ساعاتی بیش تا شنیدن بانگ ربنا باقی نمانده است و همگان در تکاپو برای مهمانی بزرگند. برخی از فرصت مغتنم روزهای پایانی ماه پرفضیلت شعبان کمال بهره را برده و با روزه داری به استقبال رفته اند.

ماه مبارک رمضان در گوشه و کنار کشور اسلامیمان با رنگ و بو، حال و هوا و آیین های خاصی برگزار می شود که بر زیبایی های این ماه عزیز بیش از پیش می افزاید. مردم خوزستان نیز از این قاعده مستثنی نبوده و آداب وی‍ژه و منحصر به فردی در این ماه مبارک دارند.

هر ساله و در روزهای پایانی ماه شعبان و همانند اقصا نقاط کشور در خوزستان به آماده‌سازی مساجد و حسینیه‌ها می‌پردازند.

در این مراسم جوانان و بزرگ‌ترها گردهم می‌آیند تا گرد غبار را از چهره مساجد و حسینیه‌ها زدوده و آن‌ها را مهیای پذیرایی از میهمانان ضیافت‌الله نمایند.

با آغاز ماه مبارک رمضان صله رحم و دید بازدید به اوج خود می رسد و اغلب خوزستانی ها ساعات پس از افطار را در منزل اقوام و دوستان سپری می کنند و از احوال یکدیگر مطلع می شوند.

دعوت از روزه داران و گستردن سفره افطاری با توجه به ثواب فراوانی که بر آن تاکید شده از رسوم دیگر خوزستانی هاست و هر کس به اندازه وسعش پذیرای روزه داران فامیل و دوستان وآشنایان خویش است.

یکی دیگر از رسوم خاص در خوزستان که بیشتر در بین مردم عرب‌زبان این استان رایج است برگزاری مراسم روضه‌خوانی است.

این مراسم از ابتدای ماه مبارک رمضان آغاز و تا روزهای پایانی پس از افطار برگزار می شود و پذیرایی از حاضران با چای، قهوه، چای لیمو، زعفران و زولبیا و بامیه انجام می‌شود.

یکی از ویژه‌ترین سنتی که ماه رمضان در استان خوزستان را منحصر به فرد می سازد غذاهای محلی و دسرهایی است که خاص این ماه بوده و در طول شب‌های ماه مبارک در اکثر خانه‌ها می‌توان را آن‌ها را یافت.

غذاهایی که اغلب با ماهی تهیه می‌شود مثل قلیه ماهی،ماهی شکم پر،پلو ماهی که طرفداران زیادی نیز دارد.

 

مفطح، یکی دیگر از غذاهای لذیذ مردم خوزستان است که پخت و پز آن در ماه مبارک رمضان بیشتر می‌شود. این غذا در واقع راسته گوسفند است که با ادویه جات خاصی پخته می‌شود و اغلب در  مناطق جنوبی استان طبخ می‌شود.

از دسرهای معروف ماه رمضان نیز می‌توان به لگیمات، شعریه، رنگینک، کاستر، حلوای مسقطی ونشاسته و فرنی اشاره کرد که زینت‌بخش سفره‌های افطار خوزستانی ها است.

و البته خرما که پای ثابت سفره‌های افطاری در خوزستان است و اکثر روزه‌داران نیز روزه خود را با خرما افطار می‌کنند.

بسیاری از خوزستانی ها از دسرهای خود به همسایگان خود پیش کش می کنند و در مقابل همسایگان نیز ظرف انها را خالی باز نمی گردانند و در جواب محبت آنها از دسرهای خود به آن‌ها تقدیم می کنند.

یکی دیگر از آئین‌های خاص و منحصر به فرد در استان خوزستان مراسم گرگیعان است که در نیمه ماه مبارک و همزمان با شب ولادت امام حسن مجتبی(ع) برگزار می‌شود.

در این مراسم کودکان پس از افطار در قالب دسته‌های چند نفره در محله‌های مختلف به راه افتاده و کیسه هایی بر گردن دارند و با فریاد گرگیعان و گرگیعان در خانه‌ها را زده و با گفتن جملاتی به زبان عربی نظیر«ماجینه یا ما جینه؛ حل الکیس و انطینا» (آمدیم و آمدیم؛ در کیسه را باز کن و به ما عیدی و شیرینی بده) و یا  «گرگیعان و گرگیعان» « الله یعطیکم الرضعان» (خدا به شما بچه بدهد) از صاحب خانه شیرینی و عیدی طلب می‌کنند.

