ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﺟﻬﺎﻧﯽ ﮔﺮﺩﺷﮕﺮﯼ ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ(UNWTO) در ﺳﺎﻝ ۱۹۸۰ بیست و هفتم ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ﻣﺼﺎﺩﻑ ﺑﺎ پنجم مهرماه ﺭﺍ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﺭﻭﺯ ﺟﻬﺎﻧﯽ ﮔﺮﺩﺷﮕﺮﯼ ﻧﺎﻣﮕﺬﺍﺭﯼ کرد.

ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﻭ ﺗﺼﻮﯾﺐ ﺭﻭﺯی با عنوان روز جهانی جهانگردی، ﺑﺎ ﻫﺪﻑ ﺑﺎﻻ ﺑﺮﺩﻥ ﺳﻄﺢ ﺁﮔﺎﻫﯽ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﻧﻘﺶ ﮔﺮﺩﺷﮕﺮﯼ ﺩﺭ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺟﻬﺎﻧﯽ ﻭ ﻧﺸﺎﻥ ﺩﺍﺩﻥ ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﺗﺎﺛﯿﺮ ﮔﺮﺩﺷﮕﺮﯼ ﺑﺮ ﺍﺭﺯﺵ ﻫﺎﯼ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﯽ، ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ، ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻭ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﯼ ﺩﺭ ﺳﺮﺍﺳﺮ ﺟﻬﺎﻥ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﻧﻘﻄﻪ ﻋﻄﻔﯽ ﺩﺭ ﮔﺮﺩﺷﮕﺮﯼ ﺟﻬﺎﻧﯽ ﻣﺤﺴﻮﺏ ﻣﯽ ﺷﻮﺩ.

«ﯾﮏ ﻣﯿﻠﯿﺎﺭﺩ ﮔﺮﺩﺷﮕﺮ، ﯾﮏ ﻣﯿﻠﯿﺎﺭﺩ ﻓﺮﺻﺖ» ﺷﻌﺎﺭ ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﺟﻬﺎﻧﯽ ﮔﺮﺩﺷﮕﺮﯼ ﺑﺮﺍﯼ ﺍﯾﻦ ﺭﻭﺯ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ 2015 ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﺮﻭ ﺁﻥ «ﮔﺮﺩﺷﮕﺮ ﺍﻣﺮﻭﺯ، ﻓﺮﺻﺖ ﻓﺮﺩﺍ» ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﺷﻌﺎﺭ ﮔﺮﺩﺷﮕﺮﯼ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﺭﻭﺯ ﺟﻬﺎﻧﯽ ﮔﺮﺩﺷﮕﺮﯼ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ﺟﺎﺭﯼ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﻭ ﺑﺎ ﻧﻤﺎﺩ «ﮔﻞ ﺯﻋﻔﺮﺍﻥ» ﺑﻪ ﻫﻤﮕﺎﻥ ﺩﺭ ﺣﺎﻝ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﺍﺳﺖ.

صنعت گردشگری از بزرگ ترین، پیشتازترین و پیچیده ترین صنعت های دنیا محسوب می شود که 12 درصد تولید ناخالص جهانی را به خود اختصاص داده و 250 میلیون شغل در سطح جهان پدید آورده است.

برخی کارشناسان بر این باورند که گردشگری می تواند زمینه های پیشرفت را در کشورهای در حال توسعه فراهم آورد زیرا با ایجاد اشتغال، افزایش درآمدهای ملی و محلی، گسترش فرصت های کارآفرینی، سرمایه گذاری و کاهش تنش های سیاسی در دنیای کنونی رهاوردهای بسیاری را به ارمغان می آورد.

این صنعت از بخش های مهم درآمدی کشورهای اروپایی و آمریکای شمالی در 50 سال گذشته بوده است و کشورهایی همچون آمریکا، فرانسه، اسپانیا، انگلیس و ایتالیا با وجود ثروتمند بودن و برخورداری از درآمدهای بخش های اقتصادی، مدت هاست که توسعه ی صنعت گردشگری را در دستور کار خود قرار داده اند و این امر نشان از مهم و قابل توجه بودن این صنعت دارد.

