خرمشهر و محدوده طرح توسعه نیشکر امیر کبیر و از سمت جنوب به جاده المهدی و از سمت غرب به اراضی ملی و تاسیسات نفتی حوزه یاداوران محدود می شود. این طرح از روستایی به همین نام که در محدوده طرح می باشد نامگذاری شده است.

 به دلیل اهمیت و وسعت قابل توجه طرح جفیر در منطقه، با "مهرداد مختاران" مجری این طرح به گفتگو نشستیم تا جزئیات و مزایای این طرح مهم را تشریح کند.

ابتدا باید درخصوص سوابق مطالعاتی پروژه مذکور عرض کنم ،مطالعات پروژه جفیر در تاریخ 75/12/27 توسط سازمان جهاد کشاورزی خوزستان کارفرمای وقت پروژه به یکی از شرکتهای مشاور معتبر استانی واگذارگردید و این مطالعات در رشته های متنوع مطالعاتی صورت گرفت. پس از قریب به 13 سال و انجام قسمت کمی از امور اجرایی، وظیفه کارفرمایی طرح جفیر در آذر ماه 88 به سازمان آب و برق خوزستان محول گردید. به دلیل گذشت زمان زیاد، پیشرفت های علمی و تغییرات تکنولوژی روش های پیشنهادی قدیمی شده و همچنین تغییرات صورت گرفته در اراضی از طرف ارتش و شرکت نفت باعث گردید سازمان آب و برق خوزستان در سال 89 به انجام مهندسی ارزش و بازنگری مطالعات انجام گرفته که فاصله زیادی از علم روز دنیا پیدا کرده بود و اشکالات فراوانی داشت اهتمام ورزد و در موارد مختلف تغییرات عمده ای را در روشهای اجرایی و مطالعات ایجاد نموده و با بکار گرفتن و همفکری افراد متخصص و شرکت های مشاور معتبر استانی و کشوری همچنین استفاده از اساتید دانشگاههای مختلف و بهترین راهها و تکنولوژی نوین آبیاری و اجرایی در پروژه مذکور اقدام نمود که نتایج عمده ای را دربر داشته است.

بله این تغییرات نتایج مثبت زیر را ایجاد نموده است:

- با کاهش ضریب زهکشی مقدار آب خروجی از زهکشها ی نهایی پروژه به تقریبا نصف تقلیل یافته است یعنی از یک طرف هدر روی آب با ارزش به نصف رسیده است همچنین هزینه های خارج کردن آب از پروژه و ساخت زهکشها ی پر هزینه به شدت کاهش یافته است.

- الگوی کشت براساس آخرین متدها و ترکیب با پرورش ماهی تعیین گردید.  با برنامه ریزی انجام گرفته گیاهانی در این ترکیب در نظر گرفته شدند که تقریبا 1.4 میزان آب مصرفی در هکتار صرفه جویی می گردد. 

- سیستم آبیاری نوین و به صورت کم فشار در پروژه بکار گرفته شد و لوله دریچه دار بجای کانالها ی درجه 2 خاکی  استفاده گردید.

- در بخشهای مختلف مطالعات به صورتی طراحی گردید که قسمت اجرایی با بیشترین راندمان کمترین هزینه را باتوجه به شرایط محیطی و طبق پیشرفتهای تکنولوژی و سیستم آبیاری جدید مد نظر داشته باشیم و در نتیجه بیشترین در آمد با حداقل مصارف آب وانرژی شامل کشاورزان عزیز گردد.

در 10 سالی که کارهای اجرایی پروژه (بین سالهای 77 تا 88) توسط جهاد کشاورزی پیگیری می شد کارهای زیر صورت گرفته 

ساختمان ایستگاه اصلی و حوضچه مکش، خریداری پمپها تابلوها و تجهیزات مربوطه، احداث حدود 7 کیلومتر از کانالهای انتقال آب و احداث خط انتقال برق

ساختمان ایستگاه پمپاژ و تجهیزات آن تاکنون تحویل سازمان آب و برق خوزستان نشده است ساختمانها پس از گذشت سالها نیاز  به اصلاح و تعمییرات عمده داشته و پمپها هم که از خارج تهیه شده و نوع مرغوبی می باشد پس از گذشت قریب به 13 سال و نگهداری در شرایط غیر فنی نیاز به سرویس و تعمیرات اساسی خواهند داشت.

