عضو هيات علمي دانشگاه شهيد چمران اهواز به بررسی روند تغییرات قیمت نفت از قبل از انقلاب تاکنون پرداخت.

سیدمرتضي افقه عنوان‌كرد: وابستگي اقتصاد به نفت از قبل از انقلاب اقتصاد كشور هم توليد ملي و بودجه دولت به شدت به درآمدهاي نفتي وابسته شدند. پيش از انقلاب و يك دهه آخر قبل از انقلاب شعار كاهش وابستگي به درآمدهاي نفتي شروع و در ادبيات سياست​مداران مكرر مطرح می‌شد.

وي افزود: پیش از انتقلاب نیز اقتصاد كشور به سمت اقتصادي نفتي و وابسته كردن اقتصاد و معيشت مردم به درآمدهاي نفتي سوق‌داده می‌شد؛ بنابراين وقتي انقلاب پيروز شد از جمله مواردي كه خيلي بر آن تأكيد مي‌شد حركت به سمت كاهش وابستگي اقتصادي كشور به درآمدهاي نفتي بود.

این اقتصاددان ادامه‌داد: اين موارد به شكل​هاي مختلف و به‌طور مكرر مطرح مي‌شد، به طوري كه در تمام برنامه​هاي پنج​ساله بعد از انقلاب و حتي بودجه​هاي سالانه تأكيد مي​شد و حتي سمينارهاي متعددي در اين رابطه در دو دهه اخير برگزار شد. حاصل اين همه فعاليت بعد از حدود 3 دهه اگر نگويم وابستگي بيشتر شده، اين وابستگي كمتر هم نشده است.

افقه با اشاره به دلايل متعدد اين ناكامي،‌ بيان‌كرد: نبود جديت در عمل براي كاهش وابستگي به درآمدهاي نفتي روش​هاي علمي به‌كار گرفته نشده، استفاده از مديريت​هاي بي​كفايت در تمام اجزای اقتصاد كشور و از همه مهمتر از دست دادن فرصت​هاي طلايي كه در اين مدت پيش آمد در حالی که امكان نيل به اين هدف وجود داشت، از جمله موارد ناكامي‌ها است.

وي تصريح‌كرد: برخي معتقدند كه در زمان​هايي كه كاهش شديد قيمت نفت داشته​ام فرصت مناسبي براي قطع وابستگي به درآمدهاي نفتي بود. مثل سال 65 و 77 كه سقوط قيمت نفتي داشتيم و برخي هم با همين دلايل سقوط امروزين را فرصت مناسب مي​بينند.

عضو هيات علمي دانشگاه شهيدچمران اهواز اظهاركرد: با توجه به ساختارهايي كه در بخش‌های اجرايي، اداري و مديريتي اقتصادي ايجاد شده اين ديدگاه غلط است كه در شرايط سقوط مي​توانيم وابستگي به درآمدهاي نفتي را كاهش دهيم.

افقه بيان‌كرد: بهترين زمان براي كاهش اين وابستگي وقتي بود كه ما با وفور درآمدهاي نفتي مواجه بوديم كه در دهه اول اول بعد از انقلاب با افزايش شديد قيمت نفت مواجه شديم اما به دليل جنگ تحميلي به ناچار آن فرصت را از دست داديم؛ فرصت طلايي دیگری كه از دست داديم و اگر تدبير مي​شد بهترين زمان براي كاهش وابستگي بود. دوره 8 ساله دولت پيشين بود كه بالاترين درآمدهاي نفتي كشور در طول تاريخ رقم خورد و متاسفانه بخش وسيعي از اين درآمدها تلف شد.

وي تصريح‌كرد: امروز بعد از 3 دهه تلاش اقتصادي معيشت مردم به شدت به درآمدهاي نفتي وابسته است. بنابراين هنوز چشم‌ ما به تحولاتي كه در بازار نفت رخ مي​دهد دوخته شده است. هر تحولي كه در اين بازار اتفاق بيفتد به فاصله كمي آثار آن از طريق افزايش يا كاهش درآمدهاي نفتي كشور در اقتصاد و معيشت مردم نمايان مي​شود.

این مدرس اقتصاد اظهاركرد: اين تحولات مثل شوك​هاي نفتي، محدوديت​هاي فني در استخراج و صدور نفت و تحريم​ها هر كدام معيشت مردم را در كوتاه​مدت تحت تأثير قرار مي​دهد. در دو، سه سال‌گذشته كه فروش نفت ما از طريق تحريم​هاي ظالمانه با محدوديت مواجه شد، همان‌گونه كه ملاحظه می‌كنيم معيشت مردم از طريق افزايش شديد نرخ تورم و در كنار آن كاهش اشتغال به شدت تحت تأثير قرار گرفته است و در حالي كه اميد مي​رفت با به نتيجه رسيدن مذاكرات ايران با 1+5 از اين مشكل خود را برهانيم، با توطئه سقوط شديد قيمت نفت مواجه شديم. متاسفانه بايد گفت كه ماه​هاي سختي پيش رو خواهيم داشت مگر این‌که دولت و مجلس به‌طور اخص و تصميم​گيران كشور به‌طور عام با تدبير بتوانند بر اين شرايط غلبه كنند.

افقه خاطرنشان‌كرد: در وهله اول دولت و مجلس مي​توانند از طريق تدبير در بودجه تبعات منفي كاهش قیمت نفت را كم كنند؛ به طور مثال هزينه​هاي غيرمولد را در بودجه كاهش دهند. در هزينه​هاي جاري غير پرسنلي تا حد ممكن صرفه​جويي و از كاهش بودجه عمراني اثرگذار جلوگيري كنند. در كنار اين دولت و مسئولين بايد به توليد داخل به صورت واقعي توجه و موانع عمده غيراقتصادي اعم از سياسي، فرهنگي و اجتماعي را برطرف كنند.

وي گفت: براي نيل به اين اهداف، نظارت و سخت​گيري لازم است نه الزاما تصويب قوانين و بخش​نامه و يا تدوين آيين​نامه​هاي متعدد و برگزاري سمينار.