به اعتقاد مردم محلی، ریشه این مراسم به تولد امام حسن مجتبی (ع) و خوشحالی رسول خدا(ص) برای تولد اولین نوه اش برمی گردد.
آنها می گویند که مردم برای عرض تبریک به امام علی (ع) و حضرت فاطمه (س) «قره عین قره عین» گویان به درب منزلشان می رفتند و کم کم به صورت مناسبتی هر ساله در میان مسلمانان رواج گرفته است.

این رسم البته یک رسم بین المللی در میان اعراب به حساب می آید که با نام‌های گوناگون در کشورهای مختلف اجرا می شود.

همچنین از قدیم در این ماه یک بازی به نام محبس(انگشتر کوچک به زبان عربی) که همان پر یا پوچ است در بین مردم عرب خوزستان رواج داشت که مردان و پیران دورهم جمع می شدند و  بازی می کردند.

هر چند هنوز در برخی روستاها قدیمی تر‌ها این بازی را انجام می دهند ولی این بازی در سال های اخیر در استان خوزستان به دست فراموشی سپرده شده است.

در برخی از شهرهای استان خوزستان رسوم ویژه ای وجود دارد که خاص همان شهر است برای نمونه رسم "هفت مِجـــتو"یکی از این رسوم است که در ماه مبارک رمضان درشهرستان  بهبهان انجام می شود.

که در شب بیست و هفتم ماه رمضان در بهبهان جمعیت زیادی را به پشت درب مساجد و امامزاده ها می کشاند به این صورت که حاجتمندان به درب هفت مسجد یا هفت امامزاده و یا ترکیبی از هردو رفته و حلقه ای را که با آن دقّ الباب میشود میگیرند و شش مرتبه آنرا میکوبند. در سه مرتبه اول همراه با هربار کوبیدن میگویند:"یا علی ادرکنی" و در سه مرتبه دوم نیز همراه با هربار کوبیدن میگویند:"یا فاطمه اغثنی".

در شب بیست و هفتم ماه مبارک رمضان بسیاری از منازل چلوی شیرین یا به قول بهبهانی ها "آش شِری" می پزند و در هنگام افطار یا سحر میخورند.

شب بیست و هفتم رمضان در بهبهان به "شب الوداع" موسوم است؛زیرا بعضی از مردم که در طول آن سال کسی از آنها فوت شده باشد در منزلشان مراسم احیا برپا میکنند.

پس از احیا و دعا سحری خورده میشود و بعد یک قاری  بر پشت بام میرود و فریاد میزند:الوداع...الوداع...خدا رحمت کنی (فلانی) و مردم جواب میدهند: خدا رحمت کند فلانی.

قاری دوباره میگوید:کی مُردِه،کی زِندِه تا سالِ دِگِه (دیگر).بعضی از مردم این گفته را تصدیق میکنند و میگویند"ها وُلله(آره والله).
این مجلس در واقع برای یادآوری از آن مرحوم و همچنین برای عبرت دیگران تشکیل میشود و باین ترتیب میخواهند بگویند فلانی که سال

گذشته در میان ما بود اکنون در قید حیات نیست و ممکن است سال دیگر ما نیز نباشیم.

اما آداب و رسوم ماه مبارک رمضان در میان بختیاری ها که اغلب در شهرهای شمالی استان خوزستان ساکنند نیز در نوع خود زیبا و خواندنی است.

 

عشایر بختیاری از اصیل ترین اقوام ایرانی هستند که دارای فرهنگ غنی و با اصالت و بی نظیری در ایران می باشند.

 

ایل و عشایر بختیاری طبق رسم قدیمی همزمان  با نیمه شعبان خود  را برای استقبال از این ماه پر خیر و برکت آماده می کنند البته عشایر

بختیاری به لحاظ گستردگی حوزه جغرافیایی هرکدام آداب مخصوص  خود را دارند ولی در مجموع سنت هایی که در بین اکثریت مشترک و رایج تر هستند را ذکر می کنیم.