همچنین 5/5 کبلومتر از کانال اصلی لاینینگ شده با گذشت زمان نیاز به بازسازی لاینینگ داشته و برخی از سازهای کانالهای مذکور توسط سارقین و برای مصرف میلگرد های آن تخریب شده است.

کل خطوط انتقال برق نیز شامل پایه، سیم و تجهیزات مربوطه در همان زمان توسط سارقین به سرقت رفته و کلا وجود ندارد.

البته با توجه به هزینه هنگفت انجام شده در مطالعات بازنگری شده توسط سازمان آب و برق خوزستان سعی گردید از تمامی مستحدثات و پمپ ها و تجهیزات خریداری شده به نحواحسن استفاده گردد، تا از هدر رفت سرمایه و اعتبارات پروژه جلوگیری شود.

اراضی پروژه به وسعت 40 هزار هکتار است که از لحاظ سندی جزو اراضی ملی بوده و در اختیار اداره منابع طبیعی بوده است در بین سالهای 72 تا75 و با پیگیری انجام شده این اراضی در قالب 16 تعاونی به اتحادیه تعاونیهای ایثارگران به گروهی از رزمندگان و خانواده شهدا وایثارگران عزیز  واگذار گردید این اراضی در قالب طرحهای  طوبی بشرط نوسازی اراضی بایر و بصورت اجاره 10 ساله واگذار گردید. البته بیشتر  اراضی مذکور بدون سند در اختیار کشاورزان محلی بوده و ایشان حق ریشه رابرای خود فرض می دانند و ادعاهایی نیز دارند که باعث اختلافاتی در این زمینه گردیده است. اتحادیه ایثارگران نیز پس از گذشت زمان طولانی انسجام  خود را از دست داده و نیاز به بازسازی تشکیلاتی از طریق برگزاری مجمع عمومی و انتخابات دارد . تشکیل یک اتحادیه قوی متشکل از 16 تعاونی و بیش از 3000 عضو برای بهره برداری از 40هزار هکتار اراضی تجهیز شده دخالت سازمان مسئول یعنی سازمان جهاد و کشاورزی را می طلبد تا بتوان تشکل های تعاونی تولید لازم را برای بهره برداری ایجاد کرد.

 سازمان آب و برق خوزستان به عنوان متولی انجام تامین، انتقال و توزیع آب درکانالهای  درجه 1و2 در تمامی اراضی مستعد استان فعالیت دارد و بدون در نظر گرفتن مالکیت اراضی به نحو احسن وظیفه خود را در انجام تعهدات مندرج در موافقتنامه ی طرح بر اساس اعتباراتی که سالانه سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور در اختیارش    می گذارد پیگیری می کند ولی با توجه به سیاستهای وزارت نیرو در تشکیل تعاونی های آب بران و ایجاد مشارکت مردمی ، آماده کمک به کشاورزان و صاحبان اراضی و تشکیل این تعاونیها وتقویت آنان بوده تا پس از اتمام هر مرحله ازپروژه وشروع بهره برداری وظیفه بهره برداری از شبکه های آبیاری و زهکشی احداث شده را با بهترین شیوه و در کمترین زمان شروع نمایند. با توجه به مواردی که عرض کردم برای سازمان آب و برق خوزستان اجرای سریع و با کیفیت پروژه مورد نظر است تا در آینده شبکه های آبیاری ساخته شده را به هر کس که قانون مشخص کرد تحویل دهد البته طبق قانون وظیفه ایجاد تشکل ها و تعاونی های تولید در اراضی کشاورزی بر عهده سازمان جهاد و کشاورزی است.

این اراضی به 6 ناحیه عمرانی تقسیم شده که چون اعتبارات سالیانه تخصیص یافته به پروژه محدود می باشد بنا بر این طبق اعتبارات تخصیص یافته فقط کار یک ناحیه شروع شده تا پس از خاتمه به سرعت به بهره برداری برسد و سپس با اعتبارات سال های بعد نواحی بعد آغاز می گردد چنانچه اعتبارات مناسبی به این طرح داده شود می توان تمام آن را یکجا به اتمام رسانید. در بخش اجرایی علاوه بر به اتمام رساندن یکی از قراردادهای انجام قسمتی از کانال انتقال که در زمان جهاد کشاورزی شروع شده  بود موارد زیر درقسمت ناحیه عمرانی شماره یک که درسال 1390 شروع شده به اتمام رسیده است: 

- اجرای کانال اصلی به طول  15.5 کیلومتر 

- اجرای زهکش اصلی به طول  11 کیلومتر 

- اجرای زهکشهای درجه 2 به طول 14 کیلومتر 

- اجرای کانالهای درجه 2 به طول 15 کیلومتر 

- ایستگاههای فرعی 3 دستگاه 

- تعداد 120 دستگاه ابنیه فنی 

- سازه های تقاطعی با جاده اصلی اهواز – خرمشهر – راه آهن ، لوله غدیر و... 