هم اکنون نیز کشورهای در حال توسعه و اقتصادهای نوظهور، توجه بسیاری به توسعه ی صنعت گردشگری دارند. برپایه گزارش های مختلف بین المللی این بخش اقتصادی در آینده اهمیت بیشتری نیز می یابد و پیش بینی می شود تا 2020 میلادی، صنعت گردشگری جهان، شاهد پنج درصد رشد سالانه باشد؛ رشدی که بیش از تمامی بخش های اقتصادی دیگر محسوب می شود.

ایران یکی از زیباترین کشورهای جهان به شمار می رود که تمدنی چندین هزار ساله دارد و از زیبایی هایی طبیعی و خیره کننده ای برخوردار است.

بر اساس گزارش سازمان جهانی گردشگری، ایران رتبه دهم جاذبه های باستانی و تاریخی را در جهان دارد و از امن ترین کشورهای منطقه و جهان از لحاظ امنیت برای گردشگران خارجی محسوب می شود.

ایران جزو 10 کشور دارای پتانسیل های بالقوه گردشگری در جهان است، در حالی که به لحاظ درآمدی و بالفعل بودن در ردیف صدم نیز قرار ندارد و این موضوع در شان و جایگاه کشوری با هفت هزار سال تاریخ و بهره مندی از آثار باستانی فراوان نیست.

موقعیت جغرافیایی کشور سبب شده تا فصل های متفاوت هم زمان در فضای زیستی ایران وجود داشته باشد و شرایط جغرافیایی کشور، تمایل به سکونت را از گذشته دور برای مهاجران به این مناطق افزایش داده و وجود ابنیه و یادمان های تاریخی بسیار، گردشگران فراوانی را برای بازدید جذب می کند.

میزان گردشگران ورودی در 1393 هجری خورشیدی نسبت به سال 1392 هجری خورشیدی 100 درصد افزایش یافته و در 1394 هجری خورشیدی تراکم گردشگران در شهرهایی چون شیراز اتفاق افتاده است.

سال 1392 هجری خورشیدی، پنج هزار گردشگر خارجی ایران را به عنوان مقصد سفر خود انتخاب کردند که از این تعداد نیمی از آنان شهرهای مذهبی را به عنوان مقصد اول و بقیه استان های شمالی به ویژه گیلان را به دلیل امنیت موجود در آن برای مقصد گردشگری خود برگزیده اند.

بر اساس آمارها، سالانه پنج میلیون و 100 هزار گردشگر به ایران می آیند که از آن میان، نیمی از آنها برای زیارت حرم امام رضا(ع) در مشهد، حرم حضرت معصومه(س) در قم و شاهچراغ در شیراز به کشور سفر می کنند.

در زمینه سرمایه گذاری بخش خصوصی نیز باید بیان کرد که طی سه ماه نخست 1394 هجری خورشیدی، 5 گروه سرمایه گذار یونانی، ترکیه ای، عرب، کره جنوبی و آلمانی نسبت به سرمایه گذاری در صنعت گردشگری ایران ابراز علاقه کرده اند که بیشتر آنها منتظر رفع تحریم ها بودند و اکنون با همت تیم مذاکره کننده هسته ای این مانع نیز برطرف شده است.

تحلیل های آماری نشان می دهد که گردشگران مذهبی و زیارتی حجم قابل توجهی از گردشگران ورودی به کشور را به خود اختصاص داده اند و زائرین عراقی در صدر این گروه قرار دارند.

 سیاست های دولت یازدهم و الزامات رونق گردشگری در دوران پسا تحریم

پسا تحریم کلید واژه پرکاربردی است که پس از جمع بندی مذاکرات ایران با 1+5 در فرهنگ لغات اقتصادی و تحلیل های کارشناسان و صاحبنظران کشور به کار می رود و به اعتقاد کارشناسان نیازمند رویه و گفتمانی است که پیامدهای مثبت را در عرصه اقتصاد به جا بگذارد.

