در گوشه و کنارهایی از خوزستان مردمی زندگی می‌کنند که به پرورش گاومیش مشغولند؛ این حرفه را از پدران خود به ارث برده‌اند و میراث دار صنعت گاومیش داری امروز، هستند اما کم آبی‌های دو سال اخیر و کاهش سطح آب رودخانه‌ها آنان را دچار مشکل کرده است زیرا یکی از الزامات زیست محیطی نگهداری گاومیش، زندگی در کنار آب است و بدون آب عملا امکان ادامه حیات ندارند.

گاومیش‌داری یکی از مشاغل چندین و چند ساله است به طوری که این حرفه از پدر به فرزندان می‌رسد و فرزندان آن را ادامه می دهند.

گاومیش‌داران عمدتا در حاشیه رودخانه‌ها سکونت دارند زیرا ماهیت زندگی گاومیش به آب وابسته است یعنی علاوه بر شرب باید چند ساعتی از روز در آب باشد. با وقوع پدیده کم آبی در استان و خشک شدن برخی رودخانه‌ها آب به پایین دست نرسیده و گاومیش داران با مشکل تامین آب مواجه شده‌اند به طوری که تعدادی از آن‌ها اقدام به فروش گاومیش‌های خود که به عنوان ارث اجدادی از آن یاد می‌کنند، کردند. در این شرایط پیش آمده سرمایه‌های استان ما به دلیل مشکلات، توسط دلالان خریداری و به کشورهای دیگر از جمله عراق منتقل می‌شود.

مشکل تامین خوراک گاومیش‌ها نیز از دیگر مشکلات گاومیش‌داران است که به همین دلیل مجبور به فروش گاومیش‌های خود شده‌اند. مشکل تامین علوفه نیز به کم آبی بر می‌گردد در شرایطی که رودخانه‌ها خشک باشد زمینی سبز نمی‌شود ونمی‌توان از آن برای چرای دام استفاده کرد.

قطع علوفه یارانه‌ای ضرری بزرگ به گاومیش‌داران

احمد عبیات، یک گاومیش‌دار خوزستانی است که با گله مندی از بالا بودن قیمت علوفه و کمبود آن گفت: قیمت علوفه بسیار بالا است و درآمدهای حاصل از گاومیش داری کفاف این قیمت را نمی‌دهد.

وی افزود: زمانی که سازمان جهاد کشاورزی سبوس به ما می‌داد، بخش زیادی از هزینه‌هایمان کاهش می‌یافت و در این چند سال اخیر علاوه بر قطع علوفه یارانه‌ای، با معضل علوفه گران نیز مواجه هستیم. قطع علوفه یارانه‌ای ضرر بزرگی بود که گاومیش داران را به ورشکستگی کشاند.

عبیات عنوان کرد: درحال حاضر هر کیلوگرم سبوس را با قیمت 760 تومان، جو 900 تومان و ذرت 820 تومان تهیه می‌کنیم و هزینه تامین علوفه هر راس گاومیش ماهانه به بیش از 300 هزار تومان می‌رسد که با احتساب هزینه‌های دیگری همچون آب، نگهداری و کارگران، هزینه‌های ما چندین برابر می‌شود.

سقط جنین گاومیش ها در اثر گرما و کم آبی

همچنین فرحان کعب عمیر، گاومیش‌دار دیگری است که به مشکل کمبود آب اشاره کرد و گفت: روستای ما در حاشیه رودخانه کرخه است و از زمانی که این رودخانه خشک شده، گاومیش‌های ما روز به روز ضعیف‌تر شده‌اند و شیر کمتری می‌دهند. گاومیش به آب زیادی نیاز دارد و باید ساعات زیادی از روز در آب باشد. از وقتی رودخانه خشک شد و گاومیش‌های ما تلفات زیادی داده اند.

وی خاطرنشان کرد: شرایط برای حیات گاومیش‌ها خیلی سخت شده است به طوری که حتی جنین‌های خود را از شدت گرما و نبود آب سقط می‌کنند. بیشتر ماه‌های سال هوا خیلی گرم است و این گرما نیاز به آب را بیشتر می‌کند.

کعب عمیر اظهار کرد: برای افزایش مقاومت گاومیش حوضچه‌هایی را در محل نگهداری گاومیش‌ها ایجاد کردیم و با آب شرب، این حوضچه ها را پر و گاومیش ها را در آن‌ها رها می‌کنیم. اگر چه این کار کمک چندانی به گاومیش نمی‌کند اما اگر همین کار را در تابستان انجام ندهیم، واقعا تمام گاومیش‌ها را از دست می‌دهیم.

وی بیان کرد: در شرایط فعلی خواسته ما آب است و بارها مشکل بی آبی را به مسئولین اعلام کردیم اما فقط یک روز آب را در کرخه رها سازی کردند و سپس آب قطع شد. استفاده از آب خانگی، هزینه‌های ما را بالا برده است به طوری که ماهانه بیش از 2 میلیون قبض آب پرداخت می‌کنیم.

عدم همخوانی نرخ شیر با هزینه‌های نگهداری گاومیش‌ها

قاسم مرمضی، یکی دیگر از گاومیش داران استان درباره پایین بودن قیمت شیر در برابر بالابودن هزینه‌های نگهداری گاومیش‌ها گفت: هر کیلوگرم شیر را با قیمت 2 هزار تومان در بازار می‌فروشیم در حالی که هزینه‌های تولید بیش از این عدد است.