کارهای دردست اجرا:

- کانال اصلی 4 کیلومتر 

- کانال درجه2  4.5 کیلومتر 

- ابنیه فنی 3 دستگاه 

- ایستگاه پمپاژ فرعی 1 دستگاه 

- احداث خطوط انتقال برق 21 کیلومتر 

- سازه های تقاطعی جاده و مستحدثات 3 مورد 

به طبع میزان پیشرفت فیزیکی ، متناسب اعتبارات مالی سالیانه خواهد بود.

با توجه به مشکلات چندسال اخیر کشور، با کاهش اعتبارات عمرانی، اعتبارات تخصیص یافته به پروژه جفیر نیز کاهش چشمگیر داشته است. بدیهی است کارهای انجام شده و درحال اجرا سازمان آّب و برق خوزستان در این مدت با این مشکلات مالی قابل توجه بوده به طوری که با سیاستگذاری های مالی و استفاده از پیمانکاران بومی در بیشتر موارد کارهای انجام شده در مقایسه با اعتبارات تخصیص یافته بیشتر بوده و با اعتماد پیمانکاران به سازمان همیشه پیشرفت فیزیکی بیشتر از منابع مالی بوده است؛ البته این مشکلات مالی مدیریت مالی پروژه را نیز درپی داشته است به طوری که باعث جلوگیری از پراکنده کاری شده و کار در محدوده ای از ناحیه عمرانی 1 صورت گرفته است.

باید عرض کنم با توجه به میزان 40 متر مکعبی آب کانال اصلی و ابعاد آن اجرای خاکریزی این کانال با ارتفاع 7 متر بصورت دیوار بزرگی ظاهر می شد که با توجه به تقاطع های مهم با جاده اصلی اهواز –خرمشهر، راه آهن، جاده های اصلی و فرعی دیگر که مشکلات و هزینه بسیار بالایی داشت غیر ممکن می نمود، با توجه به اینکه تا کیلومتر 15 کانال اصلی هیچگونه برداشت آبی صورت نمی گیرد نیازی به احداث خاکریز از جهت سوار بودن آب به اراضی نبود همچنین نوع خاک برای خاکریزی کانالها نوع خاصی بوده که حمل آن مستلزم هزینه بالایی خواهد بود و چنین حجم خاکی در منطقه وجود ندارد.

باید در نظر داشت که با انجام خاکریزی در محل شروع کانال به دلیل ایجاد و ارتفاع بیشتر، نوع الکتروپمپها با افزایش ارتفاع آبدهی با افزایش بالای مصرف انرژی همراه خواهد بود که خود توجیه اقتصادی پروژه را زیر سوال خواهد برد. 

ما به عنوان سازمان آب و برق خوزستان فقط متولی اجرای شبکه های آبیاری درجه 1 و2 تامین و انتقال آب می باشیم و از سایر طرح هایی که قرار است در منطقه در حال و آینده اجرا شود بی اطلاعیم و تا کنون هیچ طرح، گزارش یا نقشه ای به این سازمان ارسال نشده است.

و صحبت پایانی.

در پایان ابراز امیدواری می کنم که اعتبارات تخصیص یافته به این طرح بزرگ ملی که به نام ایثارگران، رزمندگان و خانواده های معزز شهدا مزین شده و با الطاف رهبر عزیز انقلاب شروع و دنبال شده است در خور این بزرگان بوده و باتوجه به اینکه پروژه جفیر جزو طرح 550 هزار هکتاری مقام معظم رهبری در شبکه های فرعی می باشد  سازمان آب و برق خوزستان بتواند در کمترین زمان ممکن این طرح را در قسمتهای تامین، انتقال و توزیع آب در شبکه های 1و2 آماده اجرای شبکه های فرعی نماید و اتحادیه مربوطه نیز از طریق مراحل قانونی خود را به آمادگی لازم برای ایجاد هماهنگی بین تعاونی هایی که موجب تشکیل این اتحادیه شده اند و باید از این اراضی بهره برداری کنند، برساند.