برنامه ریزی دقیق و منسجم، فرهنگ سازی، به روز کردن تجهیزات، امکانات و توسعه روابط بین المللی بدون شک برای رونق صنعت گردشگری نیاز اساسی محسوب می شود و اکنون دولت یازدهم در این زمینه بسیار قدرتمندتر از گذشته وارد شده است.

دولت اعتقاد دارد استفاده از ظرفیت های غنی ایران در زمینه های گردشگری حلال و مذهبی، سلامت، تاریخی و طبیعت گردی راهگشای بسیاری از مشکلات موجود اقتصادی کشور خواهد بود.

تشکیل کارگروه مشترک سازمان میراث فرهنگی، وزارت امور خارجه، وزارت کشور و وزارت اطلاعات برای تسریع در صدور ویزا، افزایش زمان ویزای فرودگاهی و افزایش تعداد کشورهای بی نیاز از روادید، حضور فعال تر در نمایشگاه های معتبر بین المللی گردشگری، توجه به تبلیغات از جمله راه اندازی دفاتر اطلاع رسانی و جذب گردشگر خارجی در کشورهای هدف و از همه مهم تر ایجاد فضای مناسب برای ورود روزافزون گردشگران اروپایی به ایران از جمله اقدام هایی محسوب می شود که همگان طی دوران تصدی مسئولیت دولت یازدهم به عنوان بخشی از دستاوردهای دولت متکی به گفتمان اعتدال و دیپلماسی شاهد آن بوده اند.

در زمینه جذب گردشگر خارجی در دولت یازدهم، روند صدور روادید رو به رشد بوده که در این زمینه برای شهروندان 190 کشور ویزای فرودگاهی به مدت 2 هفته صادر شده؛ ویزایی که تا یک ماه قابل تمدید است. همچنین به منظور افزایش گردشگران خارجی، سازمان میراث فرهنگی، 40 دفتر جذب گردشگران را در کشورهای مختلف جهان راه اندازی خواهد کرد که تاکنون 9 دفتر در این زمینه برپا شده است و تلاش می شود تا در پایان 1395 هجری خورشیدی، 25 دفتر با استفاده از ظرفیت های بخش خصوصی در 40 کشور شکل بگیرد.

از دیگر اقدامات دیگر دولت یازدهم در زمینه ی بهبود صنعت گردشگری می توان به تخفیف مرکزهای اقامتی کمتر شناخته شده به مسافران نوروزی در 1394 هجری خورشیدی اشاره کرد.

دولت تدبیر و امید در خصوص ایجاد امنیت برای گردشگران خارجی و تداوم ورود آنها به کشور نیز موفق بوده که این امر بازتاب خوبی در جهان داشته است و گردشگران، در گفت و گو با شبکه های داخلی خود، به امنیت و فرهنگ غنی ایرانی اذعان داشته‎اند.

همچنین سیاست برد- برد دولت در تعامل با جهان یکی از دلایل رشد صنعت گردشگری کشور طی دو سال گذشته بوده و از لحاظ جذب سرمایه گذاران حوزه ی گردشگری، دولت تسهیلات بانکی ارزان قیمت از محل صندوق توسعه ی ملی پرداخت کرده است که این امر با توجه به ظرفیت بالای سواحل جنوبی کشور به ویژه جزیره ی قشم در اولویت قرار دارد.

توسعه ی سرمایه گذاری ها در بخش بنادر و تجهیزات نیز با هدف تقویت عرصه های اقتصادی و گردشگری از سیاست های اصلی دولت یازدهم محسوب می شود.
سیاست های دیگر دولت یازدهم در زمینه ی گردشگری؛ ایجاد شورا راهبردی گردشگری سلامت به شمار می رود.

این شورا، فروردین 1393 هجری خورشیدی با حضور چهار دستگاه شامل وزارت بهداشت و درمان، سازمان نظام پزشکی، سازمان میراث و گردشگری و وزارت خارجه تشکیل شد و سیاست گذاری، برنامه ریزی، نظارت بر فعالان حوزه ی گردشگری سلامت و تدوین آیین نامه اجرایی دبیرخانه ی گردشگری سلامت را بر عهده گرفت.

