اهواز – ایرنا -  استان خوزستان با وجود محوطه های تاریخی بسیار زیاد و سه اثر تاریخی ثبت شده در فهرست میراث جهانی هنوز با کمبود موزه آثار تاریخی مواجه است .

به گزارش ایرنا بسیاری از اشیای تاریخی استان خوزستان همچنان در مخازن امن کشوری نگهداری می شوند بسیاری دیگر نیز در موزه هایی خارج از استان نگهداری می شوند وبههمین دلیل هنوز بسیاری از خوزستانی ها موفق به دیدن آنها در استان نشده اند.

موزه ها یکی از ارکان عمده در حوزه گردشگری هستند، استان خوزستان با وجود اینکه به خاطر وجود محوطه های تاریخی و اکتشافات زیاد حفاران در سال های طولانی  اشیا تاریخی زیادی داشته است اما همچنان چونان کوزه گری است که باید از کوزه شکسته آب بخورد و برای به نمایش آثارش جایی در  شان این آثار ندارد.

اهواز به عنوان مرکز خوزستان و به عنوان یک کلانشهر موزه ندارد، هر چند فعالان فرهنگی در سال های متمادی بر سر این موضوع و داشتن یک موزه تلاش های زیادی کردند اما همچنان این تلاشها بدون نتیجه مانده است.

حدود سال ۸۸ عملیات اجرایی موزه منطقه‌ای خوزستان در اهواز آغاز شد و از همان زمان مردم اهواز هر ساله منتظر افتتاح این موزه هستند اما این مساله به یک رویا برای آنان تبدیل شده است، این موزه که قرار است روزی در اهواز ساخته شود در پارک جزیره اهواز واقع شده وپروژه نیمه تمام آن ، سوت و کور در دل رودخانه قرار دارد  اما همچنان هیچ  اراده ای برای راه اندازی آن در استان وجود ندارد هر چند مسئولان میراث فرهنگی استان معتقدند که پیگیر تکمیل آن هستند اما  نبود بودجه را عامل اصلی رها شدن طرح این موزه نیمه کاره می دانند.

آسیب‌شناسی مشکلات موزه‌ای خوزستان

یک فعال فرهنگی و کارشناس موزه در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا علت نبود موزه در اهواز و دیگر شهرستان‌های خوزستان گفت: خوزستان پتانسیل انواع موزه‌ها را به دلیل محوطه های تاریخی داراست محوطه‌های تاریخی ارزشمندی چون شوش، هفت تپه، چغامیش، شمی  و ایوان کرخه و غیره ضرورت ایجاد موزه‌های تاریخی و باستان شناسی را برای نگهداری از آثار اکتشافی این محوطه‎های ایجاب می کند این درحالی است که امروز می‌بینیم موزه‎های ایران و دنیا در حال نگهداری مکشوفات خوزستان است و خود استان شرایط نگهداری از آثارش را ندارد.

ندا عزیزیه ادامه داد: وجود رودخانه‌های تمدن‌ساز چون کارون، کرخه، دز و ... تنوع قومی و دینی در خوزستان، صنایع بزرگ و مهمی چون نفت، پتروشیمی، فولاد، نیشکر، راه آهن، وجود دانشمندان و شعرای بزرگ که در خوزستان بوده‌اند و همچنین وجود هنرمندان و ورزشکاران نامدار و ارزشمند در رشته‌های گوناگون، پتانسیل استان خوزستان برای انواع موزه را نشان می دهد.

وی ریشه مشکلات موزه در خوزستان را به دو دلیل عمده تقسیم کرد و بیان کرد: مشکل نخست فهمیده نشدن معنای موزه در استان است بدین معنا که تفکرات اشتباهی در مورد موزه وجود دارد، اغلب معنی موزه را منجمد کردن مکان یا شی قدیمی می‌دانند در حالیکه مفهوم درست موزه‌ای کردن آثار، مورد مطالعه قرار دادن آن‌ها در یک محیط محافظت شده است.

موزه یا سمساری؟

این کارشناس موزه افزود: نکته دیگر این است موزه را صرفا مکانی برای گردآوری اشیا قدیمی می‌دانند، به همین دلیل موزه‌های موجود موزه‌هایی بدون طرح محتوایی، پلان و برنامه و بدون مجموعه تعریف شده ارائه شده اند در این تعریف موزه تفاوت چندانی با سمساری و یا گورستان اشیای قدیمی ندارد.

