خوزنیوز: مجتبی گهستونی / معبد چغازنبیل، سازه های آبی تاریخی شوشتر و محوطه های باستانی شوش سه مجموعه ثبت جهانی خوزستان هستند که چشمان نگران شان به دستان متولیانی دوخته شده است که باید شرایط موجود را بهبود بدهند.

فارغ از همه کمبودهایی که در حوزه حفاظت، مرمت، کاوش، نجات بخشی و بهره برداری وجود دارد دغدغه های دیگری هم وجود دارد که نباید از آن غافل شد.

درباره سیستم حمل ونقل جاده ای منتهی به این آثار ثبت جهانی و چند اثر مهم خوزستان باید گفت: از طریق اهواز به عنوان مرکز خوزستان به دو شهرستان شوشتر و شوش خودرو سواری و اتوبوس وجود دارد. حتی کسانی که بخواهند با قطار به شوش سفر کنند این امکان وجود دارد. اما برای بازدید از چغازنبیل به عنوان یک اثر مهم ثبت جهانی که نخستین اثری است که از ایران ثبت جهانی شد دسترسی بدون داشتن خودرو شخصی سخت است. از اهواز تا چغازنبیل 115 کیلومتر، تا شوش 35 کیلومتر و تا شوشتر 45 کیلومتر است. در هیچ کدام از این مسیرها اتوبوس و یا تاکسی عمومی برای دسترسی آسان و کم هزینه که به طور مشخص شما را به این میراث جهانی هدایت کند وجود ندارد و گردشگران باید با اجاره خودرو در قالب تور و یا به صورت فردی با تاکسی سرویس و یا خودرو شخصی به این مکان ها تردد کنند.


در شوشتر با گذشت شش سال از ثبت جهانی سازه های آبی تاریخی که شامل 14 اثر در سطح شهر می شود مسیر گردشگری مشخصی که هر شهروند و یا گردشگری بخواهد به راحتی از این آثار بازدید کند وجود ندارد. در بسیاری مواقع حتی نقشه وجود ندارد. در اکثر مبادی های ورودی شهر شوشتر تابلویی که شما را به همه این 14 اثر که تحت عنوان سازه های آبی تاریخی ثبت جهانی شده اند هدایت کند وجود ندارد.

در شوشتر ایستگاهی که فقط مختص تاکسی ها و یا اتوبوس هایی باشد که شما را به سمت سازه های آبی تاریخی که در سراسر شهر پراکنده اند ببرد وجود ندارد و از نظر متولیان شهری و مدیران پایگاه سازهای آبی تاریخی شوشتر دور از انتظار است. این موضوع درباره شوش و چغازنبیل هم که ثبت جهانی هستند هم صدق می کند. البته در ایام نوروز بنرهای متعددی که شما را به بازدید از آثار ثبت جهانی دعوت کند نصب می شود منتها این اقدام در طول سال انجام نمی شود.

اما درباره اقامتگاه در پیرامون آثار ثبت جهانی باید به عرض برسانم که در شوش یک هتل به نام آپادانا وجود دارد که حتی خود مالک، گردشگران و اداره کل میراث فرهنگی خوزستان آن را در شان شوش و گردشگران نمی دانند. البته موقعیت آن هتل بسیار عالی است ولی تنها رستوران آن مورد استفاده عمده گردشگران قرار می گیرد. در شوش هیچ هتل دیگری وجود ندارد.

البته سالها پیش اسفندیار رحیم مشایی رییس وقت سازمان میراث فرهنگی کشور کلنگ یک هتل را در شوش به زمین زد ولی چون کلنگ احداث هتل در عرصه آثار تاریخی به زمین زده شد به محوطه باستانی برخورد کرد. پس از آن شخص دیگری به نام امیرزرگر در حریم کاخ آپادانا شروع به ساخت هتل کرد که به دلیل همخوانی نداشتن با ضوابط میراث فرهنگی از ادامه کار آن جلوگیری به عمل آمد.

