فرانک و هلن شریدر، این عکس را در ژانویه 1968 ( 1346) از سد دز در ایران گرفته اند.


سد دز یک سد بتُنی برق‌آبی است که بر روی رودخانه دز توسط یک کنسرسیوم ایتالیایی در ۲۳ کیلومتری شمال شرقی شهرستان اندیمشک واقع شده‌است ، احداث شد. این سد ۱۲۵۰۰۰ هکتار از اراضی پایین دست را آبیاری می‌کند و نقش مهمی در کنترل سیلاب‌های بالادستش دارد. نیروگاه این سد دارای قدرت نصب ۵۲۰ مگاوات می‌باشد.

به گزارش روزگارنو، به نقل از ویکی پدیا، احداث سد عظیم دز، در سال ۱۳۳۸ خورشیدی توسط ایتالیایی‌ها در کوه‌های زاگرس آغاز و در سال ۱۳۴۱ خورشیدی پایان یافت. این سد بتونی در ۲۳ کیلومتری شمال شرق اندیمشک واقع شده‌است. دریاچهٔ این سد ۶۵ کیلومتر طول و ۲۲۵۰۰۰ کیلومترمربع مساحت داشته و گنجایش نهایی آن ۳٫۳ میلیارد مترمکعب می‌باشد. بر روی رودخانه دز. این سد با ارتفاع ۲۰۳ متر در زمان ساخت خود به عنوان یکی از مرتفع‌ترین سدهای جهان (ششمین سد جهان در آن زمان) شناخته می‌شد و در حال حاضر نیز پنجاهمین سد بلند دنیا در بین سدهای ساخته شده و در دست ساخت می‌باشد.

تاریخچه: سد دز بر روی رودخانه دز در ۲۳ کیلو متری شمال شرقی شهرستان اندیمشک احداث گردیده است. سد دز نخستین سد از رشته سدهای چند منظوره در ۲۳ اسفند ۱۳۴۱ مورد بهره برداری قرار گرفت. آب رودخانه دز از ارتفاعات اشتران کوه – قالی کوه و بخشی از سلسله جبال زاگرس سرچشمه گرفته و سرشاخه‌های فرعی آن را رودخانه‌های بختیاری –تیره – ماربوره الیگودرز مکن دان و سرخاب کشور تشکیل می‌دهند و با احداث سد دز در پشت دیواره این سد دریاچه‌ای به طول ۶۵ کیلو متر بوجود آمده که با ظرفیت نهائی ۳٫۳ میلیارد متر مکعب آب را در خود جای می‌دهد. هدف اصلی از احداث سدهای نظیر دز تأمین نیروی لازم جهت تولید برق کنترل سیلابها و تنظیم آب جهت مصارف آبیاری است. بمنظور کنترل سیلابها دو تونل سرریز در ضلع شرقی دریاچه و با فاصله کمی از بدنه سد ساخته شده است. که قطر تونل تخلیه شماره یک ۱۴ متر و و تونل شماره دو ۱۲٫۶ متر می‌باشد و هر یک از آنها قادر به تخلیه ۳۰۰۰ متر مکعب آب در ثانیه است. همچنین دو تونل آبگیر اصلی در ضلع غربی دریاچه ایجاد شده که هر یک به انشعاباتی با قطر کمتر تقسیم گردیده که توسط آنها آب پشت دریاچه به توربینها می‌رسد. حداکثر آب خروجی هریک از تونلهای آبگیری اصلی برابر با ۲۴۰ متر مکعب در ثانیه است. در وسط بدنه سد در ارتفاع ۲۲۲٫۷ متری از سطح دریا سه دریچه آبیاری مخروطی شکل بمنظور آبیاری حدود ۹۲۰۰۰ هکتار زمین‌های کشاورزی و نیز کنترل سیلابها وجود دارد. حداکثر خروجی هر یک از این دریچه‌های آبیاری ۶۰ متر مکعب در ثانیه است. تعداد ۸ واحد ژنراتور هریک به قدرت ۶۵ مگاوات در نیروگاه سد دز وجود دارد و بدین ترتیب ظرفیت تمامی نیروگاه مجموعاً‎ ۵۲۰ مگاوات است. کلید خانه که در ارتفاع ۵۷۷٫۵ متری از سطح دریا واقع شده است شامل کلیدهای قدرت از نوع روغنی - گازی و کلیدهای هوائی شمش‌های اصلی و فرعی و دیگر تجهیزات لازم برای ولتاژ ۲۳۰ کیلو ولت است. اتاق کنترل در ضلع غربی دره نزدیک به بدنه سد در ارتفاع ۲۲۵ متری از سطح دریا قرار دارد. مجموع طول جاده‌های تونلی منتهی به اتاق فرمان و نیروگاه ۶٫۵ کیلو متر است.