وی تاکید کرد: موزه با مجموعه‌هایش شناخته می‌شود و هر گردآوری به عنوان مجموعه شناخته نمی‌شود، نیاز است در بین اشیاء یک مجموعه ارتباط معناداری وجود داشته باشد و آثار در کنار یکدیگر یک ایده کلی را مطرح کند، هر چیز قدیمی به صرف قدیمی بودن، گران بودن، زیبا بودن نمی‌تواند در مجموعه موزه و بدون توجه به ارتباط آن با دیگر آثارِ موزه قرار گیرد، در واقع  هر موزه‌ای باید سیاست کسب و الحاق برای مجموعه خود داشته باشد.

عزیزیه  با تاکید بر این که  موزه در برابر حفاظت مجموعه مسئول است تصریح کرد:  سازمان‌ها "بودجه و مسئولیت" را فقط جهت ایجاد موزه‌ها برنامه‌ریزی می‌کنند و برای حفاظت مجموعه و ماموریت آن برنامه ای ندارند، معنا و مفهوم موزه بر اساس آخرین اسناسنامه مصوب شورای بین‌المللی موزه‌ها (ایکوم) در مجمع عمومی در وین/اتریش به تاریخ ۲۴ اگوست ۲۰۰۷م چنین ویراستاری شده و به تصویب رسیده که یک موزه، نهادی غیر انتفاعی و دائمی، در خدمت جامعه و توسعه آن و گشوده به روی عموم مردم است که میراث ملموس و غیرملموس بشر و پیرامون آن را به منظور آموزش، پژوهش و شادی آفرینی، مورد حفظ، مطالعه، بررسی و نمایش قرار می دهد.

وی افزود: پس چند معیار مهم باید در موزه‌ها مورد ملاحظه قرار بگیرد، دائمی بودن به روی عموم  بدین معنی مکان موزه در بیشتر روزهای سال روی عموم مردم گشوده باشد پس نمایشگاه‌ها موقت و مجموعه‌هایی که فقط عده‌ای خاص می‌تواند از آن بازدید کنند موزه محسوب نمی‌شوند.

این فعال فرهنگی بیان کرد: غیرانتفاعی بدین معناست که موزه مکان و آثار را به منظور حفاظت، مطالعه و نمایش و شادی آفرینی و در راستای خدمت به جامعه تحت حمایت خود می‌گیرد و اجازه فروش آثار گردآوری شده را ندارد.

وی خاطرنشان کرد: نکته مهم آنکه موزه به منظور حفاظت، نمایش، مطالعه، پژوهش آثار را گردآوری می‌کند و صرف اینکه ما تعدادی آثار کنار هم جمع کنیم و با به کارگیری یک راهنما و نگهبان تصور کنیم موزه ایجاد کرده‌ایم، فریبی بیش نیست لذا من معتقدم موزه‌های ما در استان شبه موزه‌هایی بیش نیستند چرا عملکرد آن‌ها این تصور را بین عموم ایجاد کرده است که موزه فضایی راکد و منجمد است، البته هدف من زیر سوال بردن افرادی نیست که در زمینه موزه ها تلاش می کنند چرا که خود من جز این افراد هستم بلکه هدف من انتقاد به مدیرانی است که صرف جهت پر کردن رزمه به راه اندازی شبه موزه ها اقدام می‌کنند.

عزیزیه مشکل دوم را درک نکردن مفهوم سازمانی موزه دانست و گفت: می‌توان این معضل را در راستای همان خوب فهمیده نشدن معنای موزه دانست، مفهوم سازمانی موزه برای دست اندکاران  موزه‌ها درک و تعریف نشده است، موزه هایی که جز سازمان نیستند و یا عنوان سازمانی ندارند به عنوان مثال موزه هنرهای معاصر اهواز متعلق به اداره کل ارشاد اسلامی خوزستان و موزه‌های میراث فرهنگی در خوزستان در این دسته قرار دارند.

نبود ردیف بودجه‌ای برای موزه‌ها در میراث فرهنگی

وی گفت: اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خوزستان در چارت سازمانی خود ردیف بودجه‌ای برای موزه‌ها ندارد، در چارت سازمانی ارگان‌هایی مانند وزرات نفت، هنوز سازمانی به نام موزه تعریف نشده است و مرکز اسناد و موزه‌های نفت زیر مجموعه از روابط عمومی نفت است لذا می‌بینیم همه موزه‌های استان به نوعی مشکل سازمانی دارند و به همین دلیل در جامعه اعتبار اجتماعی لازم را ندارند و با تغییر مدیریت و سلایق فردی سرنوشت‌های گوناگونی پیدا می‌کنند به همین دلیل فاقد تاثیرگذاری لازم هستند و از آنجایی که برنامه‌ای مشخص برای آن‌ها نیز تدوین نشده است، به وجود کارشناس و متخصص جهت اجرای برنامه‌های تخصصی خود نیازی نمی‌بینند.

