امروزه در کنار سه بحران جهانی شامل: فقر و رشد جمعیت، نابودی محیط زیست و تهدیدات هسته ای موضوع مواد مخدر به عنوان بحران چهارم و بزرگترین شوک هزاره سوم سبب شده است که همه کشورهای جهان با این معضل دست و پنجه نرم کنند.

هم اکنون بیش از ۲۲۰ میلیون مصرف کننده مواد اعتیاد آور در جهان وجود دارد. ۱۵۰ میلیون نفر معتاد به مواد توهم زایی مانند حشیش، ۱۵ تا ۲۰ میلیون نفر معتاد به ماده محرک کوکایین و مشتقات آن، ۱۵ تا ۲۱ میلیون نفر معتاد به هروئین و سایر مواد مخدر و سایرین نیز انواع مواد اعتیاد آور روانگردان و شیمیایی را مورد سوء استفاده قرار می دهند.

متاسفانه  این روزها به طور چشمگیری شاهد رشد این بلای خانمانسوز در ایران هستیم و براساس گفته علیرضا جزینی، قائم مقام دبیرکل ستاد مبارزه با مواد مخدر، در حال حاضر یک میلیون و 350 هزار معتاد در کشور شناسایی شده اند و مسلم است که تعداد زیادی معتاد شناسایی نشده نیز وجود دارد.

جزینی با بیان اینکه از مجموع معتادان 91 درصد مرد و 9 درصد زن هستند، گفت: البته در سال‌های اخیر میزان زنان معتاد با افزایش همراه بوده و به رشد دو برابر رسیده است.

با وجود این هشدار اما در استان خوزستان تنها یک مرکز ترک اعتیاد برای بانوان توسط سازمان بهزیستی در نظر گرفته شده و بانوانی که تمایل به ترک مواد مخدر به صورت سرپایی دارند باید به مراجعه به کمپ های مردان و در بین نوبت آنها توسط پزشکان پذیرش شوند.

با در نظر گرفتن این مسئله که استان خوزستان استانی سنتی محسوب می شود و دختران و زنانی که به مواد مخدر آلوده می شوند توسط خانواده هایشان از دید جامعه پنهان می شوند اما باز هم به نظر می رسد که تنها یک مرکز ترک اعتیاد برای بانوان کافی نیست.

از چهره ام بیزارم

نگار 32 سال سن دارد اما پیری زودتر از حساب سال و ماه در چهره اش جا خوش کرده بود. چشمانش بی حالت و لبخندش سرد است. تا قبل از مرگ مادرش در سن 21 سالگی مانند همه دختران جوان دیگر با شوق و امید به آینده زندگی خود را سپری می کرد اما پس از مرگ مادر تنها شد و تلاش های خانواده هم نتوانست او را از این تنهایی بیرون بیاورد.

نگار استعمال سیگار را نقطه شروع اعتیاد خود عنوان کرد و افزود: یک روز بلاتکلیف در خیابان قدم می زدم، از جلوی دکه سیگارفروشی رد شدم بعد از اینکه چند قدم دور شدم دوباره برگشتم و یک نخ سیگار خریدم و به خانه برگشتم. نیمه های شب بود که سراغ کیفم رفتم و آن سیگار لعنتی را بیرون آوردم چون اولین بارم بود از ترس، تمام موهای بدنم سیخ شده بود و تنم می لرزید. با هر ترسی که بود بر آن پک زدم و دود از دهنم خارج شد. آن لحظه برایم جالب بود احساس خوبی داشتم از فردای آن روز سیگار کشیدن به یکی از الزامات روزمره ام تبدیل شد.

نگار با بیان اینکه این عادت مرا به سوی دوستانی سوق داد که آنها هم همچون من با این بلای خانمان سوز زندگیشان را تباه می کردند، گفت: وقتی برای اولین بار مواد مخدر را جلوی من مصرف كردند، برای بار دوم، منم اینکار را انجام دادم. شبها دیر به خانه بر می گشتم و روزها خمار بودم. بعد از مدتی به هروئین هم معتاد شدم و روزانه ۱۵ تا ۲۰هزار تومان خرج مصرف هروئین می کردم.

