وسعت بافت‌های فرسوده و تاریخی شهرهای خوزستان قابل توجه است اما سابقه پرداختن به این موضوع چندان طولانی نبوده و حتی از برخی شهرهای کشور نیز عقب‌تر مانده‌ایم. همین امر ضرورت بازنگری و بررسی بیشتر و عمیق‌تر این موضوع را در همه حال نشان می‌دهد.

بنا بر آمار موجود بیش از 400 هکتار عرصه بافت تاریخی در شهرهای خوزستان وجود دارد و این عرصه شامل بخش‌هایی از بافت شهری هستند که قبل‌تر از سال 1300 شمسی ساخته‌شده‌اند و عمدتاً خودسازمان یافته هستند که به آنها بافت تاریخی گفته می‌شود.

این بافت‌ها نمایانگر هویت تاریخی شهرها هستند و به همین دلیل دارای ارزش مکانی‌اند و نه تنها نیازی به تخریب و بازسازی آنان نیست که بایستی با دقت، حفظ هم بشوند. اغلب بافت‌های کهن شهری را با بافت‌های فرسوده یا کهنه اشتباه می‌گیرند که گاهی هم نتایج غیرقابل جبرانی در پی دارد.

بافت تاریخی اهواز مشخص‌شده است

هرچند در سال‌های گذشته اهمیت و ضرورت احیای بافت تاریخی در خوزستان رنگ باخته بود و پس از هر بارش باران سقف تعدادی از این خانه‌ها فرو می‌ریخت اما حالا مسؤولان دولتی و مدیریت شهری بر احیای بافت تاریخی تأکید می‌کنند. رئیس شورای شهر اهواز در این باره می‌گوید: اغلب بافت تاریخی اهواز در محدوده مناطق یک و هفت شهرداری اهواز یعنی محلات نادری و عامری است.

عبدالزهرا سنواتی ادامه می‌دهد: سال گذشته جلسات مشترکی با اداره میراث فرهنگی اهواز درباره احیای بافت‌های تاریخی برگزار کردیم و این اداره بناهای تاریخی اهواز را به شهرداری معرفی کرد تا روند نگهداری و احیای آنها با دقت انجام شود. همچنین بخشی از این بناها مالک شخصی دارند و به همین دلیل میراث فرهنگی باارزش بودن این منازل را به مالکان اعلام کرده است.

وی می‌گوید: شهرداری اهواز نمی‌تواند به تنهایی برای احیای بافت تاریخی اقدام کند و همه کارهای این زمینه با همکاری میراث فرهنگی باید انجام شود و حتی تخصیص تسهیلات برای احیای این بافت‌ها باید پس از انجام استعلام از میراث فرهنگی باشد.

رئیس شورای شهر اهواز با بیان اینکه این کلانشهر دارای 5 هکتار بافت تاریخی است، می‌افزاید: حفاظت از این بناها بر عهده میراث فرهنگی است و روزانه یگان حفاظت این سازمان از این بناها بازدید می‌کند. البته با توجه به مسئله هویتی بودن این بناها شهرداری و شورای شهر هم علاقه‌ به همکاری دارند.

طرح بازآفرینی بافت تاریخی خوزستان

رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی خوزستان نیز مساحت بافت تاریخی خوزستان را 447 هکتار می‌داند و می‌گوید: طرح بازآفرینی شهری بافت‌های تاریخی استان با چشم‌انداز ایجاد هفت هزار و 166 فرصت شغلی شامل 15 محله در هفت شهر استان می‌شود.

امید حاجتی ادامه می‌دهد: میزان اعتباری که برای اجرای این طرح اختصاص یافته است سه هزار و 839 میلیارد و 300 میلیون ریال است.