شرکت‌های سازنده و هزینه شرکت انتریوهایدرو راه اندازی واحدها را به عهده داشت و شرکت آمریکایی موریسون نادسن پیمانکار مرحله احداث کمپ تأمین آب مصرفی و آشامیدنی ایجاد تونل انحرافی و جاده تونلی و غیره بوده است شرکت ایتالیایی امپرزیت – جیرولا – لودی جیانی پیمانکار مرحله ساختمان بدنه سد و نیروگاه و تونلهای سر ریز و کلید خانه و تکمیل تونل جاده‌ای و غیره بوده است. مخارج کل جهت اجرای این پرژه با در نظر گرفتن خطوط انتقال ۲۳۰ کیلو ولتی بالغ بر پنج میلیارد و پانصد میلیون ریال (معادل ۷۳٫۵ میلیون دلار) براورد شده است از این مقدار مبلغ چهل میلیارد ونهصد میلیون ریال (۶۵ میلیون دلار) مربوط به هزینه‌های سد نیروگاه و دستگاههای آن و مابقی یعنی ششصد و چهل میلیون ریال (۸۵۰۰۰۰۰ دلار) مربوط به خطوط و ایستگاههای انتقال در مراحل ابتدایی بهره برداری از نیروگاه بوده است.

مشخصات سد دز نوع سد بتونی دو قوسی ارتفاع سد ۲۰۳ متر ارتفاع سد از سطح دریا ۳۵۴ متر ارتفاع پی سد از سطح دریا ۱۵۱ متر طول تاج سد ۲۱۲ متر ضخامت بدنه سد از پائین ۲۷ متر ضخامت بدنه سد در بالا ۴٫۵ متر ارتفاع دریچه‌ها در بدنه سد ۷۱ متر ارتفاع دریچه‌ها از سطح دریا ۲۲۲ متر حفاری انجام شده ۶۷۰۰۰۰ متر مکعب بتون مصرف شده در ساختمان سد ۴۸۰۰۰۰ متر مکعب بتون مصرف شده در عملیات ۱۲۵۰۰۰ متر مکعب

سایر قسمتها شروع بتون ریزی مهر ماه ۱۳۴۰ پایان بتون ریزی آذر ماه ۱۳۴۱ آغاز بهره برداری اسفند ماه ۱۳۴۱ حداکثر ارتفاع سطح دریا ۳۵۲ متر از سطح دریا حداکثر ارتفاع سطح قابل مهار ۳۵۰ متر از سطح دریا حداقل ارتفاع سطح موثر در تولید ۲۹۰ متر از سطح دریا حوزه آبگیری رودخانه دز ۲۲۵۰۰۰ کیلو متر مربع حوزه آبگیری سد ۱۷۰۰۰ کیلو متر مربع اراضی آب خور سد ۱۲۵۰۰۰ هکتار

مشخصات نیروگاه ۱- مشخصات توربین نوع توربین فرانسیس عمودی ساخت کارخانه هیتاچی ژاپن سرعت چرخش توربین ۲۵۰ دور در دقیقه وزن رنر با شافت ۴۲ تن حداکثر قطر رنر ۳۱۷۵ میلیمتر تعداد پره‌های رنر ۱۷ عدد جنس رنر فولاد ۴۶ – sc در قسمتهایی کوتینگ stainless steel

۲ - مشخصات ژنراتور ژنراتور ساخت زیمنس آلمان به قدرت ۶۵ مگا وات ولتاژ خروجی ژنراتورها ۱۳٫۸ کیلو ولت – سه فاز – ۵۰ سیکل در ثانیه ۳- مشخصات ترانسفورمر تعداد ۸ دستگاه ترانسفورمر افزاینده سه فاز ظرفیت ترانسفورمر ۸۴۰۰۰ کیلو ولت آمپر نسبت تبدیل ترانسفورمر ۱۳٫۸ به ۲۳۰ کیلو ولت ۴-خطوط انتقال نیرو ۲ خط ۲۳۰ کیلو ولت سد دز – اهواز به طول ۱۵۹ کیلو متر ۲ خط ۲۳۰ کیلو ولت سد دز – خرم آباد به طول ۱۵۸ کیلو متر ۱خط ۲۳۰ کیلو ولت سد دز – اندیمشک به طول ۲۰ کیلومتر

در سال‌های اخیر پژوهش‌های میدانی برای علاج‌بخشی این سد آغاز شده‌است. برای دراز مدت هم ساخت سد بختیاری که از بلندترین سدهای بتنی دو قوسی جهان خواهد بود در دردست مطالعه بوده و به زودی اجرا خواهد شد. چون حجم رسوبات پشت بدنه به حدی بالا آمده که در آینده نزدیک نیروگاه را از حیز انتفاع خارج خواهد کرد.