در چغازنبیل تا فاصله 35، 45 و 115 کیلومتری آن هیچ اقامتگاه رسمی وجود ندارد. به نظر می رسد محوطه باستانی چغازنبیل از محروم ترین محوطه های ثبت جهانی دنیا به لحاظ برخورداری از امکانات رفاهی برای گردشگران است. البته مدتی است که در روستای خماط در فاصله سه کیلومتری چغازنبیل تعدای از اهالی اقدام به بازگشایی یک سفره خانه سنتی و یک مغازه برای تهیه نیازهای ضروری نموده اند.

در شوشتر از زمان ثبت جهانی سازه های آبی تاریخی به این سو با ابتکار عمل تعدادی از جوانان اقامتگاه های سنتی در قالب خانه های تاریخی به ظرفیت دیگر اقامتگاههای شوشتر افزوده شده است. از این منظر شوشتر موفق بوده است.

 درباره میزان سرمایه گذاری بخش خصوصی در حوزه گردشگری در شوش و چغازنبیل تا به امروز به جز هتل قدیمی آپادانا و چند رستوران در اطراف آثار تاریخی به میزان چشمگیری نبوده ولی در شوشتر در خصوص تملک، مرمت، تجهیز و بهره برداری اقدام هایی صورت گرفته شده است که از جمله این سرمایه گذاری ها می توان به راه اندازی رستوران مستوفی، باغشاه، پردیس سلمان، هتل سرابی، اقامتگاه افضل و خانه طبیب، موزه نژاد فتحی و... اشاره کرد.

درباره گردشگران خارجی این افراد از کشورهای مختلفی مثل آمریکا، آلمان، لیتوانی، لهستان، ایتالیا، ژاپن، چین، انگلستان، عراق، چک، اتریش، سویس و... به خوزستان سفر می کنند. متاسفانه در خوزستان کارگذار گردشگری بومی نداریم و تورهای ورودی توسط واسطه هایی از تهران، اصفهان و شیراز انجام می شود و بیشتر این تورهای خارجی از راهنمایان گردشگری خوزستانی که البته توانمند هم هستند استفاده نمی کنند.

دسترسی آسان به آمار دقیق از تعداد گردشگران ورودی خارجی و داخلی وجود ندارد و عمدتا از طرق مختلف از جمله مسئولین قابل دسترس است. به طور مثال فرماندار شهرستان شوش اعلام کرد تا نیمه نخست سال 1394 بیش از چهار هزار و 900 گردشگر خارجی به شهر باستانی شوش سفر کرده اند.


در خصوص گردشگران ورودی خارجی در استان خوزستان حبیب‌الله فضل‌الله‌پور مدیرکل امنیتی انتظامی استانداری خوزستان معتقد است: شاهد حضور غیرقابل تفکیک، نامنظم و محاسبه نشده گردشگران خارجی در استان خوزستان هستیم و تاکنون با این روند برخورد فله‌ای با گردشگران صورت گرفته است. فقدان نگاه صنعت‌مدارانه و نگاه اقتصادی ناشی از حضور گردشگران خارجی، صدمات قابل توجهی را به ما تحمیل کرده است.

فضل‌الله‌پور با اشاره به حوزه آسیب‌شناسی وضعیت توریست در کشور بیان کرد: آن چه که ما شناسایی کرده‌ایم حضور غیرقابل تفکیک به عنوان توریست است. گردشگران با روندی غیرمتعارف و نامناسب در حوزه ما حضور پیدا می‌کنند. در مقوله جغرافیایی و در محدوده امنیتی صنعت توریست با فقدان بانک اطلاعاتی مواجه هستیم. در تلاش هستیم آن را با اتکا به اطلس امنیتی در استان که با دستورالعمل در حال بررسی و پیگیری است مورد توجه قرار دهیم.

اما در خصوص بعضی دیگر از مقاصد سفر در خوزستان که از اهمیت ویژه ای برخوردارند مثل ایذه که موزه رو باز نقش برجسته ها و سنگ نگاره های ایران است باید بگویم این شهر با این که جز مبادی ورودی شمالی به خوزستان است اما از میزان گردشگر ایرانی و خارجی اندکی برخوردار می باشد و عمده سفرهایی که در آن صورت می گیرد به طبیعت گردان و علاقمندان به آثار تاریخی در خوزستان و بخش اندکی از گردشگران خارجی و ایرانی از سایر نقاط کشور اختصاص دارد. 