 ساخت کانون های گردشگری

دولت یازدهم در مسیر بهبود صنعت گردشگری توجه ویژه ای به لزوم بهره گیری از ظرفیت های استانی کشور دارد. به عنوان مثال دولت در کردستان اقدام به ساخت کمپ های گردشگری برای قشرهای کم درآمد کرده که در مرحله نخست در سنندج، بانه و مریوان این کمپ ها ایجاد شده و در جریان سفر هیات دولت به کردستان نیز 95 میلیارد تومان تسهیلات برای طرح های شاخص و 10میلیارد تومان کمک زیر ساختی به منظور طرح های گردشگری در استان در نظر گرفته شده است.

استان اردبیل از استان هایی محسوب می شود که دولت یازدهم در خصوص بهبود صنعت گردشگری توجه ویژه ای به آن دارد و برای بهبود صنعت گردشگری در منطقه ی آزاد اروند رود برنامه های پیش بینی شده ای را برای احیاء زمین های کشاورزی، جلوگیری از شوری آب رودخانه بهمنشیر و حفظ زمین های کشاورزی آبادان و ساخت سد در دهانه رودخانه بهمنشیر در نظر گرفته است.

دولت تدبیر و امید همچنین در زمینه بهبود صنعت گردشگری به بخش روستا نشین و ایجاد کانون های گردشگری و صنایع دستی روستایی در کشور توجه ویژه ای دارد.

معاون رییس جمهوری و رییس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در نشست مشترک با سیدابوالفضل رضوی معاون توسعه ی روستایی و مناطق محروم نیز از ایجاد کانون های گردشگری و صنایع دستی روستایی با اهتمام دولت و سازمان میراث فرهنگی و با هدف ایجاد اشتغال و تثبیت جمعیت و حفظ هویت فرهنگی و تاریخی روستاها در کشور خبر داده است.

گفتمان اعتدال در عرصه گردشگری

اعتدال، حرکتی به سمت توازن است که می تواند نقش مهمی در توسعه ی دیپلماسی فرهنگی داشته باشد. تبیین ابعاد مفهومی و نظری گفتمان اعتدال و دیپلماسی فرهنگی، نسبت آن با توسعه گردشگری و بررسی سیاست دولت تدبیر و امید در بهره گیری از ظرفیت دیپلماسی در توسعه ی گردشگری، به عنوان سیاست و رویکرد مهمی به شمار می رود که از آغاز به کار دولت یازدهم به صورتی جدی در دستور کار قرار گرفته و اکنون، ورود چشمگیر گردشگران خارجی از کشورهای مختلف جهان به کشور و تمایل روز افزون سرمایه گذاران بین المللی برای حضور و سرمایه گذاری در ایران، به خوبی بیانگر عملیاتی شدن راهبرد و گفتمان اعتدال در عرصه ی گردشگری است.

رویکردی که پیوند فرهنگ ها و دیپلماسی عمومی و جهانی را با خط مشی اعتدال، گسترش می دهد و در این مسیر به نتایج ارزنده ای در حوزه ی بین المللی به ویژه در بخش گردشگری می رسد.

در سمپوزیوم گردشگری پایدار در تهران، بر پایه تفاهم نامه ای که با سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی به امضا رسید؛ 80 رایزن فرهنگی ایران در 60 کشور دنیا برای پیشبرد اهداف این سازمان همکاری می کنند. دستاوردهای دولت یازدهم سبب شده است تا بسیاری از رسانه های بین المللی به این نکته اذعان کنند و رونق صنعت گردشگری ایران را در 2 سال گذشته به سبب دیپلماسی دولت اعتدال و توسعه را در صدر اخبار خویش قرار دهند.

تخصیص اعتبارات

ساخت فرودگاه ها، نقش مؤثری در توسعه ی گردشگری دارد و از این رو برنامه دولت بر این است که با احداث دو ترمینال بزرگ مسافری طی سال های آینده، ظرفیت پذیرش و اعزام مسافر در فرودگاه بین المللی امام خمینی(ره) را تا شش برابر افزایش دهد.