لکه ننگ برای خانواده ای آبرومند

این زن معتاد تصریح کرد: خانواده من اوایل با این تصور که من دوباره وارد جمع دوستان سابق و همکلاسی هایم شده ام خوشحال بودند و زمانی متوجه تغییرات ظاهری ام شدند که کار از کار گذشته بود و از ترس بی آبرویی تنها سکوت کردند. خانواده بسیار محجوب و آبرومندی دارم و من یک لکه ننگ برای آنها هستم.

نگار اظهار کرد: اوایل پول توجیبی که از پدرم می گرفتم کفاف هزینه مصرفم را می داد اما اکنون از جیبش سرقت می کنم یا از فامیل و دوست و آشنا پول قرض می گیرم و آنها هم به خاطر خانواده و دلسوزی قرض می دهند. کاملا اختیار زندگی ام را از دست داده ام.

وی عنوان کرد: هیچ كنترلی روی زندگی ام و حتی اختیار داشته های خودم ندارم. اسمش این است كه در كنار خانواده ام زندگی می كنم اما به هنگام شادی، غم و حتی غذا خوردن در كنار آنها نیستم. تمام اختیارم در دست مواد مخدر است.

نگار با اشاره تلاش های ناموفق برای ترک مواد مخدر گفت: خانواده ام یک سری به مدت دو ماه من را در خانه نگه داشتند و همه چيز را برايم مهيا كردند، اما هيچ فايده اي نداشت چون آنها نمي توانستند مرا تا آخر عمر در خانه نگه دارند. روزی که از خانه بیرن آمدم دوباره شروع کردم از چهره ام بیزارم، می دانم برای جامعه یک موجود منفور هستم و پدرم آرزوی مرگ مرا دارد زیرا باعث شده ام همه جا سرافکنده باشد اما اراده ام ضعیف است از یک طرف آرزو دارم پاک شوم از طرف دیگر دل کندن از این لعنتی برایم سخت است خدا خودش کمکم کند.

وی افزود: در  سن نوجوانی آرزو داشتم زودتر بزرگ بشم ازدواج کنم و دو تا بچه داشته باشم اما الان نه، آدم بی اراده ای مثل من بهتر که تنها بماند. مقصر اصلی خودم هستم و جز خودم هیچ کس در این امر دخیل نیست زیرا خانواده ام هیچ چیز برایم کم نگذاشتند اما من انسان بی اراده و ضعیفی بودم تاب درد بی مادری را نداشتم و برای فرار از آن به مواد روی آوردم.

ناکامی از عوامل مهم گرایش به اعتیاد است

مریم افشار، کارشناس ارشد روانشناسی در رابطه با دلایل گرایش افراد به مصرف مواد مخدر اظهار کرد: در فرایند اعتیاد پس از مصرف مواد مخدر فرد احساس رضایت و نشاط می کند. این رضایت توسط قسمتی از مغز که موسوم به مسیر پاداش در مغز به شمار می رود به وجود می آید و این امر باعث افزایش رفتار می گردد اینگونه اعتیاد شکل گرفته و آموخته می شود.

وی در رابطه با عواملی که باعث گرایش به مواد مخدر می شود، گفت: ناکامی یکی از عوامل بسیار مهم در اعتیاد و گرفتاری های روانی و اسیب های اجتماعی ناشی از ناکامی است که می تواند جنبه مالی، شغلی، تحصیلی، خانوادگی، معیشتی، عاطفی و جنسی داشته باشد.

این روانشناس ادامه داد: زمینه فکری و شخصیتی غیرمستقل، آسیب پذیر، پیرو و ساده اندیش می تواند به اعتیاد دختران منجر شود. همچنین زنان به دلایل مختلف از  جمله اثبات تواناییهای خود به مردان، بی بند و باری، عدم نظارت خانواده ها، ضعف ایمان، عدم دسترسی به سرگرمیهای سالم و شرکت در جمعهای دوستانه ناسالم به اعتیاد روی می آورند.

