سال که نو می شود، مشمولان سربازی بی صبرانه گوش به اخبار می سپارند تا شاید خبری در زمینه اعلام معافیت های سربازی یا تغییر قانون و یافتن راهی برای رهایی از خدمت سربازی بیابند. گروهی نیز همچنان به عنوان مشمولان غایب زندگی می کنند؛ به امید تصویب قانونی دیگر و تغییر شرایط شان. اینها در شرایطی است که مسئولان می توانند با تعریف شکل جدیدی از سربازی، شرایط را به اندازه ای متحول کنند که خدمت زیر پرچم برای جوانان جذابیت داشته باشد.

وقتی یک پسر جوان به 18 سالگی می رسد، با پدیده ای به نام سربازی مواجه می شود. در این گونه موارد عده ای از جوانان که افق چندان روشنی پیش روی خود نمی بینند و بیکارند و بی برنامه تن به خدمت می دهند تا شاید در دوران سربازی یا پس از آن هدفی و برنامه ای پیدا کنند.

یک گروه از جوانان که به فکر دانشگاه رفتن یا گرفتن گواهینامه یا ازدواج هستند، سربازی برای شان تبدیل به یک مشکل جدی می شود و از لحظه ای که نام مشمول بر آنها قرار می گیرد، به دنبال راه یا راه هایی می گردند که بتوانند از این چنبره بگریزند.

این موضوع باعث می شود که در وهله نخست به دنبال گرفتن معافیت های قانونی باشند. معافیت های کفالت و پزشکی جزو راه هایی هستند که جوانان گریزان از خدمت سربازی برای قرار گرفتن در میان افرادی که می توانند از این معافیت استفاده کنند، تلاش زیادی به خرج می دهند. آنهایی هم که به هر شکل به خارج از کشور سفر کرده اند، به دنبال گرفتن معافیت افراد خارج از کشور هستند.

گروه هایی که در هیچ کدام از این گروه ها نمی گنجد، به دنبال راه های دیگری می روند و گاه در دام کلاهبرداران می افتند. یکی از این دام ها، شیوه ای است که به تازگی از سوی عده ای مطرح شده است. گروهی با عنوان گرفتن معافیت بر اساس طرح "سرباز صنعت" ابتدا سی دی های آموزشی در خصوص شرح این طرح را می فروشند و افرادی که گول همین سی دی ها را خورده اند، برای قرار گرفتن در این معافیت حاضر به دادن میلیون ها تومان پول برای گرفتن جواز ثبت معدن می شوند تا از این طریق بتوانند به خدمت سربازی نروند...

هر سال حدود 700 هزار جوان 18 ساله که دیپلم گرفته یا نگرفته اند، شرایط کلی رفتن به خدمت سربازی را به دست می آورد که از این میان حدود نیمی از آنها یعنی 350 هزار تومان به اصطلاح اعزام می شود. از سوی دیگر، هر سال حدود 400 هزار سرباز وظیفه، خدمت خود را به پایان می رسانند. افرادی که به خدمت نرفته اند به شکل های مختلف سعی می کنند با مشکل نداشتن کارت پایان خدمت کنار بیایند. در حال حاضر حدود دو میلیون نفر مشمول غایب در کشور زندگی می کنند.

در سال های 1377 تا 1379 بر اساس طرحی که دولت ارایه کرد، امکان خرید سربازی را فراهم آورد. در آن زمان هر کسی که پول داشت یا می توانست پولی جور کند، دوران سربازی اش را خرید، اما این موضوع تبدیل به یک مشکل جدی در میان افراد مختلف جامعه شد و بسیاری این موضوع را تبعیض میان غنی و فقیر دانستند. به همین دلیل، این قانون برای همیشه برچیده شد.
اما سربازی رفتن برای بسیاری از جوانان تبدیل به یک کابوس و حتی مانع بسیار بزرگ شده است. در این شرایط به نظر می رسد بهتر است مسئولان طرحی نو ارایه کنند که بتواند شرایط سربازی رفتن را تغییر دهد.یکی از این مسایل تغییر شکل ظاهری و دوری از نظامی گری است. برای نمونه، می توان چند ماه آموزش نظامی را برای مشمولان در نظر گرفت و سپس از توانایی ها، تخصص ها و سایر ویژگی های فردی جوانان استفاده کرد تا آنها ضمن انجام خدمت سربازی بتوانند به زندگی عادی خود ادامه دهند.

اگر جوانی که قصد قبولی در دانشگاه را دارد بتواند پس از چند ماه کوتاه گذراندن دوره آموزش نظامی در زمینه شغلی یا تحصیلی که به آن علاقه دارد، فعالیت کند و حتی حقوق مناسبی بگیرد، لزومی برای فرار از سربازی نمی بیند. این موضوع در مورد مشمولان متاهل از اهمیت بیشتری برخوردار است؛ اینکه هم بتوانند خانواده خود را همانند گذشته تامین کنند و هم به شکلی دوره سربازی را بگذرانند که به شغل خود ادامه دهند.

اگر یک سرباز متاهل که برای نمونه، نجار، آهنگر یا بنا است، بتواند در دوران خدمت خود نیز در همان شغل به ادامه فعالیت بپردازد و حقوق نیز دریافت کند، خدمت سربازی برایش مفهوم مانع را پیدا نمی کند.

به طور کلی، برای اینکه سربازی در کشور ما از حالت ناخوشایند آن خارج شود، باید شکلی کاربردی و امروزی به خود بگیرد. شیوه ای که رضاخان 80 سال پیش در نظر گرفت و شکل کلی آن امروز هم اجرا می شود، بی آنکه به آسیب ها و مشکلات امروزی این طرح اندیشیده شود، نتیجه ای ندارد به جز اینکه هر سال چند صد نفر به تعداد مشمولان غایب افزوده می شود.

این در حالی است که خدمت سربازی در برخی مواقع برای جوانان روستایی و شهرستانی نیز آسیبی جدی در بر دارد. جوان روستایی به جایی آن که در محلی نزدیک خانه اش به شکلی کاربردی برای خدمت به کشور به کار گرفته شود، در شهرهای بزرگ با مسایل و مشکلاتی مواجه می شود که ممکن است برای همیشه بازگشت او به خانه را منتفی کند و یک جوان روستایی یا شهرستانی را تبدیل به یکی از مهاجران شهرهای بزرگ تبدیل کند.