شهر ایذه که از جمله گزینه های مهم ثبت جهانی است فاقد هتل مناسب و اقامتگاههای محلی در سطح شهر ایذه است. البته این شهرستان روستاهای گردشگری مستعدی در اطراف خود دارد که لازم است اقامتگاههای شخصی ساماندهی شوند. مهم ترین رستوران آن که توسط یک فرد آگاه با میراث فرهنگی مدیریت می شود آستاره نام دارد.

یا بهبهان به عنوان یکی مبادی شرقی خوزستان دارای یک هتل و یک جزیره تفریحی و اقامتی است که به سازمان آب و برق خوزستان تعلق دارد و البته عموم هم می توانند استفاده کنند. این شهرستان، خوزستان را به فارس و کهگیلویه و بویر احمد وصل می کند و جاذبه های تاریخی و طبیعی منحصر به فردی دارد. البته بزرگترین مشکل بهبهان این است که کمتر در مسیر سفرهای گردشگران خارجی و ایرانی قرار می گیرد و تبلیغات اندکی برای آن انجام شده است.

خوزستان تاکنون نتوانسته است به شکل شایسته و در خوری گردشگران خارجی را به بازدید از سه اثر ثبت جهانی چغازنبیل، سازه های آبی تاریخی شوشتر و محوطه های باستانی شوش ترغیب و تشویق کند.

دلیل اصلی آن را می توان عدم تبلیغات مناسب دانست. تبلیغاتی که علاوه بر معرفی آثار، بتواند اشتیاقی برای بازدید ایجاد نماید. اما تبلیغ زمانی راه را برای گردشگران باز می کند که بتوان امکان پذیرایی و اقامت را به شکل مطلوبی ارائه داد. اگر چه ما در خوزستان طبق معمول همیشه از داشتن استانداردهای لازم در همه حوزه ها محروم هستیم، وضعیت بهداشت عمومی در مسیر و نزدیک به جاذبه های گردشگری از قبیل: دسترسی به آب، دسترسی به محل جمع آوری زباله، توالت عمومی و مراکز درمانی از وضعیت بسیار نابسامانی برخوردار هستند.

در خصوص مراکز اقامتی هر چند خوزستان از هتل ها، مسافرخانه و واحدهای اقامتی مناسب و متنوعی از نظر نوع قیمت و خدمات قابل ارائه ی مناسب برخوردار نیست حتی با توجه به گرایش بسیاری که امروزه به سمت اقامتگاه های بومگردی وجود دارد خوزستان نتوانسته با آموزش گردشگری، توجیه اقتصادی و همکاری های مشاوره ای و دادن تسهیلات مناسب به بومیان از این امتیاز که در بسیاری از مناطق خوزستان می تواند به بهترین شکل و کاملا متنوع از لحاظ فرهنگی، استفاده ی لازم را ببرد.

در حالت کلی سیستم حمل و نقل در خوزستان بسیار ضعیف عمل می کند اما اگر قرار باشد در حوزه گردشگری این مسئله پیگیری شود باید برنامه ریزی های بخصوصی انجام پذیرد. به همین دلیل راه اندازی شرکت حمل و نقل گردشگری توصیه می شود.

با وجود برخورداری از گنجینه های بزرگی که در سرزمین خوزستان وجود دارد و با توجه به زمان سپری شده و هزینه های انجام شده، هیچگونه اقدام شاخصی برای بهره‌برداری از آن و "آوردن نان گردشگری بر سر سفره مردم خوزستان" صورت نگرفته. نه در بخش اسکان نه تبلیغات نه حمل و نقل و نه....

اشکال در کجاست؟ سو مدیریت؟ عدم مطالبات و همراهی مردم؟

اگر به آمار گردشگران و درآمد صنعت گردشگری سایر کشورهای مطرح منطقه مثل مصر و ترکیه یا حتی امارات(دوبی) نگاهی کوتاه داشته باشیم جواب پرسشهای فوق تا حدی مشخص میشود. ما در هر دو بخش مسولین و مردم نیازمند بازنگری و اصلاح رفتار هستیم.

