مسئول کمیته تجویز و مصرف منطقی داروی معاونت غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی اهواز بر لزوم مدیریت درمان دارویی در ماه مبارک رمضان تاکید کرد.

بی‌شک با فرا رسیدن ماه مبارک رمضان، دغدغه بیمارانی که برای درمان خود، یک یا چند دارو مصرف می‌کنند، بیشتر می‌شود و همواره دو موضوع ذهن این بیماران را به خود معطوف می‌کند، ابتدا نحوه مصرف دارو و ثانیا بهره‌­مندی از برکات این ماه شریف است، به همین دلیل، مدیریت درمان دارویی این افراد بسیار حائز اهمیت است.

مسئول کمیته تجویز و مصرف منطقی داروی معاونت غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی اهواز در این زمینه با بیان اینکه نخستین مسئله‌ای که پزشک در مواجهه با چنین بیمارانی با آن روبه‌رو است این موضوع است که، آیا روزه داری بر روند بیماری تاثیر گذار است یا خیر؟، اظهار کرد: چنانچه با صلاحدید پزشک و با ارائه توصیه­‌های مورد نیاز، امکان روزه داری برای آن بیمار فراهم باشد، چیدمان جدید دارویی به ویژه در مورد بیمارانی که روزانه بیش از یک دارو مصرف می‌کنند، ضروری است.

فرخ رامش در پاسخ به این سئوال که آیا با توجه به مصرف دو یا حتی سه وعده غذایی در روزهای ماه مبارک رمضان، تداخل میان دارو و غذا رخ خواهد داد؟، گفت: در زمینه تداخل دارو با غذا باید عرض شود که جذب برخی داروها همزمان با مصرف غذا تغییر نکرده و یا در برخی موارد حتی افزایش نیز پیدا می‌کند، اما بسیاری از داروها نیز در صورت مصرف همزمان با غذا دچار کاهش جذب می‌شود.

وی تصریح کرد: در مورد داروهایی که جذب آنها به میزان قابل توجهی تحت تاثیر غذا قرار می‌گیرد، دارو باید یک ساعت پیش از غذا یا دو تا سه ساعت پس از مصرف غذا، استفاده شود (بهتر است در خانم‌ها به دلیل احتمال کاهش سرعت تخلیه معده، دارو سه ساعت بعد از غذا مصرف شود، همچنین از مصرف غذاهای دیر هضم در وعده افطار پرهیز شود).

رامش در ادامه افزود: برای نمونه از میان «استاتین‌ها» بهتر است برخی را همچون «لووستاتین» همراه وعده غذایی شب استفاده کرد و برخی همچون «سیموستاتین» را بهتر است، به دلیل کاهش جذب دارو با غذا، با معده خالی مصرف کرد.

این داروساز تصریح کرد: بسیاری از آنتی بیوتیک‌ها، نه همه آنها، از جمله کپسول آزیترومایسین، با مصرف غذا دچار کاهش جذب می‌شود، همچنین مهارکننده‌های پمپ پروتون همانند امپرازول، بیس فسفونات­‌ها مانند آلندرونات و غیره به دلیل کاهش آشکار در میزان جذب و اثربخشی، و یا ایجاد عارضه گوارشی در صورت مصرف همزمان با غذا (بیس فسفونات‌ها ـ ریفلاکس) باید حتماً با معده خالی (مثلاً پیش از صرف وعده غذایی) مورد استفاده قرار گیرد.

وی همچنین تاکید کرد: قابل ذکر است تداخل داروها با غذا تنها محدود به تداخل در جذب نیست، بلکه داروهای متعددی وجود دارد که در صورت مصرف روزانه گریب فروت دچار کاهش متابوسیم با واسطه «ایزوآنزایم CYP4503A4» موجود در دیواره دستگاه گوارش شده و نیاز به تعدیل دوز یا پایش علائم (عوارض) ناشی از تداخل احتمالی است.

مسئول کمیته تجویز و مصرف منطقی داروی معاونت غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی اهواز، در پاسخ به این سئوال که آیا با توجه به تغییر زمان مصرف داروها از روز به شب، تغییر زمان مصرف داروهای مورد نظر بلامانع است؟ افزود: تغییر زمان مصرف برخی داروها از روز به شب نیز می‌تواند عارضه‌هایی را به بیمار تحمیل کند.

وی ادامه داد: از جمله این داروها می‌توان به برخی مهارکننده‌های انتخابی باز جذب سروتونین مانند فلوکستین اشاره کرد که مصرف شبانه آن در برخی از بیماران می‌تواند عارضه بی‌خوابی ایجاد کند.