وی در خصوص نقش خانواده ها در پیشگیری از اعتیاد گفت: باید خانواده در تربیت فرزندان خود دقت و آموزش کافی را داشته باشند، نرم افزارهای آموزشی نقش موثری در آموزشهای روان درمانی خانواده ها دارد.

افشار اظهار کرد: جامعه وظیفه دارد بستر را برای، آموزش، روان درمانی، حل مسئله فراهم کند و از طریق مدرسه و آشنا کردن دانش آموزان با انواع مواد مخدر و مضرات آن زمینه را برای داشتن جوانانی تندرست فراهم کند.

قانون در برابر زنان و مردان معتاد یکسان است

رییس پلیس مبارزه با مواد مخدر استان خوزستان با بیان اینکه اعتیاد به معنای وابستگی فرد به مواد اعتیاد آوری است که با گذشت زمان تمایل فرد برای استفاده از آن افزایش می یابد گفت: این بیماری در بین زنان و مردان به صورت یکسان به وقوع می پیوندد.

سرهنگ علی شوهانی، دوستان ناباب، کبر و غرور و تفریح را از جمله دلایل فرد برای استعمال مواد مخدر برشمرد و افزود: یک فرد معتاد زمانی که از لحاظ اجتماعی جایگاه خود را از دست می دهد و نمی تواند مایحتاج روزانه خود را در خانواده بر طرف کنند دست به اعمال خلاف می زند.

وی تصریح کرد: ما باید هوشیار باشیم زیرا مواد مخدر مانند یک زنگ خطر بی صدا است که وارد کانون خانواده می شود به همین دلیل باید اگاهی کامل نسبت به این مسئله داشته باشیم.

رییس پلیس مبارزه با مواد مخدر استان خوزستان با تاکید به اینکه، برخورد نیروی انتظامی در برابر قاچاقچیان و توزیع کنندگان زن و مرد مواد مخدر یکسان است، گفت: بانوان معتادی که خودشان را به نیروی انتظامی معرفی می کنند با هماهنگی دستگاه قضا و بهزیستی برای ترک مواد هدایت می شوند.

سرهنگ شوهانی اظهار کرد: اما معتادانی که هنجار شکن هستند و برای خانواده و افراد جامعه مشکلاتی را به وجود می آورند و حاضر به ترک مواد هم نیستند در آینده  برای ترک مواد مخدر به مرکز ماده 16 که توسط شورای مبارزه با مواد مخدر در استان در حال ساخت است هدایت خواهند شد.

کمپ فعلی پاسخگوی نیاز استان است

مدیر کل سازمان بهزیستی استان خوزستان گفت: سازمان بهزیستی استان فعالیت های پیشگیرانیه فراوانی برای ترک اعتیاد در استان انجام داده و این فعالیت ها به صورت همیشگی ادامه خواهند داشت.

غلامرضا صدیق راد با اشاره به تنها کمپ ترک اعتیاد بانوان در استان خوزستان افزود: این کمپ به منظور ارائه خدمات درمانی به صورت سر پایی و بستری برای بانوان راه اندازی شده است. زنان معتاد با بستری شدن در این کمپ در یک دوره درمان 21 تا 27 روزه سم زدایی می شوند.

وی با بیان اینکه هزینه این کمپ به صورت خصوصی تامین می شود، گفت: تعداد بانوان معتاد در استان نسبت به آقایان بسیار کم است به همین دلیل این کمپ در حال حاضر پاسخگوی نیاز استان است.