همچنین پیش بینی می شود که ترمینال زیارتی سلام در 14 ماه آینده به بهره برداری برسد و برای تسهیل تردد مسافران از فرودگاه امام خمینی(ره)، برنامه ریزی دولت بر این نکته استوار است که شبکه ی ریلی کشور به پایانه های مسافری این فرودگاه وصل شود و نحوه ی اتصال این فرودگاه به آزاد راه ها نیز در دستور کار وزارت راه قرار گیرد. علاوه بر این در سال گذشته بیش از 60 هزار کیلومتر راه هوایی در کشور ایجاد شده است تا تمامی پروازهای عبوری بتوانند از کوتاه ترین مسیر از آسمان ایران عبور کنند.

در ادامه سیاست های دولت اعتدال برای بهبود صنعت گردشگری، سی ام اردیبهشت 1394 هجری خورشیدی معاون رییس جمهوری و رییس سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در سفر هیات دولت به استان آذربایجان شرقی، شروع ساخت هتل پنج ستاره سیمرغ در منطقه ی نمونه ی گردشگری سد امند استان آذربایجان شرقی را کلنگ زنی کرد تا این مکان در زمان تعیین شده ی سه ساله به بهره برداری برسد.

در حال حاضر 940 طرح گردشگری شامل هتل، مراکز اقامتی، تفریحگاه ها، شهربازی، تله کابین و هتل آپارتمان با اعتباری بالغ بر 23 هزار میلیارد تومان با میانگین پیشرفت فیزیکی 40 درصد در حال انجام است. به طوری که بسیاری از سرمایه گذاران از صنایع دیگر، برای سرمایه گذاری به بخش گردشگری روی آوردند.

همکاری های خارجی در حوزه ی گردشگری

دولت یازدهم برای گسترش فعالیت های گردشگری به ویژه جذب گردشگران خارجی به بهبود روابط با کشورهای مختلف پرداخته و در این میان جلسه هایی در زمینه ی توسعه و همکاری های دو جانبه تشکیل داده و دیدارهایی با کشورهایی همچون آذربایجان، صربستان، تایلند، آلمان، عراق و ... برپا کرده است.

برپایی همایش ها، کارگروه ها

کابینه ی یازدهم اقدام به برپایی کارگروه توسعه ی گردشگری عشایر کرده است و در این باره مرتضی رحمانی موحد معاون گردشگری در مراسم گشایش سومین جشنواره اقوام و عشایر در کهگیلویه و بویراحمد، اعلام کرد که معاونت گردشگری در نظر دارد با هماهنگی سازمان امور عشایری کشور و در راستای ساماندهی عشایر، کارگروه توسعه گردشگری عشایر را با حضور دستگاه های دولتی، فعالان و تورگردانان بخش خصوصی، تشکیل دهد.

از مهم ترین اولویت های این کارگروه، تدوین مسیرهای گردشگری عشایری، نگارش و تهیه ی تقویم کوچ عشایر، تهیه ی بسته های تبلیغاتی برای معرفی عشایر ایران، برنامه ریزی برای برگزاری جشنواره های استانی، منطقه ای و ملی برای معرفی طوایف مختلف و توانمندی های جوامع محلی و فراهم کردن بستر لازم برای توسعه ی اکو کمپ های عشایری است.

تشکیل کمیسیون شورای عالی میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری نیز از دیگر اقدامات دولت محسوب می شود. این گونه کمیسیون ها که با حضور سید محمد بهشتی عضو شورای عالی میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، اسدالله درویش امیری معاون امور مجلس، حقوقی و استانها، بهمن نامور مطلق معاون صنایع دستی، مدیران کل معاونت های سازمان و نمایندگانی از دستگاه های عضو شورای عالی میراث فرهنگی شکل می گیرد، نشانه ی آن است که دولت تمام تلاش خود را برای بهبود صنعت جهانگردی به کار برده است.

