نشریه «همبستگی خوزستان» در خصوص صنعت گردشگری خوزستان گفت و گویی را به رامی علاسوند مقدم رییس شورای شهر اهواز انجام داده است که متن آن در زیر می اید:
يک گردشگر آلمانی كه با اعضای خانوادهاش به ایران سفر كرده، در شهر کرج مورد دستبرد قرار گرفت و سارقان دوربین، پول، كارت اعتباری، مدارک خودرو، گذرنامهها و سایر مداركی كه در آلمان دارای اهمیت است را با خود بردند ؛ دوچرخه یک جهانگرد چینی در یکی از طرحهای گردشگری شهر محمود آباد ساری سرقت شد ؛ كیف حاوی وسایل شخصی یک جهانگرد اهل کشور ایتالیا كه در حال بازدید از آثار باستانی شوش بود، از سوی یک سارق موتور سوار سرقت شد و... همگي اينها خبرهاي ناخوشايندي است كه هر از چند گاهي در روزنامهها و خبرگزاريهاي كشور منتشر ميشود، و به غير از اينكه تصويري ناخوشايندي از وضعيت كشورمان در اذهان گردشگران خارجي ايجاد ميكند، صنعت نوپا و رو به رشد گردشگري كشور را دچار اختلال و ركود ميكند. اهميت اين موضوع ما را بر آن داشت تا در اين زمينه، به گفت وگو با دكتر رامي علاسوند مقدم، رئيس محترم شوراي اسلامي شهر اهواز بنشينم.
اين روزها دربارهي اهميت صنعت گردشگري زياد ميشنويم، اگر ممكن است بفرماييد دليل اين همه هياهو در اين خصوص چيست؟ در قرن بیست و یکم، صنعت گردشگری در جهان توسعهی فراوانی یافته و بسیاری از کشورها از این صنعت توانستهاند وضعیت خویش را تا حد درخور توجهی بهبود بخشند و بر مشکلات اقتصادی خویش از قبیل پایین بودن سطح درآمد سرانه، فراوانی بیکاری و کمبود درآمدهای ارزی فائق آیند؛ به گونه اي كه درآمد جهانی گردشگری از مرز 5.6 تریلیون دلار در سال گذشته است. اين صنعت همچنين برای بيش از 200 میلیون نفر در سراسر جهان اشتغال ایجاد کرده و در مجموع بر اساس آمار سازمان جهانی گردشگری، به ازای ورود هر گردشگر، دو تا شش شغل مستقیم و 9 تا 15 شغل با احتساب مشاغل بخش¬های تولیدی و خدماتی ایجاد میشود. بر اساس پیش بینی این سازمان، ضعیف ترین کشورهای توریست پذیر در سال 2020 از طریق این صنعت، بیش از 20 میلیارد دلار درآمد کسب خواهند کرد. این میزان در آمد معادل 10 درصد تولید ناخالص جهان، 4.11 درصد اشتغال و 11 درصد درآمد کل جهان است. جالب است بدانيم که طبق آمار موجود، حجم پولی که طي يك سال از سوی جهانگردان دنیا جا به جا میشود؛ چند برابر درآمد سالانه کشورهای عضو اوپک از محل فروش نفت است. بنابراین افزایش درآمد ناشی از گردشگری از یک سو و پایانپذیر بودن ذخایر و منابع اقتصادی مانند نفت و گاز از سوی دیگر، برخي کشورهای منطقه نظير تركيه، جمهوري آذربايجان و امارات متحده عربي را بر آن داشته تا برای کسب درآمد بیشتر، به صنعت اشتغالزا و پر منفعت گردشگری روی بياورند. همهي اين¬ها در حاليست كه درآمد سالانه گردشگری ایران یک میلیارد دلار برآورد شده و ایران در افق 1404 باید به درآمد 20 میلیارد دلاری در صنعت گردشگری برسد؛ كه البته با توجه به وضعيت فعلي، دور از دسترس به نظر ميرسد.