وی می‌افزاید: بازآفرینی شهری پایدار شامل 15 محله بافت تاریخی استان در شهرهای اهواز، دزفول، شوش، شوشتر، بهبهان، رامهرمز و آبادان می‌شود. رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی خوزستان می‌گوید: بیشترین میزان مساحت و منابع مالی در اجرای این طرح را مربوط به شهرستان شوشتر با 221 هکتار و اعتباری بالغ‌بر یک هزار 697 میلیارد ریال است. همچنین در این راستا تعداد سه هزار و 174 فرصت شغلی در این شهرستان ایجاد می‌شود.

حاجتی بیان می‌کند: سرای معین التجار و بازار کاوه در اهواز، سیاه پوشان، پل قدیم، بازار و لوریان در دزفول، خیابان امام در شوش، امام زاده عبدالله، اشکفتی، دل دل و محلات غرب گرگر، کندال در شوشتر، راسته بازار در بهبهان، بازار در رامهرمز و امیری در آبادان با مجموع 32 هزار و 116 نفر جمعیت محلات هدف بافت‌های تاریخی بازآفرینی شهری در خوزستان هستند.

وی می‌گوید: برنامه بازآفرینی پایدار بافت تاریخی کشور شامل 426 محله می‌شود که خوزستان با 29 محله، سهم 6 درصدی از این برنامه را به خود اختصاص داده است. رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی خوزستان با اشاره به اینکه تعداد 15 محله در بافت تاریخی، 9 محله در سکونتگاه‌های غیررسمی و پنج محله دیگر در بافت ناکارآمدی شهری قرار دارد، عنوان کرد: برای اجرای این طرح در استان 10 هزار و 397 میلیارد ریال اعتبار در نظر گرفته شده است.

بنا به گفته حاجتی منابع مالی این طرح‌ها از محل تبصره 18 قانون بودجه سال 1397 در جهت اجرای برنامه روبنایی، زیربنایی و توانمندسازی و همچنین اجرای برنامه نوسازی مسکن اختصاص یافته است.

بافت تاریخی در مسیر احیا

نماینده مردم اهواز در مجلس نیز با اشاره به این‎که خوزستان سرشار از مکان‎های تاریخی و گردشگری است، می‌گوید: متأسفانه طی سال‎های دیرین چالش‎های فراوان اعم از جنگ و غیر جنگ به‌نوعی روی این مکان‎ها تأثیرگذار بوده‌‎ و باعث مغفول ماندن آن‎ها شده ‎است.

علی ساری با بیان این‎که خوشبختانه در طول یک سال گذشته اقدامات خوبی در راستای حفاظت از بافت تاریخی شهرهای خوزستان و به‌ویژه اهواز انجام شده است، ادامه می‌دهد: در این میان، بنا شده تا به چند خانه تاریخی که در مسیر گردشگری منطقه عامری اهواز هستند به‌صورت پایلوت رسیدگی شود.

وی می‌افزاید: اخیراً جلسه‌ای با مدیرکل میراث فرهنگی خوزستان داشتم که وی احیا و معرفی معماری اصیل اهواز را جزو اهداف آن سازمان دانست که در این راستا برای منطقه عامری اهواز و سایر محورهایی که دارای بافت باارزش هستند، در حال برنامه‎ریزی است.

نماینده مردم اهواز در مجلس می‌گوید: با توجه به هماهنگی به عمل آمده، در وهله اول پروپوزالی از سوی اداره‎کل میراث فرهنگی استان برای مسیر گردشگری منطقه عامری تهیه خواهد شد تا بر اساس آن هزینه‎ها ارزیابی شوند و در نهایت بتوانیم از حوزه‎های مختلف متصدی از جمله راه و شهرسازی پیگیری‎های لازم را انجام دهیم.

 احیای بافت تاریخی در خوزستان، علاوه بر این‎که از جنبه فرهنگ‎سازی و آشتی با فرهنگ پیشینیان در حوزه شهر اهواز، قابل ارزش خواهد بود، می‎تواند این نواحی را به یک مقصد و به مکانی برای پر کردن اوقات گردشگران تبدیل کند، به‌ویژه در کلانشهر اهواز که شهروندان و میهمانان آنها همیشه برای گذراندن اوقات خود با کمبود اماکن تفریحی مواجه هستند.