ای کاش مدیرانی در استان یا کشور داشتیم که همانند طرح کارت و سهمیه بندی بنزین و یا طرح تولید بنزین پتروشیمی یا طرح های بزرگ و کشوری دیگر، طرح جامع رونق همزمان گردشگری داخلی و خارجی را مطالعه، تدوین و به مردم معرفی میکردند. ای کاش مردمی بودیم که این مطالبه را از مدیران کشور پیگیری میکردیم تا چرخ های رونق و اشتغال و امنیت و معرفی جهانی ایران را همزمان به گردش در می آوردیم.

ای کاش مردمی بودیم که مدیریت درآمد را از مدیریت مصرف مهمتر می دانستیم و به جای تمرکز کامل بر قیمت‌ها و یارانه و حقوق، به فکر به گردش انداختن سرمایه ها و گنج های راکدی همچون گردشگری با دهها زیر شاخه آن می افتادیم.

با نگاهی به رویه سالهای اخیر مسولین در خصوص سفرهایی نوروزی و تابستانی نکات جالبی مشخص میشود: در ستادها سفرهای نوروزی کشوری و استانی، نمایندگانی از دستگاههای مختلف مثل پلیس راهور، هلال احمر، اورژانس، راه و شهرسازی، میراث فرهنگی و گردشگری، شهرداری ها و غیره حضور دارند و هر سال هم به شکل لحظه‌ای و هم در آخر دوره سفر آمار تفکیکی گردشگران رصد و اعلام میشود.

آمارهای سالانه در ۴ یا ۵ استان اول مقصد گردشگری به ۲،۳ و ۴ میلیون نفر شب هم میرسد. و هر ساله این آمار تکرار و یا بعضا رشد هم میکند. اما نکته مهم کجاست؟

نکته مهم در میان این است که گردشگری فصلی در ایران را باید گردشگری چادری نام نهاد. یعنی به استثنا سه مقصد گردشگری اندک توسعه یافته مشهد، کیش و نوار شمالی خزر که از نظر ظرفیت اسکان و خدمات اولیه گردشگری تا حدی بالای خط فقر امکانات گردشگری هستند، سایر استانهای کشور متاسفانه زیر این خط قرار دارند. متاسفانه در زمینه امکانات و زیرساخت های گردشگری، کشور فقیری هستیم.

یک نکته جالب در این زمینه نقش چادر و خیمه های مسافرتی است. فرض کنیم از فردا استفاده از چادر و خیمه ممنوع و برای آن جریمه هایی مثل جرائم رانندگی برقرار شود. ناگفته پیداست که یک شبه آمار گردشگری کشور سقوط میکند و به همان تعداد اندک مکان های رسمی و نیمه رسمی اسکان (هتل، مهمانپذیر، مهمانسرا، اتاق اجاره ای، ویلای اجاره ای و ...) محدود می شود. که البته به دلیل تغییر وضعیت عرضه و تقاضا، قیمت های این خدمات اسکان سر به فلک خواهد زد و فاتحه گردشگری کشور خوانده خواهد شد. در این وضعیت شعاع سفرهای گردشگری محدود به سفرهای صبح تا شب درون استانی شده و مثلا مردم خوزستان نهایتا تا اندیکا و تاراز و مردم تهران تا قم و مردم تبریز و ارومیه تا دریاچه خواهند رفت و شب به منزل بر خواهند گشت.

در بحث آمار سفر توجه به این نکته ضروری است. به این پرسش لطفا پاسخ دهید: پر رنگ ترین حضور رسانه ای در مصاحبه ها و گزارشها و آمارها و اطلاعیه ها مربوط به کدام دستگاههای عضو ستادهای سفر است؟ پاسخ: قطعا پلیس زحمت کش و خدوم راهور و کارشناسان محترم هواشناسی.

دوستان محترم سازمان و ادارات گردشگری و میراث فرهنگی کجای این معادله قرار دارند؟ مسیرهای گردشگری و مقاصد گردشگری چگونه باید برای مردم معرفی شود؟ به چه ترتیبی باید مردم سایر استانها مقاصد گردشگری خود را در استان‌های دوردست و ناشناخته انتخاب کنند؟