موقعيت و جايگاه كشور ايران را در اين صنعت، چگونه ارزيابي ميكنيد؟
کشور ایران به لحاظ تنوع آب و هوایی، برخورداری از فصول مختلف و مکانهای تاریخی و فرهنگی منحصر به فرد، جزء 10 کشور اول در جهان شناخته شده؛ ولی متاسفانه تاکنون از ظرفیتهای مطلوب خود در این زمینه به نحو مطلوب استفاده نکرده است. بررسی صنعت گردشگری در ایران حاکی از آن است که ایران چیزی کمتر از 0.1 درصد از درآمد حاصل از گردشگری را نصیب خود کرده و در عوض سهم عمدهای از تولید ناخالص ملی کشور، ناشی از فروش نفت خام و گاز بوده که مبتنی بر سیاست تک محصولی کشورمان است.
همانطور که میدانیم یکی از مهمترین عوامل جذب گردشگر، امنیت اجتماعی است. اصولاً تا امنیت برقرار نباشد، سفری شکل نخواهد گرفت و سخن گفتن از گردشگری بیهوده خواهد بود، و از اين قرار وضعيت امنيت، دغدغهي هميشگي جنابعالي در اين خصوص بوده است. اگر ممكن است در اين باره توضيحاتي بفرماييد.
به نظر بنده لازم است براي ورود به بحث، پيش از هر چيز به تعاریف و شاخصهای امنیت بپردازیم. امنیت و گردشگری متغیرهایی هستند که در ارتباط مستقیم با یکدیگر قرار دارند. همینطور که با افزایش امنیت، گردشگری افزایش پيدا مي كند، با افزایش گردشگری نیز، امنیت افزایش مییابد. بنا به تعریف لارونی مارتین، امنیت عبارت است از تضمین رفاه آتی. امنیت به مفهوم حفاظت جامعه و ارزشها و نهادهای داخلی آن در برابر تهدیدات داخلی و خارجی یا تهدیداتی که بقای رژیمها و نظامهای شهروندی و شیوهي زندگی افراد جامعه را مختل میکند و موجودیت آنها را به خطر میاندازد، اشاره دارد. همچنين ویور امنیت اجتماعی را توانمندی جامعه برای مراقبت از خصوصیات و ویژگیهای بنیادی خود در شرایط تغییر و تهدیدات عینی تعریف کرده است. به زعم دكتر بيات، از جامعهشناسان خبره در حوزه¬ي امنيت اجتماعي، در نگرش نوین به مقوله امنیت، هر نوع تامین اجتماعی و هر نوع مصونیت انسان در برابر آسیبهای اجتماعی و حتی آسیبهای جسمی و بیماریها، در زمرهي امور امنیتی قرار میگیرد. در برابر تعریف عینی امنیت، آنچه اهمیت بیشتری مییابد، تعریف ذهنی امنیت یا بهعبارتی احساس امنیت است که ناشی از تجربههای عینی و اکتسابی افراد از شرایط پیرامونی است. از دیدگاه جامعهشناسی، احساس امنیت در واقع یک تولید اجتماعی است. با این دید طبیعتاً همه ارکان جامعه از جمله مردم، حاکمیت، پلیس و ... در تولید و سطح آن نقش کلیدی دارند. بحث پلیس پاسخگو و مسئول تا حد زیادی بر این مسئله تاکید دارد.