رامش در ادامه گفت: چنانچه بیمار بیش از یک دوز از این دارو استفاده کند بهتر است از این نظر بررسی شود و بهترین رژیم مصرف برای وی در نظر گرفته شود.

این داروساز تصریح کرد: دیورتیک‌ها از جمله دیگر داروهایی هستند که مصرف شب هنگام آنها توصیه نمی‌شود، اما مشکل دیگری که این داروها دارد، احتمال وقوع دهیدراتاسیون در صورت مصرف آنها هنگام سحر است، بنابراین در صورت لزوم، بهترین زمان مصرف هنگام افطار است.

رامش در پاسخ به سئوال دیگری با این عنوان که آیا طولانی بودن مدت زمان روزه داری و کم شدن فاصله زمانی بین مصرف دوزهای مختلف یک دارو، روند درمان بیمار را دچار اختلال می‌کند؟ گفت: با توجه به طولانی بودن روزه داری (حدود 15 ساعت)، کم کردن فاصله بین دوزهای مختلف یک دارو می‌تواند مشکل ساز شود.

وی با ذکر مثالی در همین ارتباط افزود: به عنوان مثال می‌توان به داروهایی اشاره کرد که روزانه سه تا چهار بار مصرف می‌شود (همچون آنتی بیوتیک‌ها) و بهم زدن نظم مصرف، روند درمان را با مشکل مواجه می‌کند.

مسئول کمیته تجویز و مصرف منطقی داروی معاونت غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی اهواز بیان کرد: در این موارد در صورت امکان، می توان از داروهای هم خانواده با طول اثر افزون تر استفاده کرد، به عنوان مثال می‌توان به جایگزینی اریترومایسین (روزی سه تا چهار بار) با کلاریترومایسین (روزی دو بار) به دلیل تشابه فارماکولوژیک بسیار زیادی که با هم دارد تنها در برخی موارد خاص قابل جایگزینی نیست اشاره کرد.

رامش همچنین در پاسخ به این سئوال که آیا با توجه به اینکه زمان مصرف داروهای مختلف به هم نزدیک می‌شود، تداخل دارویی از نوع تداخل در جذب یا دیگر انواع تداخل دارویی ایجاد می‌شود؟ افزود: بیمارانی که چندین داروی مختلف استفاده می‌کنند، به دلیل طولانی بودن زمان روزه داری ممکن است دو یا چند دارو را با هم مصرف کنند.

وی گفت: مصرف همزمان یا با فاصله کم برخی داروها می‌تواند مشکل ساز یا حتی مخاطره آمیز شود، به عنوان مثال می‌توان به مصرف همزمان یا با فاصله کمتر از چهار ساعت «آلفا بلوکرهایی» همچون «ترازوسین» با «سیلدنافیل» یا «تادالافیل» اشاره کرد.

رامش اضافه کرد: همچنین می‌توان به کاهش جذب برخی داروها همچون «سیپروفلوکساسین»، «لووتیروکسین»، «مایکوفنولات موفتیل» و غیره با ترکیبات حاوی فروس توجه کرد.

این داروساز تاکید کرد: باید توجه کرد که اثربخشی برخی داروها ممکن است به دلیل تغییرات فیزیولوژیک بدن در ماه رمضان، دچار تغییر شود.

مسئول کمیته تجویز و مصرف منطقی داروی معاونت غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی اهواز با ذکر مثالی در همین ارتباط گفت: به عنوان مثال «سولفونیل» اوره‌هایی همچون «گلی بنکلامید» (که یکی از عوارض جانبی اصلی آنها هایپوگلایسی است) ممکن است برخی بیماران دیابتی را با خطر بیشتری از احتمال وقوع افت قند خون مواجه کند.

وی ادامه داد: در چنین مواردی چنانچه بیمار از دوز یک بار در روز این دارو استفاده می‌کند، بهتر است قبل از افطار (تنظیم دوز بر اساس سطوح قندخون روزانه و ریسک بروز هایپوگلایسمی انجام می شود) استفاده شود.

این داروساز در ادامه اظهار کرد: چنانچه بیمار به صورت دو بار در روز از این دارو استفاده می‌کند، دوز صبح، نصف شده و هنگام سحر استفاده شود و دوز عصر نیز بدون تغییر هنگام افطار مصرف شود، در این موارد به‌ویژه در افراد سالمند تغییر دارو به «گلی کلازید» می‌تواند خطر «هایپوگلایسمی» را کاهش دهد.

رامش در پایان تاکید کرد: در هر صورت آگاه ساختن بیمار از علائم «هایپوگلایسمی» و میزان قندخون هشدار دهنده که بیمار باید روزه خود را بشکند، ضروری است.