سرانجام با به نتیجه رسیدن مذاکرات هسته ای، دولت اعتدال در عرصه ی گردشگری در قالب 2 برنامه ی عمده به جلو حرکت خواهد کرد؛ یکی در امر ورود گردشگران خارجی به ایران که از زمان آغاز به کار دولت یازدهم رو به افزایش بوده است و از طرف دیگر در زمینه ی جذب سرمایه های خارجی در یک سال و نیم گذشته، 14 یا 15 گروه سرمایه گذار خارجی از کشورهای اروپایی، آسیای جنوب شرقی و عربی برای گفت وگو به ایران آمده اند و با توجه به رونق به وجود آمده، خواهان سرمایه گذاری در صنعت گردشگری ایران شده اند.

 الزامات رونق این صنعت از نگاه کارشناسان

کارشناس ارشد صنعت گردشگری و از مدرسان این رشته در مراکز آموزش عالی در خصوص راهبردها و الزامات توسعه پایدار در این صنعت، تجدید نظر و بازنویسی قوانین، کاهش دیوانسالاری اداری و حذف قوانین دست و پاگیر پیش روی سرمایه گذاران را ضروری می داند و می گوید:لازم است، نقشه راه ترسیم شده بر اساس اسناد بالادستی توسعه کشور در این صنعت با دقت پیگیری و اجرا شود.

تهمینه اسدی تصریح می کند:لازم است، قوانین دست و پاگیر به نفع رونق این صنعت حذف شود.

علیرضا نظری اسفنگره از دیگر کارشناسان و صاحبنظران این صنعت که دستی نیز در تورگردانی و تدریس این رشته در مراکز آموزش عالی دارد، به ایرنا می گوید:سفر و مسافرت باید از کالای لوکس به کالای مصرفی تبدیل شده و مسافرت، همگانی شود.

وی اضافه می کند: استانداردسازی هتل ها و مراکز اقامتی، حمایت عملی از سرمایه گذاران این صنعت، تکمیل طرح های ناتمام عمرانی این صنعت، آسان سازی سفر، ارائه تسهیلات به قشرهای مختلف مردم نظیر کارمندان برای رونق سفرها و هم افزایی همگانی دستگاه ها نظیر وزارت امور خارجه، وزارت اطلاعات و دیگر نهادها برای تسهیل ورود گردشگر و ارائه آموزش به دست اندرکاران و مجریان گردشگری از دیگر ضروریات رونق این صنعت در کشوری است که توانمندی های لازم را برای رونق گردشگری دارد.

مهران محدثی از دیگر کارشناسان صنعت گردشگری در خصوص الزامات رونق این صنعت در دوران پسا تحریم گفت: اگر مسئولان، این صنعت را به چشم صنعت بدون دود، اشتغالزا و پردرآمد قبول کنند، رخدادهای مثبتی در این زمینه شاهد خواهیم بود.

وی با تاکید بر لزوم حمایت دولت از بخش خصوصی برای توسعه صنعت گردشگری گفت:اگر از صنعت گردشگری به درستی حمایت شود این صنعت کم درآمدتر از صنعت نفت نخواهد بود ضمن اینکه کم هزینه تر از آن است.

محدثی نخستین گام برای توسعه صنعت گردشگری در دوران پسا تحریم را فرهنگسازی دانست و گفت: باید رایزن های فرهنگی ایران در سفارتخانه ها فعالانه عمل و ایران را در دنیا به عنوان کشوری امن و دارای امکانات گردشگری معرفی کنند.

این فعال صنعت گردشگری اضافه می کند:در داخل کشور نیز، باید زیرساخت های لازم از جمله راه، مجتمع های خدماتی بین راهی، سرویس های بهداشتی استاندارد و به روز، وسایل حمل و نقل، هتل و سایر امکانات رفاهی ساخته شود.

وی با اشاره به کمبود پرسنل و تورلیدرهای آموزش دیده در کشور گفت: در حال حاضر با محدودیت مجریان متخصص در صنعت گردشگری مواجه هستیم این در حالی است که جوانان زیادی در کشور جویای کار هستند.