طبق آمار، در ایران سالانه 14 هزار کودک با بیماری قلبی متولد می‌شوند که حدود 4 هزار مورد از این بیماران، در همان سنین نوزادی، نیاز به انجام عمل جراحی دارند و متاسفانه تعداد چشمگیری از این بیماران، فوت می‌شوند.
عدم تشخیص به موقع و آشنایی با علایم بیماری و به تبع آن، درمان به موقع و مناسب، از عمده‌ترین علل آسیب‌رسانی جدی و گاه مرگ این کودکان و نوزادان می‌شود.
دکتر عبدالرحمن امامی مقدم، فوق تخصص قلب کودکان؛ با اشاره به ضرورت آشنایی با علائم نشان‌دهنده ابتلای کودک به نارسایی قلبی اظهار کرد: علائم نارسایی قلبی در کودکان، به تناسب سنین مختلف، متفاوت است. بدین معنی که علائم موجود در یک نوزاد، با یک شیرخوار و به همین ترتیب کودکان با سنین بالاتر تا قبل از بلوغ، در هر دوره متفاوت است.
وی افزود: به طور کلی در نوزادان و شیرخواران به ویژه نوزادان پس از هفته دوم تولد، علائم نارسایی قلبی به صورت زود خسته شدن در هنگام شیرخوردن و تعریق زیاد بروز می‌کند که مانع جذب میزان کالری لازم توسط بدن و موجب اختلال در وزن‌گیری کودک می‌شود.
امامی مقدم ادامه داد: طبیعتا این علائم، در سنین بالاتر و کودکانی که نوپا هستند و می‌توانند حرکت کنند Kids) Toddler) به شکل دیگر نمایان می‌شوند به طوری که مثلا با مقداری دویدن، زود خسته می‌شوند یا در سنین بالاتر تا قبل از سن بلوغ، کودک با انجام فعالیت‌های روزمره، زود خسته می‌شود.
انواع بیماریهای قلبی در کودکان و نوزادان کدامند؟
عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز عنوان کرد: بیماریهای قلبی در کودکان به دو دسته تقسیم می‌شوند؛ بیماریهای مادرزادی و بیماریهای اکتسابی. بیماریهای مادرزادی به مشکلات قلبی گفته می‌شود که نوزاد در هنگام تولد از مادر با خود دارد، اما این بدان معنی نیست که بیماری مادرزادی قلب، ناشی از مادر است و شاید نامگذاری آن به "بیماری سرشتی قلب" بهتر باشد اما به دلیل این که این نامگذاری شاید مقداری نامانوس باشد، به همان "بیماری مادرزادی قلب" معروف شده است.
وی افزود: بنابراین، گروه عمده‌ای از بیماران قلبی کودک، بیماران مادرزادی قلب هستند و اما بیماریهای قلبی که نوزاد در هنگام تولد به آنها دچار نبوده است، و در پروسه زمانی پس از تولد مبتلا شده است به "بیماریهای اکتسابی قلب" معروف‌اند. به طور مثال؛ نارسایی‌های بعد از تولد که به دلیل عفونت‌های ویروسی و به عنوان میوکاردیت، کاردیومیوپاتی، بیماریهای کاوازاکی و در سنین بالاتر به دنبال یک آنژین استرپتوکاتی حلق، تب روماتیسمی بروز کند و منجر به درگیری‌های قلبی شود.
امامی مقدم گفت: به طور کلی بسیاری از بیماریهای سیستمیک که در پروسه زمانی ممکن است قلب را دچار کنند، به عنوان بیماریهای اکتسابی قلب مشهورند.
بیماری افتادگی دریچه قلب در کودکان
این فوق تخصص قلب کودکان اظهار کرد: در افتادگی دریچه قلب یا پرولاپس دریچه‌ها، عمدتا دریچه میترال مدنظر است اما گاه برای افتادگی دیگر دریچه‌ها همچون تریکوسپید و دریچه شریان آئورت نیز به کار می‌رود اما چیزی که متداول است، پرولاپس دریچه میترال است.