صدیق راد، برگزاری سمینار، نمایشگاه، کلاس های آموزش 9 گانه زندگی سالم و اراده برشور و پوستر با مضامین ترک مواد مخدر را از جمله فعالیت های پیشگیرانه این سازمان برشمرد و افزود: فعالیت های پیشگیرانه به سه بخش اولیه، ثانویه و ثالثیه تقسیم می شود. در بخش اولیه باید همه تلاش خود را در راستای معتاد نشدن افراد انجام دهیم. در بخش پیشگیری ثانویه باید افراد معتاد را ترک دهیم و در بخش آخر نیز به افرادی که ترک کرده اند از طریق مددکارهای اجتماعی کمک برسانیم تا باز به سمت استعمال مواد مخدر نروند.

مدیرکل سازمان بهزیستی استان خوزستان با اشاره به فعالیت های چشمگیر مراکز ترک اعتیاد مردم نهاد عنوان کرد: این سازمان های مردم نهاد در زمینه های پیشگیری گاهی سازی و ایجاد اشتغال افراد معتاد فعالیت می کنند.

کلینک ترک اعتیاد بانوان به صرفه نیست

سارا مرتضایی مدیر کلینیک ترک اعتیاد برنا در اهواز عنوان کرد: چند وقت گذشته پیشنهاد راه اندازی یک کیلینیک مخصوص ترک اعتیا بانوان از طرف دو سازمان بهزیستی و بهداشت و درمان استان به من داده شد اما متاسفانه به دلیل اینکه این گونه کلینیک ها مورد استقبال بانوان معتاد قرار نمی گیرد و از لحاظ اقتصادی به صرفه نیست از پذیرفتن این پیشنهاد سرباز زدم.

وی افزود: در حال حاضر بانوانی که مشتاق به ترک اعتیاد هستند در بین نوبت آقایان پذیرش می شوند اما یک شیف اختصاصی برای بانوان وجود ندارد زیرا تعداد مراجعان خانم به مراکز ترک اعتیاد بسیار کم است.

زنان حتی پس از ترک پذیرفته نمی شوند

مدیر کلینیک ترک اعتیاد برنا با بیان اینکه متاسفانه در جامعه ما یک مرد پس از ترک اعتیاد از طرف جامعه و خانواده خود پذیرفته می شود اما در خصوص بانوان این گونه نیست، اظهار کرد: در جامعه ما پذیرش این مسئله که یک زن معتاد بوده و حال ترک کرده است بسیار مشکل است.

مرتضایی تصریح کرد: زمانی که زن دچار بیماری اعتیاد می شود خیلی بیشتر از آقایان وارد این منجلاب می شود و کنترل کردن آن بسیار سخت تر می شود. درصد بالایی از اعتیاد در بین زنان کشور ما ناشی از مشکلات اعصاب و روان است در حالی که درصد بالای اعتیاد در مردان ناشی از تفریحات ناسالم است.

وی با بیان اینکه هزینه درمان و ترک اعتیا برای بانوان و آقایان فرقی ندارد اما زنان به دلیل اینکه به جلسات مشاوره بیشتری نیازمند هستند غالبا هزینه بیشتری باید بپردازند، عنوان کرد: بعضی از معتادان به دلیل مصرف مواد مخدر صنعتی دچار توهمات می شود و ما باید آنها را بستری کنیم اما متاسفانه مکانی برای بستری کردن این زنان وجود ندارد.

مدیر کلینیک ترک اعتیاد برنا اظهار کرد: بسیاری از کمپ های ترک اعتیاد در استان زیر نظر افرادی اداره می شود که زمانی خودشان معتاد بوده اند و در این کمپ ها بیماران تنها نیاز جسمی شان به مواد از بین می رود و نیازهای روحی آنها برطرف نمی شود به همین دلیل پس از بیرون آمدن از کمپ باز هم به سمت استعمال مواد مخدر می روند.

با توجه به اینکه ترک اعتیاد بانوان بسیار دشوار تر از اقایان است و البته آسیب هایی که زنان معتاد به جامعه وارد می کند بسیار بیشتر از مردان است ضرورت احداث مرکز ترک اعتیاد در استان دو چندان می شود.

گزارش: فروغ دیلمی