وی افزود: بالا بودن هزینه‌های تولید از جمله آب و علوفه بالا و پایین بودن نرخ شیر دامدار را ورشکسته می‌کند و این اتفاق اکنون برای گاومیش‌داران افتاده است.

مرمضی تصریح کرد: یک واحد 300 راس دارم که بالا بودن هزینه‌ها امانم را بریده و دیگر توان ادامه نگهداری گاومیش‌ها را ندارم. تاکنون 150 راس را به دلالان فروخته ام و مابقی را نیز کم کم می‌فروشم.

وی عنوان کرد: هر ماه نزدیک 10 میلیون تومان برای نگهداری گاومیش‌ها خرج می‌کنم اما درآمد حاصل از فروش شیر فقط 4 میلیون تومان است. هر ماه ضرر می‌دهم و چاره‌ای جز فروش گاومیش‌ها ندارم.

مرمضی خاطرنشان کرد: ما گاومیش‌دار تازه‌کار و جدیدی نیستیم بلکه این گاومیش‌ها ارث پدری ما هستند و زندگی‌مان به آن‌ها وابسته است اما با این مشکلات دیگر توان نگهداری آنها را نداریم و مجبوریم که این دام‌ها را بفروشیم.

گاومیش‌ها نیازمند آب روان

همچنین محمدجواد بهتاش، کارشناس اقتصاد کشاورزی در رابطه با مشکلات گاومیش‌داری سنتی در خوزستان گفت: نبود بازار لبنیاتی مناسب شرایط را برای گاومیش‌داران سخت کرده و آن‌ها اطمینانی به این بازار ندارند تا از آن سود ببرند و این مساله عاملی تاثیرگذار در تصمیم گیری آن‌ها برای ادامه تولید است.

وی با اشاره به مشکل کم آبی افزود: کم آبی در چند سال اخیر گاومیش داران را با مشکلاتی رو برو کرده است زیرا آن‌ها برای نگهداری دام‌های خود نیاز به آب روان دارند که متاسفانه سطح آب رودخانه‌های استان به حدی پایین آمده که دیگر نمی‌توان از آن استفاده کرد.  

این کارشناس اقتصاد کشاورزی با اشاره به کاهش بارش‌های جوی، تصریح کرد: این مساله تولیدات علوفه ای مورد نیاز گاومیش همچون شبدر، یونجه و ذرت را کاهش داده است. اگر چه دولت قول هایی در این زمینه داد اما تاکنون هیچگونه کمکی از سوی دولت به گاومیش داران نشده است.

وی تصریح کرد: این عوامل منجر به گرانی شدید نهاده‌های تعذیه‌ای دام و در مواقعی نایابی این نهاده‌ها شده و کمبود اقلام تولیدی همچون نهاده‌های تغذیه‌ای و آب، در روند تولید شیر گاومیش تاثیر منفی گذاشته است.

بهتاش بیان کرد: گاومیش داران به دلیل مشکلات موجود ناچار به فروش دام‌های خود هستند و ما در استان خریداری برای گاومیش نداریم و به همین علت گاومیش داران با دلالان وارد معامله می‌شوند.

خوراک گاومیش‌ها به کجا می رود؟

همچنین در ادامه محمد مشکورزاده، معاون بهبود تولیدات دامی سازمان جهاد کشاورزی خوزستان در رابطه با مشکل تامین خوراک دام گاومیش داری‌ها گفت: مشکل تامین علوفه به طور خاص فقط مختص سبوس است زیرا از سه سال گذشته بر اساس دستورالعمل وزارت مقرر شد که 40 درصد از سبوس استحصالی کارخانجات آرد استان به استان‌های اصفهان و چهارمحال بختیاری داده شود و از آن زمان تاکنون سهمیه در نظر گرفته شده به این استان ها اختصاص می‌یابد.

وی افزود: اعطای 40 درصد از سهمیه سبوس خوزستان به استان‌های دیگر گاومیش داران ما را با مشکل جدی رو به رو کرده و با محدودیت هایی در زمینه تامین خوراک دام مواجه شده ایم.

معاون بهبود تولیدات دامی سازمان جهاد کشاورزی خوزستان با اشاره به مشکل تامین آب برای گاومیش داران اظهار کرد: تامین آب روستایی بر عهده شرکت آب و فاضلاب روستایی است اما این شرکت فقط در جهت تامین آب شرب انسانی عمل می‌کند.

مشکورزاده تصریح کرد: با بررسی مشکلات آب روستاهای استان به این نتیجه رسیدیم که 5/4 میلیارد تومان اعتبار نیاز است تا مشکل آب دامداران حل شود. این موضوع به ستاد بحران استانداری اعلام شده است اما تاکنون پاسخی دریافت نکرده‌ایم.

وی عنوان کرد: کمبود آب در روستاهای خوزستان موجب شده که دامداران از محل سکونت خود کوچ و با تعدادی از اعضای خانواده محل زندگی را ترک کرده و به مهاجرت اجباری در حاشیه رودخانه‌ها روی آورند. این کار موجب اختلافات و کشمکش هایی بین ساکنین محلی و مهاجران شده است.

در حال حاضر کمبود آب و به تبع کمبود پوشش گیاهی، خشک شدن رودخانه‌های استان و نبود بازار مناسب برای تولیدات، حیات صنعت گاومیش‌داری خوزستان و سرمایه‌های دامی این دامداران را به مخاطره انداخته است که امیدواریم توسط مسئولین برای بهبود و حفظ این شغل دیرینه و تولید محور استان تدابیری اندیشیده شود.