این کارشناس موزه  ادامه داد: نیاز است اطلاع رسانی فراگیری شود تا معنا و مفهوم موزه بهتر درک شود، باید به این درک برسیم موزه یک موضوع پیش پا افتاده نیست بلکه موضوعی تخصصی است و لازم است برای پروژه‌های موزه یک تیم تخصصی تشکیل شود، دوم آنکه سازمان‌ها باید علاوه بر ایجاد ساز و کار برای احداث موزه‌ها برنامه‌ای برای نگهداری موزه‌ها نیز داشتند باشند، بیش از همه ضرورت دارد اداره کل میراث فرهنگی خوزستان سازوکار اداری خود را برای ایجاد و نگهداری موزه‌ها بهبود ببخشد  این اداره کل ردیف بودجه ای برای موزه ندارد و لذا قادر به جذب کارشناسان موزه نیست، لذا اصلاح ساختار اداری سازمان میراث فرهنگی بیش از همه ضرروت دارد.

۲۷ شهرستان و تنها پنج موزه

مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان خوزستان گفت:  در استان خوزستان ۲۷ شهرستان  وجود دارد که همه آنها زمینه فرهنگی وتاریخی موزه دار شدن را دارند در حال حاضر تعداد موزه های استان به نسبت  ظرفیت موجود در استان کم است، جای جای استان خوزستان دارای محوطه‌های تاریخی ارزشمند است این محوطه ها از دلشان اشیا تاریخی زیادی بیرون آمده  است که می توانند در موزه ها نمایش داده شوند.

سیدحکمت الله موسوی به ایرنا گفت: یکی از  اقداماتی که می‌توان برای افزایش تعداد موزه ها در استان انجام داد وارد کردن بخش خصوصی به این حوزه است اگر علاقمندان به این حوزه ورود کنند  و پای کار بیایند ما نیز از آنان حمایت می‌کنیم و اشیا تاریخی نیز و موزهای برای نمایش در اختیار آنها گذاشته می‌شود.

وی با بیان این که اشیای قابل نمایش بسیاری در مخازن امن در حال نگهداری هستند که نیازمند فضای موزه ای هستند بیان کرد: ضرورت دارد که فضای موزه ای در استان برای مردم فراهم شود تا آنها پیشینه تاریخی خود را از نزدیک ببینند و به آن ببالند.

مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان خوزستان توضیح داد: پارسال موزه ایذه به بهره‌برداری رسید که موزه بسیار خوبی و غنی است و در کنار دیگر موزه های فعال  استان از جمله شوش، هفت تپه، دزفول و  آبادان قرار گرفت، البته  در روزهای کرونایی این موزه ها تعطیل هستند اما پس از رفع این بیماری دوباره بازگشایی می‌شوند.

اعتبارات کفاف تکمیل موزه منطقه ای را نمی‌دهند

وی با اشاره به  وضعیت موزه منطقه ای اهواز گفت: در اهواز موزه منطقه‌ای هنوز تکمیل نشده است، این موزه در پارک جزیره  واقع شده است و علت تکمیل نشدن آن، نبود  اعتبارت کافی بوده است، در سطح استانی هیچ اعتباری تاکنون به آن اختصاص داده نشده و  در سطح ملی نیز اعتبارتی که  دادند کفاف عملیات‌ اجرایی و نیازمندی‌های اعتباری پروژه را نمی‌دهد.

موسوی بیان کرد: پارسال نزدیک به ۶۰ میلیارد ریال اسناد خزانه در اختیار ما قرار دادند اما اسناد خازنه ۲ ساله هستند و بهره‌وری از قِبل آنها به حداقل  می رسد و در اجرا نصف این مبلغ را هم نمی‌توان در پروزه احصا کرد در هر صورت پیگیری‌هایی برای تکمیل موزه منطقه ای در حال انجام است و  قول‌هایی نیز در این زمینه داده شده تا  امسال اعتباری برای تکمیل این پروژه در اختیار ما قرار گیرد.