آنها قبل از ماه مبارک رمضان به نظافت خانه و لباسها می پردازند در روستاها گردگیری و خانه تکانی می کنند و در عشایر بختیاری به نوعی محوطه چادر و محل اسکان نظافت می شود تقریبا از نیمه شعبان به طرف ماه رمضان زنان زحمت کش به فکر تهیه خواربار و ادویه جات و ترشیجات و عرقیات طبیعی و چاشنی های گوناگون می افتند و ترشی های مانند : کرفس – بنه – کنگر – شنگ – موسیر و گیاهان کوهی درست می کنند.

همچنین لبنیات های که توسط مشک (که از پوست گوسفند و بز درست می شود ) تهیه می شود مانند : ماست و موسیر – روغن حیوانی – ماست و کرفس و یا همان ترشیجات را بصورت لبنیات آماده می کنند.

عشایر بختیاری پس از رویت هلال ماه صلوات می فرستند و رسمی دیرینه بصورت باور وجود دارد که هلال اول ماه را در صورت چه فردی دیده اند اگر این آدم  فردی سلیم نفسی باشد این دیدن را خوش یمن می  دانند و اگر نه خیلی احتیاط می کنند که مشکلی برای آنان پیش نیاید.

سفره افطار بختیاریها اغلب بسیار ساده است برسرسفره عشایر بختیاری می توان نان فطیر تازه – خرما ماست و کره و یک نان مخصوص روغنی که با کره درست می شود ( توچری) و دوغ – رنگنک  – و پلو  ا وگوشت یا آش برگ قند و چای وجود دارد اغلب اعضای خانواده دور هم جمع می شوند و با هم ا فطار می کنند

عشایر بختیاری   به شبهای احیاءاهمیت خاص می دهند. در بین برخی از طوایف بختیاری فردی با صدای خوش ابیاتی از اشعار حزن انگیز محلی فکلور می خوانند و در شب شهادت امیر مومنان (ع) زنان یک نوع حلوا که مخلوطی از آرد.روغن حیوانی. خرمایا شکر است درست و پخش می کنند

یک ضرب المثل قدیمی  در بین بختیاری ها نیز رایج می باشد:

ماه رمضون ره- روزه خور ریس سیاه – ماه رمضون دیه ایاه 

یعنی ماه رمضان رفت و روزه خور رویش سیاه است و ماه رمضانی دیگر می آید.

در روزهای پایانی ماه رمضان مردم کم‌کم خود را مهیای برپایی باشکوه عید بندگی می‌کنند.

چند روز مانده تا پایان ماه رمضان مردم به خانه‌تکانی پرداخته و خانه‌های خود را نظافت می‌کنند.

علاوه بر آن بازار خرید آجیل‌ و شیرینی‌ و لباس عید در شهرهای جنوبی خوزستان بسیار داغ می‌شود.

در روز عید فطر نیز مردم با ظاهری آراسته از ساعات ابتدایی صبح خود را مهیای برگزاری نماز عید فطر کرده و با حضور در  صفوف نماز به شکرانه یک ماه بندگی خالصانه به درگاه خداوند "اللهم اهل الکبریاء و العظمه" را زمزمه می‌کنند.

پس از اقامه نماز عید روبوسی‌ و تبریک گفتن ها آغاز می‌شود و  رسم بر این است که ابتدا به منزل افرادی که در یک سال اخیر عزیزانی را از دست داده‌اند رفته و به بازماندگان آن‌ها تسلی و سر سلامتی می دهند.
برخی نیز به زیارت اهل قبور رفته و برای آمرزش آنان دعا می کنند.

ماه مبارک رمضان با آداب و سنن خاص خود در خوزستان آنچنان رنگ و بویی دارد که جز با حضور در فضای زیبا و معنویش نمی‌توان آن‌ را توصیف کرد.

و این مجال و قلم را توان توصیف لحظه های ناب و سرشار از عطر معنویت و اخلاص و صفا و صمیمیت خوزستانی ها آنگونه که در خور و شایسته آنان باشد اندک است.

گزارش از فاطمه زورمند