اما پيوند توسعه صنعت گردشگري با امنيت، چگونه قابليت طرح پيدا ميكند؟
براي اينكه بهتر بتوانيم به فهم ارتباط اين دو مقوله پي ببريم، ابتدا لازم است كه با نظريات مزلو و تایلمن آشنا شويم. یکی از مشهورترین نظریههای مربوط به انگیزش، نظریه سلسله مراتب نیازهاست که در اوایل دههي 1940 توسط آبراهام مازلو مطرح شده. مازلو کلیهی نیازهای انسان را به 5 طبقه به اين شرح تقسیم كرده: نیازهای جسمانی که اساسیترین نیازها هستند، مانند غذا، آب، هوا؛ نیازهای ایمنی که شامل نیاز به امنیت، تمایل به رهایی از فشارهای جسمانی و روانی و محافظت از تهدیدهای محیطی در حال و آینده است؛ نیازهای اجتماعی که این نیازها دربرگیرندهی برقراری دوستی، عشق و مورد پذیرش قرار گرفتن در یک محیط اجتماعی است؛ نیاز به احترام که بر اشتیاق فرد به داشتن تصور ذهنی مثبت از خود و برخوردار شدن از شناخت، توجه و تشویق از سوی دیگران در قبال کمکهایی که فرد میکند، تمرکز دارد؛ و نیاز به خودیابی یا تحقق ذات که این طبقه از نیازها افراد را قادر میسازند تا به استعدادهای خود فعلیت بخشند. هچنين تایلمن نظریه سلسله مراتب نیازهای مزلو را در جهت تشریح رضایتمندی توریستی به کار میبرد. طبق نظر مزلو همه انسانها دارای نیازهای مشترک و فطری هستند که در سلسله مراتبی از نیرومندترین تا ضعیفترین قرار میگیرند و باید ارضا شود. نیازهایی که در پایین قرار میگیرند، باید قبل از نیازهایی که در بالا هستند، ارضا شوند. با توجه به سلسله مراتب نیازهای مزلو، یک توریست که برای انجام فعالیت توریستی به کشوری دیگر سفر میکند، باید در جامعه میزبان نیازهایش بر طرف شود. اگر جامعه میزبان بتواند نیازهای توریست را بر طرف نماید، توریست به رضایتمندی میرسد؛ در غیر این صورت سطح رضایت او پایین خواهد آمد. اولین نیاز یک توریست احتیاج به آب ، غذا است که جامعه میزبان باید بر طرف کند. دومین نیاز او در انجام فعالیت توریستی، نیاز به امنیت است که جامعهي میزبان، باید از لحاظ جانی و مالی یک توریست را مورد حمایت قرار دهد و در سایهی امنیت است که او به فعالیت توریستی خود میپردازد. سومین نیاز، نیاز اجتماعی است که باید توریست در جامعه میزبان و در محیط اجتماعی آن مورد پذیرش قرار گیرد و فعالیت او یک فعالیت پذیرفته شده برای اجتماع و جامعهی میزبان باشد. نیاز بعدی نیاز احترام است که یک توریست احتیاج داره که در جامعه میزبان به او احترام گذاشته شود و حقوق اجتماعی او رعایت شده و برخوردی مناسب و درخور او، توسط جامعه میزبان و افراد آن با او شود و آخرین نیاز، نیاز به خودیابی و یا اعتماد به نفس است که اگر در ارضای این نیازها کوتاهی شود، آستانهی رضایت او پایین خواهد آمد و او از انجام فعالیت توریستی خود راضی نخواهد بود.
استنباط نهايي شما از نظريه تايلمن در خصوص تبيين وضعيت صنعت گردشگري در ايران چگونه است؟
با مطالعه نظریه تایلمن، میتوان به این نتیجه رسید که علاوه بر فراهم نمودن امکانات لازم جهت آرامش توریستها از قبیل فراهم نمودن محیط مناسب جهت استراحت، امکانات بهداشتی، کیفیت هتلها و ...، آن چه اهمیت بسیاری دارد، امنیت است که عامل اساسی در جذب یا دفع توریسم است. امنیت عامل اساسی است که در پرتو آن عواملی دیگر چون احترام، پذیرش و اعتماد به نفس شکل میگیرند و حتی در انتقاد به نظر تایلمن و مزلو، میبایست نیاز به امنیت را در سلسله مراتب نیازها، در پایینترین سطح قرار داد و به عنوان زیربنایی دانست که تا این نیاز برطرف نگردد؛ نیازهای دیگر حل نشده باقی میمانند و فعالیتی در جهت گردشگری صورت نمیپذیرد.