وی یادآور شد: تکمیل پروژه موزه منطقه‌ای اهواز زمانی تکمیل می‌شود که اعتبار کافی در اختیار ما باشد هر چند مدیریت کلان استان و ریاست برنامه بودجه استان علاقه مند به این حوزه هستند و دوست دارند کارهای خوبی در این حوزه اتفاق بیفتد اما فعلا در حوزه موزه بی‌بهره بوده‌ایم.

مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان خوزستان تاکید کرد: با توجه به این که اهواز یک کلانشهر است وجود یک موزه برای این شهرستان بسیار ضروری است و در جذب گردشگر نیز تاثیر به سزایی دارد.

وی با اشاره به تنظیم یک تفاهم نامه میان استانداری خوزستان و وزارت میراث فرهنگی کشور مبنی بر راه اندازی موزه های مشارکتی در استان توضیح داد: استاندار خوزستان این تفاهم نامه را امضا کرده اند و تفاهمنامه به وزارت میراث ارسال شده که امیدواریم بتوانیم از مزایای این تفاهمنامه به خوبی بهره برداری کنیم.

موسوی ادامه داد: بسیاری از آثار تاریخی ما به منظور نگهداری بهتر و همچنین مرمت در  موزه ملی  هستند که در صورت افتتاح موزه می ‌توان ان ها را به استان آورد  و در معرض نمایش قرار داد.

به دنبال مالکیت دانشکده ادبیات نیستیم

وی با اشاره به وضعیت ساختمان تاریخی دانشکده ادبیات اهواز بیان کرد:  در حال حاضر  ۲ سال است که در حال مرمت این بنا هستیم و اعتباری بیش از ۲۰ میلیارد ریال برای مرمت این بنای ارزشمند هزینه شده البته همچنان به مرمت آن ادامه می‌دهیم امیدواریم با توجه به معماری این بنا  در اختیار میراث فرهنگی قرار گیرد تا بتوانیم از آن به عنوان یک موزه با محتوای مناسب  استفاده کنیم.

مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان خوزستان ادامه داد: ما به دنبال این نیستیم که مالک این بنا شویم یا میراث فرهنگی دارنده آن باشد آن چه برای ما مهم است این است که به صورت مناسب مورد بهره برداری برای مردم قرار گیرد لذا اگر دانشگاه مایل باشد می توانیم آن را به صورت مشارکتی به موزه تبدیل کنیم و محتوای مورد نیاز را به آنها امانت بدهیم.

موزه باستان شناسی ایذه سال گذشته با حضور معاون وزیر در این شهرستان به بهره‌برداری رسید،  این موزه در زمینی به مساحت بالغ‌بر سه هزار و ۵۰۰ متر و فضای نمایشی در حدود هزار مترمربع آغاز شده بود، این موزه که بیش از ۳۰۰ اثر تاریخی در آن وجود دارد بزرگترین موزه جنوب غرب کشور به شمار می‌رود.

موزه شوش را می توان یکی از مهم‌ترین موزه‌های ایران  به شمار آورد، این موزه که در میان باغی بزرگ ساخته شده دارای ۶ تالار بزرگ است و  آثار به نمایش درآمده در آن حاصل بخشی از حفاری‌های منطقه شوش و چغازنبیل است و آثار این موزه به دوره پیش از تمدن عیلام تا دوران پس از اسلام تعلق دارد.

موزه باستان شناسی هفت تپه در محوطه هفت تپه قرار دارد در این موزه اشیا و آثاری که از هفت تپه کشف شده اند به نمایش گذاشته شده است و امکاناتی مثل سالن‌های نمایشگاهی، آزمایشگاه، کتابخانه، سالن ترمیم سفال، کارگاه مرمت، لابراتوار عکاسی و … وجود دارد.

موزه آبادان یکی از موزه‌ های کهن ایران است که در سال ۱۳۳۸ با مجموعه آثاری از دوره ما قبل تاریخی، دوره قاجاریه و نیز آثاری از هنرمندان کارگاه‌ های هنرهای سنتی افتتاح شد و یکی از جاذبه ‌های گردشگری اصلی شهر آبادان به شمار می ‌رود.

موزه مردم شناسی دزفول در یکی از بناهای تاریخی این شهر کهن، به نام حمام کرناسیون، قرار دارد حمام کرناسیون از بناهای دوره قاجاریه است  این بنا در سال ۱۳۸۵ به موزه مردم‌شناسی تبدیل شد در این موزه، انواع آداب و رسوم و مشاغل سنتی دزفول به نمایش گذاشته شده  در قسمت گرم‌خانه، آثار فلزی دیدنی و دست نوشته‌هایی از شخصیت های دزفول، در معرض دید بازدیدکنندگان است.