وی ادامه داد: علائم پرولاپس دریچه میترال معمولا در سنین پایین بروز نمی‌کند و در پروسه زمانی خود را آشکار می‌سازد. در برخی بیماریهای زمینه‌ای یا به اصطلاح بیماران بافت همبندی (Connective Tissue Disorders) ممکن است شانس افتادگی دریچه میترال و پرولاپس در بقیه دریچه‌ها هم نسبت به دیگر کودکان بیشتر باشد.
نحوه مراقبت از کودکان بیمار قلبی
امامی مقدم گفت: کودکان مبتلا به نارسایی قلبی در سنین شیرخوارگی، در شیرخوردن و به تبع آن، وزن‌گیری اختلال دارند چرا که یک شیرخوار مبتلا به نارسایی قلبی، توانایی تخلیه کامل سینه مادر را ندارد و در برخی موارد استفاده از غذاهای تکمیلی، زودتر از دیگر کودکان برای این کودک تجویز می‌شود.
وی تصریح کرد: در برخی مواقع که بیماری واقعا یک بیماریِ ماژور و اصلی است، ممکن است علی‌رغم تمام خواص موجود در شیر مادر، برای وزن‌گیری کودک، ناچار به استفاده از "شیر فرمولا" شویم تا با رسیدن به وزن مناسب و ایده‌آل، اقدام به عمل جراحی متناسب با نوع بیماری شود.
آیا درمان دارویی می تواند منجر به اثربخشی لازم و بهبودی کامل بیمار شود؟
عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز بیان کرد: تعدادی از بیماریهای مادرزادی ممکن است با دارو کنترل شوند و کم نیستند بیماریهای مادرزادی قلب همچون سوراخ در قلب (که خیلی بزرگ نباشند)، VSD) و ASD) که با دارو مورد درمان قرار گرفته و خود به خود و به مرور زمان، منتفی می‌شوند. اما گروهی از این بیماران هستند که درمان قطعی برای آنان، انجام عمل جراحی است و از دارو برای کنترل بیماری و رسیدن به شرایط ایده‌آل برای انجام عمل استفاده می‌شود.
شرایط یک کودک مبتلا به نارسایی قلبی برای انجام عمل جراحی
وی درباره شرایطی که یک کودک مبتلا به نارسایی قلبی برای انجام عمل جراحی باید داشته باشد، اظهار کرد: این بستگی به نوع بیماری کودک دارد و طبیعی است که اگر لازم باشد، ممکن است در سنین پایین و حتی در دوره نوزادی، عمل جراحی انجام شود.
امامی مقدم گفت: زمان طلایی (Golden Time) برای درمان یک سری از بیماریهای مادرزادی، مانند جابه‌جایی عروقی بزرگ، دوره نوزادی است بنابراین ممکن است حتی علی‌رغم نداشتن وزن مناسب و شرایط خاص، بهترین زمان برای انجام عمل، سنین بسیار پایین و حتی دوره نوزادی باشد.
درمان با استفاده از شیوه رادیولوژی مداخله‌ای
وی عنوان کرد: بهره‌گیری از شیوه رادیولوژی مداخله‌ای یا اینترونشنال (Interventional Radiology، سال‌ها است که در رشته اطفال رایج شده و خوشبختانه بسیاری از بیمارانی که تا پیش از این برای درمان آنها، نیاز به عمل جراحی بود مثل بیماران مبتلا به تنگی دریچه پولـمونِر، تنگی دریچه آئورت، کوآرکتاسیون آئورت‌ها، بستن PDAو بستن AST با بهره‌گیری از شیوه اینترونشن قابل اصلاح و درمان هستند ولی طبیعتا باز هم بیماری‌هایی وجود دارد که هنوز هم راه اول درمان آنها در تمامی نقاط جهان، انجام عمل جراحی است.
